από την Ηρώ Μητρούτσικου Ο συγγραφέας Ο Άουγκουστ Στρίντμπεργκ (1849-1912) ήταν Σουηδός θεατρικός συγγραφέας, μυθιστοριογράφος και ζωγράφος. Καταγόταν από μικροαστική οικογένεια. Ο πατέρας του παντρεύτηκε τη μητέρα του -που ήταν παραδουλεύτρα της οικογένειας- λίγους μόνο μήνες πριν τη γέννησή του και μετά τον θάνατό της παντρεύτηκε την γκουβερνάντα των παιδιών του. Μεγαλωμένος μέσα […]
από την Ηρώ Μητρούτσικου
Ο συγγραφέας
Ο Άουγκουστ Στρίντμπεργκ (1849-1912) ήταν Σουηδός θεατρικός συγγραφέας, μυθιστοριογράφος και ζωγράφος. Καταγόταν από μικροαστική οικογένεια. Ο πατέρας του παντρεύτηκε τη μητέρα του -που ήταν παραδουλεύτρα της οικογένειας- λίγους μόνο μήνες πριν τη γέννησή του και μετά τον θάνατό της παντρεύτηκε την γκουβερνάντα των παιδιών του. Μεγαλωμένος μέσα στη μιζέρια και τις στερήσεις, καταπιεσμένος από την κακότητα της μητριάς του, έγινε ένα παιδί υπερευαίσθητο και αντιδραστικό, οξύθυμο και καχύποπτο. Από τα πικρά αυτά βιώματα της παιδικής ηλικίας του, δεν θα κατορθώσει να απαλλαγεί ποτέ “ο γιος της δούλας”. Δοκιμάζει, δίχως επιτυχία, να γίνει ηθοποιός και αρχίζει να γράφει θεατρικά έργα, ενώ δημοσιεύει δυο συλλογές με τον τίτλο “Παντρεμένοι”, με έντονα τα στοιχεία του μισογυνισμούκαι του αντιφεμινισμού, στοιχεία τόσο γνώριμα στα κατοπινά θεατρικά έργα του…
Η “μάχη των φύλων”, ως μια προαιώνια και αδιάλειπτη μονομαχία άντρα και γυναίκας, βρίσκει την πλήρη έκφρασή της στα έργα του: “Ο Πατέρας” (1887), “Οι σύντροφοι” (1888), “Δεσποινίς Τζούλια” (1888), “Οι δανειστές” (1888), ” Ο δεσμός” (1893) και “Ο χορός του θανάτου” (1901), καθώς και στα αυτοβιογραφικά του μυθιστορήματα. Έβλεπε στην πάλη άντρα–γυναίκας μια στοιχειακή αναμέτρηση, που παίρνει διαστάσεις φυσικού νόμου. Είχε προηγηθεί, όμως, η πνευματική του κατάρρευση από τον καιρό που έμαθε ότι ο Νίτσε -με τον οποίο αλληλογραφούσε στα τέλη του 1888– παραφρόνησε. Μετά τους τρεις αποτυχημένους γάμους του, συνδέεται με μια νεαρή ηθοποιό, γνωρίζοντας επιτέλους κοντά της μια ήρεμη κι ευτυχισμένη ζωή. Πεθαίνει στη Στοκχόλμη από καρκίνο του στομάχου στα 63 του χρόνια.
«Δεσποινίς Τζούλια»
Το πολυπαιγμένο αυτό έργο (1888), αποτελεί μέρος τριλογίας (“Ο Πατέρας”, “Οι σύντροφοι”) και είναι από τα ελάχιστα έργα εκείνης της εποχής με μόνο τρία πρόσωπα. Ο Στρίντμπεργκ βασίστηκε σε μια αληθινή ιστορία. Η νεαρή, παρθένα, Τζούλια, μεγάλωσε σχεδόν σα γιος, με μια μητέρα ανυπότακτη, η οποία ποτέ δεν αποδέχτηκε τον γάμο της και τελικά παράτησε τον άντρα της. Όλο το έργο εκτυλίσσεται στην κουζίνα του αρχοντικού της Τζούλια, το βράδυ της γιορτής του μεσοκαλόκαιρου (21 Ιουνίου), δηλ. της μεγαλύτερης ημέρας του χρόνου.
