Η καρδιά της ορθόδοξης πίστης χτυπάει σήμερα δυνατά, στέλνοντας μήνυμα χαράς και ελπίδας σε ολόκληρο τον κόσμο.
Η γιορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου έχει ιδιαίτερη θέση στο εορτολόγιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας καθώς συνδέεται άμεσα με τη μοναδικότητα του προσώπου της Παναγίας στο έργο «της εν Χριστώ σωτηρίας» των ανθρώπων.
Πρόκειται για τη μεγαλύτερη από τις γιορτές που καθιέρωσε η Εκκλησία προς τιμήν της Μητέρας του Χριστού.
Από την 1η Αυγούστου ξεκινάει η προετοιμασία των Ορθόδοξων χριστιανών για να τιμήσουν τη μητέρα του Θεανθρώπου, αλλά και όλων των ανθρώπων, την αειπάρθενο Μαρία, που στις 15 Αυγούστου γιορτάζεται η Κοίμησή της.
Έτσι από την πρώτη του μήνα οι πιστοί αρχίζουν τη νηστεία που διαρκεί έως τον Δεκαπενταύγουστο, που αποτελεί για τους Ορθόδοξους χριστιανούς το «Πάσχα του καλοκαιριού».
Οι πρώτες μαρτυρίες για τον εορτασμό της Κοίμησης της Θεοτόκου εμφανίζονται τον πέμπτο αιώνα μΧ, γύρω στην εποχή που συγκλήθηκε η Γ’ Οικουμενική Σύνοδος της Εφέσου (451), που καθόρισε το θεομητορικό δόγμα και έγινε αιτία να αναπτυχθεί η τιμή στο πρόσωπο της Θεοτόκου.
Για πρώτη φορά φαίνεται να γιορτάστηκε στα Ιεροσόλυμα στις 13 Αυγούστου και λίγο αργότερα μετατέθηκε στις 15 του ίδιου μήνα.
Κέντρο του πανηγυρισμού αναφέρεται στην αρχή ένα «Κάθισμα» (ναός), που βρίσκονταν έξω από τα Ιεροσόλυμα στον δρόμο προς την Βηθλεέμ. Η σύνδεση αυτής της γιορτής με την Κοίμηση της Θεοτόκου, έγινε στον ναό της Παναγίας, που βρισκόταν στη Γεσθημανή, το «ευκτήριο του Μαυρικίου», όπου υπήρχε και ο τάφος της.
Κατά την εκκλησιαστική παράδοση, της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου προηγείται νηστεία, η οποία καθιερώθηκε τον 7ο αιώνα.
Αρχικά ήταν χωρισμένη σε δύο περιόδους: πριν από την εορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος και πριν από την εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Τον 10ο αιώνα, συνενώθηκαν σε μία νηστεία, που περιλαμβάνει 14 ημέρες και ξεκινά την 1η Αυγούστου. Κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης νηστείας, νηστεύεται το λάδι εκτός του Σαββάτου και της Κυριακής, ενώ στη γιορτή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα επιτρέπεται το ψάρι.
Ανήμερα της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου καταλύονται τα πάντα, εκτός και αν η εορτή πέσει σε Τετάρτη ή Παρασκευή, οπότε καταλύεται μόνο το ψάρι. Τις ημέρες της νηστείας του Δεκαπενταύγουστου ψάλλονται τις απογευματινές ώρες στις εκκλησίες εκτός Κυριακής, εναλλάξ, ο «Μικρός και ο Μέγας Παρακλητικός Κανών εις την Υπεραγίαν Θεοτόκον», οι λεγόμενες «Παρακλήσεις».
Η μητέρα του Ιησού Χριστού, όπως αναφέρεται στην εκκλησιαστική παράδοση, πληροφορήθηκε τον επικείμενο θάνατό της από έναν άγγελο τρεις ημέρες προτού αυτός συμβεί και άρχισε να προετοιμάζεται κατάλληλα. Επειδή κατά την ημέρα της Κοίμησής της δεν ήταν όλοι οι Απόστολοι στα Ιεροσόλυμα, μία νεφέλη τους άρπαξε και τους έφερε κοντά της. Μοναδικός απών ο απόστολος Θωμάς.
