Ήταν 28 Ιουνίου 2007, μεσημέρι, στο τέλος ενός πρόωρου εποχικά, αλλά ιδιαίτερα έντονου και πολυήμερου καύσωνα στην Αθήνα, όταν ξεκίνησε η μεγαλύτερη και δριμύτερη ιστορικά πυρκαγιά στον Εθνικό Δρυμό Πάρνηθας. Η φωτιά ξεκίνησε στα Δερβενοχώρια Αττικής, ενώ εξαπλώθηκε γρήγορα στα δυτικά του βουνού, περνώντας στον Εθνικό Δρυμό. Η πύρινη λαίλαπα διένυσε συνολικά περίπου 15 χιλιόμετρα, […]
Ήταν 28 Ιουνίου 2007, μεσημέρι, στο τέλος ενός πρόωρου εποχικά, αλλά ιδιαίτερα έντονου και πολυήμερου καύσωνα στην Αθήνα, όταν ξεκίνησε η μεγαλύτερη και δριμύτερη ιστορικά πυρκαγιά στον Εθνικό Δρυμό Πάρνηθας.
Η φωτιά ξεκίνησε στα Δερβενοχώρια Αττικής, ενώ εξαπλώθηκε γρήγορα στα δυτικά του βουνού, περνώντας στον Εθνικό Δρυμό. Η πύρινη λαίλαπα διένυσε συνολικά περίπου 15 χιλιόμετρα, κατέκαψε δεκάδες χιλιάδες στρέμματα και έσβησε αρκετές μέρες μετά όταν οι πυροσβεστικές δυνάμεις εξαφάνιζαν και τις τελευταίες αναζωπυρώσεις, αφήνοντας πίσω της μια ανείπωτη καταστροφή που συγκλόνισε ολόκληρη τη χώρα.
Σήμερα, ακριβώς 10 χρόνια μετά από αυτή την καταστροφική πυρκαγιά που επηρέασε σημαντικά το οικοσύστημα της Πάρνηθας και συγκλόνισε τους κατοίκους της Αθήνας, αλλά και ολόκληρη την ελληνική κοινωνία, το WWF Ελλάς, σε συνεργασία με τον Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας, το Δασαρχείο Πάρνηθας, και τη Διεύθυνση Αναδασώσεων Αττικής, πραγματοποίησε συμβολικό οδοιπορικό στα σημεία του Εθνικού Δρυμού που η πυρκαγιά έπληξε περισσότερο. Με γνώμονα ότι η λήθη φέρνει την αδιαφορία και την εγκατάλειψη, κεντρικός σκοπός αυτής της πρωτοβουλίας είναι να ενεργοποιήσει τη μνήμη φορέων και πολιτών ως προς το ανείπωτο μέγεθος εκείνης της καταστροφής και να αναλογιστούν τις συνέπειες που καλείται έως και σήμερα να αντιμετωπίσει το φυσικό περιβάλλον όχι μόνο της Πάρνηθας, αλλά και ολόκληρου του λεκανοπεδίου. Εν τέλει ο στόχος είναι η ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση όλων μας, ώστε να μην επιτραπεί η αναβίωση παρόμοιων καταστάσεων στο μέλλον.
Ο απολογισμός της μεγάλης πυρκαγιάς του 2007 στην Πάρνηθα αποτυπώνει τη διάσταση του προβλήματος που προκλήθηκε, κυρίως σε περιβαλλοντικό επίπεδο:
- 744 στρ. γης κάηκαν συνολικά στην περιοχή, εκ των οποίων περίπου 36.338 στρ. αποτελούν τμήμα του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας. Η δενδρώδης και θαμνώδης βλάστηση της περιοχής κάηκε ολοσχερώς, αφήνοντας ελάχιστες νησίδες πρασίνου.
- 200 στρ. της καμένης αυτής έκτασης βρίσκονται εντός των ορίων της περιοχής Natura 2000 που βρίσκεται στην Πάρνηθα (με συνολική έκταση περίπου 149.000 στρ.). Με άλλα λόγια, κάηκε περίπου το 18% της περιοχής Natura 2000 στην Πάρνηθα.
- Το 62% του περίφημου ελατοδάσους της Πάρνηθας(21.800 στρ.), ήταν μέσα στην περιοχή που τυλίχτηκε στις φλόγες και καταστράφηκε.
- Οι απώλειες στην πανίδα της περιοχής ήταν επίσης, μεγάλες, καθώς αρκετά ζώα, όπως χελώνες, διάφορα είδη θηλαστικών, πτηνά και ερπετά, έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας της πολυήμερης πυρκαγιάς.