Κι ενώ έξω οι υπηρέτες διασκεδάζουν κι ο πατέρας λείπει, η Τζούλια -μέσα στην μέθη της γιορτής- παίζει ένα ριψοκίνδυνο παιχνίδι, μέχρι θανάτου, με τον ανώτερο υπηρέτη του πατέρα της, ενώ δεν είναι πολύς καιρός που ο αρραβωνιαστικός της την έχει παρατήσει λόγω της αυταρχικής της φύσης. Ο Ζαν, χαρακτηριστικός αριβιστής, αρραβωνιασμένος με τη μαγείρισσα, θέλει να ανέλθει και αποπλανά ή και αποπλανιέται από την νεαρή κυρία του.
Ο εγωιστικός τους αλληλοσπαραγμός και το ερωτικό πάθος, το οποίο στη συνέχεια μετατρέπεται σε μίσος, οδηγούν στον αλληλοεξευτελισμό, στο να διαρρήξει η κόρη το χρηματοκιβώτιο του πατέρα της -έτοιμη να το σκάσει με τον αρχιυπηρέτη- και μετά να οδηγηθεί στην αυτοκτονία, ενώ ο Ζαν θα συνεχίσει να κάνει ότι έκανε, να “σέβεται” και να υπηρετεί τον πατέρα.
Τι σημαίνει «βγαίνω από τα όριά μου»; Πού ξεκινά και πού τελειώνει η ανθρώπινη αξιοπρέπεια; Πόσο άγρια μπορούν να γίνουν τα ένστικτα ενός ανθρώπου; Όταν τελειώσει η «νύχτα της αθώας ευτυχίας», όπως την αποκαλεί η ίδια η Δεσποινίς Τζούλια, και βγει ο ήλιος, οι ήρωες του Στρίντμπεργκ θα έχουν βρει τις οδυνηρές απαντήσεις που ζητούσαν. Και τότε μια ησυχία θα απλωθεί στον χώρο. Κατανυκτική. Μια ησυχία ματαίωσης. Αμαρτωλή. Και ταυτόχρονα προδιαγεγραμμένη. Διαχρονική.
4 Τζιούλιες αυτή τη στιγμή!
Αυτή τη στιγμή παίζονται τέσσερις παραστάσεις του συγκεκριμένου έργου. Στο θέατρο Cartel, για το οποίο θα μιλήσουμε, στο ΑποΜηχανής Θέατρο σε σκηνοθεσία Ανδρονίκης Αβδελιώτη (Σάββατα 6.00), στο θέατρο της Οδού Κεφαλλήνιας σε σκηνοθεσία Δημ.Κανέλλου (Δευτερότριτα), ενώ μόλις τέλειωσε, στο θέατρο Άνεσις, μια Τζούλια χορογραφημένη: Η πρωτότυπη και πολύ ωραία αυτή παράσταση παιζόταν για τέταρτη χρονιά (χορογραφία και σκηνοθεσία Σταύρου Λίτινα) και είχα την τύχη να την απολαύσω πέρυσι. Λιτή, χωρίς ομιλών λόγο, με συμβολικά και υπέροχα κοστούμια. Οι μπότες του πατέρα δέσποζαν, ο Ζαν διαβολικός ενώ η Τζούλια, σαν γοργόνα με λιτά μαλλιά και ημίγυμνη, να σέρνεται και να παραδίνεται, ενώ το φόρεμά της κόκκινο, κάτι μεταξύ αίματος και θάλασσας! Μετά την επαφή οι δυο εραστές μετατράπηκαν σε ζώα, προσπαθώντας ο καθένας, με τον χορό του, να υπερισχύσει στον άλλο!
Θα αναφέρω μόνο άλλες δυο εξαιρετικές παραστάσεις: η περσινή της Λιλής Μελεμέ (Θέατρο Βασιλάκου) και του Θεοδ.Τερζόπουλου το 2008. Δεν θα μακρηγορήσω άλλο, καθότι είναι ένα αγαπημένο και πολύ δυνατό έργο που ανεβαίνει αρκετές φορές κάθε χρονιά και αυτό είναι και το μείον του, δηλ. ο θεατρόφιλος κόσμος το έχει δει ξανά και ξανά και πια δεν τον «τραβάει». Επέλεξα, όμως, να το ξαναδώ, λόγω της εξαιρετικής δουλειάς που γνωρίζω ότι κάνει ο Μπισμπίκης (τον οποίο απήλαυσα, φέτος, και στο υπέροχο σίριαλ “Η λέξη που δεν λες”), αλλά και το θέατρο Cartel, και δεν απογοητεύτηκα.