Η Κοίμηση της Θεοτόκου συνέβη στο σπίτι του Ευαγγελιστή Ιωάννη, όπου και διέμενε, μετά τη σταύρωση του Χριστού. Αφού της έκλεισαν τα μάτια, οι Απόστολοι μετέφεραν το νεκροκρέβατό της στον κήπο της Γεθσημανής, όπου την έθαψαν.
Όταν μετά από τρεις ημέρες ο απόστολος Θωμάς πήγε στον τάφο της, βρήκε μόνο τα εντάφια. Πάνω στον τάφο της Παναγίας χτίστηκε μεγαλοπρεπής ναός, που αποδίδεται στην Αγία Ελένη. Μετά την καταστροφή του, ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Μαρκιανός (450-457) με τη δεύτερη σύζυγό του Πουλχερία έχτισαν ένα νέο ναό, που υπάρχει μέχρι σήμερα.
Μεταξύ της Ορθόδοξης και της Καθολικής Εκκλησίας υπάρχει δογματική διαφορά σχετικά με την Κοίμηση της Θεοτόκου. Η Καθολική Εκκλησία πιστεύει στο δόγμα της ενσώματης ανάληψης της Θεοτόκου (Assumptio Beatae Mariae Virginis), που οριστικοποιήθηκε με την αποστολική εγκύκλιο του Πάπα Πίου IB’ «Munificentissimus Deus» (1 Νοεμβρίου 1950). Αντίθετα, η Ορθόδοξη Εκκλησία κάνει λόγο πρώτα για Κοίμηση της Θεοτόκου, δηλαδή πραγματικό θάνατο (χωρισμό ψυχής και σώματος) και στη συνέχεια για μετάσταση της Θεοτόκου, δηλαδή ανάσταση (ένωση ψυχής και σώματος) και ανάληψή της κοντά στον Υιόν της.
Η εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου γιορτάζεται με λιγότερο εμφατικό τρόπο στις λοιπές ορθόδοξες και καθολικές χώρες του κόσμου, στις περισσότερες από τις οποίες ο Δεκαπενταύγουστος είναι επίσημη αργία, όπως και στην Ελλάδα. Οι προτεσταντικές ομολογίες θεωρούν την Κοίμηση της Θεοτόκου δευτερεύουσα εορτή, επειδή δεν βασίζεται σε βιβλικές αναφορές.
Αναρίθμητοι ναοί και μονές έχουν χτιστεί προς τιμήν της Κοιμήσεώς της, θαυμάσιες τοιχογραφίες παριστάνουν σε κάθε ναό, πίσω από την κεντρική είσοδο, σε εκπληκτικές συνθέσεις την ιερή της κηδεία, ύμνοι εκλεκτοί έχουν διακοσμήσει την ακολουθία της και λόγοι λαμπροί και εγκώμια εκφωνήθηκαν από τους Πατέρες και νεότερους κληρικού άνδρες κατά την ημέρα της μνήμης της.
Στην Ελλάδα, η Κοίμηση της Θεοτόκου εορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα, ονομάζεται δε και «Πάσχα του Καλοκαιριού». Σε πολλά νησιά του Αιγαίου (Τήνος, Πάρος, Πάτμος) στολίζουν και περιφέρουν επιτάφιο προς τιμήν της Παναγίας. Σε πόλεις και χωριά ανά την επικράτεια, σε εκκλησίες αφιερωμένες στην Κοίμηση της Θεοτόκου διοργανώνονται παραδοσιακά πανηγύρια, που καταλήγουν σε γενικευμένο γλέντι.
Χιλιάδες πιστοί σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, αλλά και στις χώρες τις Διασποράς οι Απόδημοι Έλληνες, προστρέχουν στα αμέτρητα προσκυνήματα της Παναγίας
Με επίκεντρο την Παναγία της Τήνου και την Παναγία Σουμελά, όπου λιτανεύονται οι θαυματουργές εικόνες της Παναγίας, οι πιστοί με ευλάβεια, μαρτυρούν τη πίστη τους στο πρόσωπο της Μητέρας του Θεανθρώπου.
Πλήθος κόσμου έχει συρρεύσει φέτος στην Πάρο, για το ιερό προσκύνημα της Παναγιάς Εκατονταπυλιανής, ένα από τα σημαντικότερα προσκυνήματα πανελληνίως.