- Αντίστοιχα, μεγάλες επιπτώσεις δέχτηκε και ο πληθυσμός των χαρακτηριστικών κόκκινων ελαφιώνπου συναντώνται στην περιοχή της Πάρνηθας. Ειδικότερα, υπολογίζεται πως περίπου 30-50 κόκκινα ελάφια είτε κάηκαν, είτε πέθαναν από ασφυξία κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς.
Η Πάρνηθα δεν είναι απλά ένα βουνό του λεκανοπεδίου. Αποτελεί τον πιο σημαντικό πνεύμονα πρασίνου της Αττικής, αλλά και τον βασικότερο μηχανισμό μείωσης της θερμοκρασίας του αέρα που ρέει από τον Βορρά προς την Αθήνα. Επιπλέον, αποτελεί ένα φυσικό μνημείο και ένα απόθεμα διαφύλαξης μεσογειακού ορεινού περιβάλλοντος που βρίσκεται δίπλα στην πρωτεύουσα, καθώς στην περιοχή έχουν καταγραφεί 1.116 περίπου είδη φυτών, εκ των οποίων τέσσερα είναι ενδημικά είδη που συναντώνται αποκλειστικά στην Πάρνηθα (Καμπανούλα του Κέλσιου- Campanula Celsii Subsp. Parnesia, Αγριογαρύφαλλο Πάρνηθας – Silene Oligantha Subsp. Parnesia, Allium Brussalisii). Με άλλα λόγια, η Πάρνηθα είναι μια περιοχή υψηλής περιβαλλοντικής, αλλά και συμβολικής, σημασίας που συνδέεται άρρηκτα με τη ζωή στην πρωτεύουσα, και δημιουργεί από την αρχαιότητα, συναισθηματικούς δεσμούς με την πόλη της Αθήνας και τους κατοίκους της, διασφαλίζοντας παράλληλα, καλύτερες συνθήκες ζωής και περιβαλλοντική ισορροπία στον ευρύτερο αστικό ιστό.
Με αυτό ως γνώμονα, το μέγεθος της φυσικής καταστροφής που προκλήθηκε μετά την πυρκαγιά στην Πάρνηθα γρήγορα ακολουθήθηκε από ένα ισχυρό και επίμονο αίτημα από τη μεριά των πολιτών για άμεση έναρξη της αποκατάστασης του οικοσυστήματος της Πάρνηθας. Η ανταπόκριση όλων των αρμόδιων φορέων ήταν εξίσου άμεση, ενώ η κινητοποίηση ενός μεγάλου αριθμού εταιρειών, οργανισμών, αλλά και χιλιάδων πολιτών που έσπευσαν να βοηθήσουν εθελοντικά τα επόμενα χρόνια ήταν κομβικής σημασίας, καθώς συνέβαλαν δραστικά στην αποτροπή μιας ακόμα μεγαλύτερης καταστροφής με μακροχρόνιες συνέπειες για την Πάρνηθα, αλλά και για ολόκληρη την Αττική.
Ειδικότερα, μετά την πυρκαγιά εντατικοποιήθηκε η συνεργασία των αρμόδιων φορέων, εθελοντών και οργανώσεων με τη σύνταξη και εφαρμογή συγκεκριμένης μελέτης αντιπυρικής προστασίας, η οποία ανανεώνεται κάθε χρόνο. Η πραγματοποίηση σχετικών έργων (π.χ. νέα πυροφυλάκια), η προμήθεια σχετικού εξοπλισμού (π.χ. πυροσβεστικά οχήματα, φορητές δεξαμενές) συμβάλλουν για την αποτροπή μια νέας μεγάλης πυρκαγιάς. Επιπλέον, μέσα στα τελευταία 10 χρόνια, σημαντικά αντιπλημμυρικά και αντιδιαβρωτικά έργα πραγματοποιήθηκαν, τα οποία σε συνδυασμό με τις αναγκαίες αναδασωτικές εργασίες και την εγρήγορση χιλιάδων εθελοντών πολιτών λειτούργησαν σαν δίχτυ προστασίας της Πάρνηθας που επιτρέπει την ομαλή και σταδιακή επαναφορά του μοναδικού αυτού οικοσυστήματος στην πρότερή του κατάσταση.
Αναλυτικότερα:
Αντιπλημμυρικά- Αντιδιαβρωτικά έργα
- 913 χλμ. αντιδιαβρωτικών έργων υλοποιήθηκαν (κορμοδέματα – κλαδοπλέγματα), αποτρέποντας την επιταχυνόμενη διάβρωση του εδάφους και βοηθώντας στη συγκράτηση του επιφανειακού εδάφους, την αποφυγή πλημμυρών, τη συγκράτηση και διήθηση των νερών της βροχής και την προστασία των καμένων εκτάσεων από περαιτέρω υποβάθμιση.
- Αντίστοιχα, κατασκευάστηκαν αντιπλημμυρικά έργα, με 43 λιθοπλήρωτα συρματοκιβώτια (σαρζανέτ) και 5.960 ξυλοφράγματα.