Η παράσταση
Στο ιδιαίτερο θέατρο “Cartel” η κουζίνα του έργου (συμβολισμός μήτρας και δημιουργίας) έχει μετατραπεί σε αποθήκη–γκαράζ του σπιτιού (ένα μέρος που κάποιος στοιβάζει πράγματα αλλά και που παρκάρει και επισκευάζει ένα πολύ χρήσιμο, για τον σύγχρονο άνθρωπο, εργαλείο, το αυτοκίνητό του). Στο πατάρι της αποθήκης μένει η μαγείρισσα κι εκεί την “επισκέπτεται” ο Ζαν.
Μια ρετρό, κάμπριο MG του 1970, με τα φώτα της να σε τυφλώνουν, εισβάλει απότομα στη σκηνή του θεάτρου. Ο Βασίλης Μπισμπίκης μόλις έχει αφήσει το αφεντικό του σε συγγενείς για την ξέφρενη νύχτα του μεσοκαλόκαιρου και επέστρεψε να περιποιηθεί το αυτοκίνητο (δηλ. τις σύγχρονες “μπότες” του κυρίου). Στον τοίχο του βιομηχανικού θεάτρου προβάλλονται retro τίτλοι αρχής…
Η εποχή σύγχρονη, αλλά το κείμενο –στην εξαιρετική μετάφραση του Χρήστου Νικολόπουλου- δεν έχει πειραχτεί. Η συγκεκριμένη γιορτή στην Ελλάδα (θερινό ηλιοστάσιο) μόνο με τις απόκριες θα μπορούσε να συγκριθεί και η αυταρχική, αριστοκράτισσα Τζούλια του 1900, με ένα κακομαθημένο κορίτσι των βορείων προαστίων. Η Ελεονώρα Αντωνιάδου εισβάλλει απ’έξω, πιωμένη, με κοστούμι της μόδας, αποτελούμενο από τούλια, αλλά και στοιχεία gothic σαδομαζό.
Όλοι οι χώροι του θεάτρου μετατρέπονται σε σκηνικό (όπως και στην περσινή, εξαιρετική, παράσταση του θεάτρου) κι έτσι έχουμε ένα σκηνικό-πολυχώρο: γκαράζ, αποθήκη, κουζίνα και το πατάρι-κρεβατοκάμαρα της αρχιμαγείρισσας Δήμητρας Παπαδήμα. Έξω, στην αυλή, εκτυλίσσεται ένα τρελό καρναβάλι, το οποίο (για πρώτη φορά σε αυτό το έργο) το βλέπουμε να εισβάλει στη σκηνή -υπό σύγχρονους ήχους beat- κατά τη διάρκεια της αμαρτωλής πράξης, η οποία λαμβάνει χώρα μέσα στο αυτοκίνητο του πατέρα. Το πρώτο μέρος της παράστασης βρίθει από συμβολισμούς, ενώ οι, παράλληλες με τη δράση, βιντεοπροβολές -σαν road movie- μας προοικονομούν όχι μόνο το ταξίδι που σχεδιάζουν (και μένει μόνο στα σχέδια), αλλά και το πόσο αστραπιαία θα συμβούν όλα.
Η παράσταση έχει τεράστια δύναμη, εξαιρετικό ρυθμό και κατανοείς τη διαφορά των κοινωνικών τάξεων (πράγμα δύσκολο σήμερα, σε ένα έργο που κοντεύει τον ενάμιση αιώνα ζωής). Ο Β. Μπισμπίκης πήρε πολλά ρίσκα σε αυτή την παράσταση και, νομίζω, ότι πέτυχε στα περισσότερα. Περά, όμως, από την τολμηρή σκηνοθεσία, κάνει, ο ίδιος, και έναν υποκριτικό άθλο στον ρόλο του υπηρέτη. Τυπικά ευγενικός στον αρχή και εντελώς άξεστος και brutal όταν πέφτουν τα προσχήματα, δίνει έναν εξαιρετικό, υποκριτικά, Ζαν. Ως σκηνοθέτης, τόλμησε, επίσης, να αφαιρέσει όλον τον καθωσπρεπισμό που έχει το έργο από γραφής του –τύποι ευγενείας που δεν υπάρχουν στην σύγχρονη εποχή- και απ’την άλλη –έπειτα από ένα γυμνό απόλυτα ενταγμένο- να βάλει τον διάσημο μονόλογο της (ατιμασμένης πια) Τζούλιας, σε τυφλό, για τους θεατές, σημείο. Το νεαρό κορίτσι, πέρα από την ντροπή που νιώθει τώρα που έχει αρχίσει να ξεμεθάει και καταλαβαίνει ότι ο λακές του πατέρα της -εκτός του ότι της πούλησε παραμύθι, θα την παρατήσει κιόλας για μια υπηρέτρια- έχει συνάμα να αντιμετωπίσει και την οργή του ζωώδους και στυγνού Ζαν, του οποίου το ηθικό έχει αγγίξει την κορυφή μετά την σεξουαλική πράξη με την κυρία του. Η νεαρή, για να γλιτώσει από την βιαιότητα του, μπαίνει μέσα σε ένα ντουλάπι, ένα ερμάριο εργαλείων της αποθήκης, κι από εκεί μέσα ακούμε όλον τον μονόλογό της. Μια Τζούλια σε παροξυσμό, εγκλωβισμένη μέσα σε ελάχιστο χώρο, με ύψος το πολύ 30cm, φωτισμένη από κόκκινο φως.
Εξαιρετική η επιμέλεια κίνησης από την Αγγέλα Πατσέλη, ενώ οι μοναδικές αδύναμες σκηνές (της καρδερίνας και της Παπαδήμα) δεν στερούν τίποτα από το σύνολο αυτής της δυναμικής παράστασης, που τόλμησε μια διαφορετική και πιο ζωώδη ματιά.
Τίτλοι τέλους. Οι θεατές σοκαρισμένοι από τη δύναμη και τον ρεαλισμό της παράστασης αργούν να σηκωθούν απ’ τις θέσεις τους. Μην χάσετε αυτή την εξαιρετική μεταφορά ενός από τα πιο σημαντικά ευρωπαϊκά, θεατρικά έργα της Ευρώπης.
ΓΙΑ ΔΥΟ ΑΚΟΜΑ ΠΣΚ.
Θέατρο CARTEL
Αγ. Άννης & Μικέλη 4, Βοτανικός (Στάση μετρό Ελαιώνας)
Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή στις 9.00 μ.μ.
Εισιτήρια: 12€, 8€, 5€
Κάθε Παρασκευή γενική είσοδος 8€, 5€ (ατέλειες, ανέργων)
Τηλέφωνο κρατήσεων: 693 9898258 (ώρες επικοινωνίας 14:00-21:00)
www.carteltexnoxoros.com
ΤΙ ΕΙΔΑΜΕ & ΠΡΟΤΕΙΝΟΥΜΕ:
- “12 ένορκοι”, Αλκμήνη
- “Ρωμαίος & Ιουλιέτα για 2”, Άλφα
- “Κόλχαας”, Κ.Ε.Τ.
- “1984” Βασιλάκου
- “Το δέντρο του Οιδίποδα”, Άλφα
- “Sex λεξικόν” 104
- “Δεσποινίς Τζούλια”, Cartel
- “Η μεγάλη Χίμαιρα”, “3 Αδερφές”, Πορεία
- “Αντίκα-Θρόνος”, Vault
- “About sex”, 104
- “Το δάνειο”, Γκλόρια (ως 12/3)
- “Αγαπητή Ελένα”/ “Άγριος Σπόρος”, Επί Κολωνώ
- “Δεσποινίς Τζούλια”, Άνεσις
- “Σοφία Λασκαρίδου”, 104
- “Λεωφορείο ο πόθος”, Σύγχρονο
- “Το κιβώτιο”, Studio Μαυρομιχάλη
- “Ο Θεός της Σφαγής”, Αθηνών
- “Αντεροβγάλτης”, Rabbbithole
- “Όνειρο Καλοκαιρινής Νυκτός”, Θησείον
- “Πιάνω παπούτσι πάνω στο πιάνο”, Πόρτα
- “Μάρτυς μου ο Θεός”, Vault
- “Τα Ραδίκια ανάποδα”, Αθηναΐς
- “Λεντς”, studio Κυψέλης