- Το συνολικό κόστος των αντιδιαβρωτικών έργων ανήλθε περίπου στα €10 εκατ.
Αναδασώσεις
- Μέχρι στιγμής, σε μια συνολική επιφάνεια 4.567 στρ., έχουν αναδασωθεί 196.654 φυτάρια κεφαλληνιακής ελάτης, 193.000 φυτάρια μαύρης πεύκης και 800 φυτάρια χνοώδους δρυός, σε συνέχεια της ανακατασκευής και λειτουργίας του Δασικού Φυτωρίου Πάρνηθας, στοχεύοντας στην επαναφορά του ελατοδάσους που κάηκε.
- Το συνολικό κόστος των αναδασωτικών αυτών επεμβάσεων και των εργασιών φυτωρίου απαίτησε τη δαπάνη περίπου €4 εκατ.
- 21 εργολαβικές εργασίες, κατόπιν διαγωνιστικών διαδικασιών, ανατέθηκαν και υλοποιήθηκαν, από το 2007 έως και σήμερα, με στόχο την αμεσότερη αποκατάσταση του οικοσυστήματος της περιοχής.
- Αυτή τη στιγμή, 180.000 επιπλέον φυτά βρίσκονται στο Δασικό Φυτώριο Πάρνηθας και περιμένουν να αναδασωθούν μέσα στο επόμενο διάστημα.
Εθελοντές – Εθελοντικές δράσεις
- Ο ρόλος των εθελοντών στην αποκατάσταση του φυσικού οικοσυστήματος της Πάρνηθας ήταν και παραμένει κομβικής σημασίας, καθώς χωρίς αυτούς πολλά από όσα επιτεύχθηκαν τα τελευταία δέκα χρόνια δεν θα ήταν δυνατά. Ενδεικτικά, αναφέρεται ότι παραπάνω από 2.500 εθελοντές εγγράφηκαν μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας http://parnitha.wwf.gr, δηλώνοντας συμμετοχή στις αναδασωτικές εργασίες που πραγματοποιήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια.
- 101 φυτάρια κεφαλληνιακής ελάτης αναδασώθηκαν από χέρια εθελοντών.
- 13 εθελοντικές αναδασωτικές δράσεις πραγματοποιήθηκαν συνολικά, σε συνεργασία με τρίτους φορείς (εταιρείες, συλλόγους, οργανισμούς).
Κατά τη διάρκεια του σημερινού οδοιπορικού, πραγματοποιήθηκε ξενάγηση σε τρία συμβολικής σημασίας σημεία της περιοχής: στο Πάρκο των Ψυχών και στην Πηγή Βίλιανι, όπου παρατηρείται ένας ενδιαφέρον και αποδοτικός συνδυασμός φυσικής αναδάσωσης και τεχνητής αναγέννησης, καθώς και στο δασικό φυτώριο Αγ. Τριάδας, όπου εκεί μεγαλώνουν χιλιάδες φυτάρια Κεφαλληνιακής ελάτης, προέλευσης Πάρνηθας, τα οποία προέρχονται από σπέρματα από το άκαυτο ελατοδάσος για προστασία και διάσωση του ενδημικού είδους και τα οποία προορίζονται για τις αναδασώσεις στις καμένες εκτάσεις.
Ντοκιμαντέρ WWF «Πάρνηθα:10 χρόνια μετά»
Με αφορμή τη συμπλήρωση 10 χρόνων από τη μεγάλη πυρκαγιά στην Πάρνηθα που συγκλόνισε ολόκληρη την ελληνική κοινωνία, το WWF δημιούργησε ένα μικρής διάρκειας ντοκιμαντέρ με τίτλο «Πάρνηθα: 10 χρόνια μετά», θέλοντας να επαναφέρει στην επιφάνεια όλα όσα συνέβησαν, αλλά κυρίως την άγνωστη και διαρκή μάχη αναγέννησης της Πάρνηθας που δίνεται καθημερινά εδώ και τόσα χρόνια. Αναμνήσεις από την πυρκαγιά του 2007, συγκλονιστικές προσωπικές αφηγήσεις για εκείνες τις μέρες αλλά και το σήμερα, αισιοδοξία για ένα καλύτερο αύριο, άνθρωποι που πεισματικά επιμένουν να προστατεύουν το βουνό καθημερινά. Όλα αυτά συνθέτουν την «άγνωστη» Πάρνηθα του σήμερα, 10 χρόνια μετά την καταστροφή. Μια Πάρνηθα που αναγεννιέται μέσα από τις στάχτες της, με τους ανθρώπους που την αγαπάνε στο πλευρό της.
Το ντοκιμαντέρ «Πάρνηθα: 10 χρόνια μετά» είναι διαθέσιμο στο www.wwf.gr/parnitha.