Στην Τήνο, χιλιάδες πιστοί από όλη την Ελλάδα ζητούν την ευλογία προσκυνώντας γονυπετείς.
Κιλκίς: Στη Χάρη Της εναποθέτουν τις ελπίδες και τις προσευχές τους, πιστοί από κάθε γωνιά της Ελλάδας αλλά και του εξωτερικού που συρρέουν, κατά χιλιάδες, κάθε χρόνο, στην Ιερά Μονή Παναγίας Γουμένισσας Κιλκίς, σ’ αυτή την ακριτική «γωνιά», όπου η Παναγία ως Μητέρα, συμπαραστάτης και βοηθός στον πνευματικό και καθημερινό αγώνα, γαληνεύει τις καρδιές τους. Στην κατάφυτη Γουμένισσα, η Ιερά Μονή της Παναγίας αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα της Μακεδονίας και υπήρξε το εκκλησιαστικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής για αιώνες. Η Μονή ήταν και η αφορμή για να «γεννηθεί» η ομώνυμη πόλη της Γουμένισσας, γύρω από αυτό το ιστορικό μοναστήρι.
Τρίκαλα: Εκατοντάδες κάτοικοι από τα χωριά της περιοχής Φαρκαδόνας, συνοδεύουν σήμερα την εικόνα της Παναγίας της Οδηγήτριας από το χωριό Αχλαδοχώρι, στην Οιχαλία με ενδιάμεσο σταθμό την Κρήνη. Σύμφωνα με την παράδοση, η εικόνα της Παναγίας βρέθηκε σε δύσβατο και δασώδες σημείο της περιοχής από οκτώ κυνηγούς οι οποίοι καταγόταν από τρία χωριά, την Οιχαλία, το Αχλαδοχώρι και το Κουτσίκοβο. Έτσι αποφάσισαν κάθε χωριό να φιλοξενεί την εικόνα στην ενορία του για τέσσερις μήνες το χρόνο. Όταν το Κουτσίκοβο έπαψε να υφίσταται αποφασίστηκε τους τέσσερις επιπλέον μήνες η εικόνα να παραμένει στην Οιχαλία.
Παναγία Σουμελά: Η Μεγαλόχαρη, η Παναγία των Ποντίων απανταχού της γης, το ισχυρό θρησκευτικό, πνευματικό σύμβολο του ποντιακού ελληνισμού. Την ύμνησαν οι Πόντιοι για αιώνες, προσέτρεξαν σε βοήθεια της στις πιο δύσκολες στιγμές της ιστορίας τους, την τιμούν και την προσκυνούν οι απόγονοί τους και όλος ο Ορθόδοξος ελληνισμός. Και φέτος, τον Δεκαπενταύγουστο, ημέρα της γιορτής της Κοιμήσεως της Παναγίας, λατρευτικές εκδηλώσεις διοργανώνονται στις πλαγιές του όρους Βερμίου, στην Καστανιά Ημαθίας, όπου χτίστηκε το νέο μοναστήρι της Παναγιάς Σουμελάς, στις αρχές της δεκαετίας του 1950.
Κεφαλλονιά: Στη νότια Κεφαλλονιά, κοντά στο χωριό Μαρκόπουλο, τα λεγόμενα «φίδια της Παναγίας» με τον μικρό σταυρό στο κεφάλι, κάνουν την εμφάνισή τους στον ναό της Κοιμήσεως. Στο μέρος αυτό, όπως λέει η παράδοση, υπήρχε ένα παλιό μοναστήρι που δέχτηκε επίθεση από πειρατές. Οι καλόγριες για να μην πέσουν στα χέρια τους παρακάλεσαν την Παναγία να τις κάνει φίδια ή πουλιά. Σύμφωνα με τους ντόπιους, αν κάποια χρονιά τα φίδια δεν παρουσιασθούν, είναι κακό σημάδι, όπως το 1953, οπότε και δοκιμάσθηκε το νησί από φοβερό σεισμό.
Σκιάθος: Στιγμές βαθιάς κατάνυξης βιώνουν κι όσοι βρεθούν στη Σκιάθο τον Δεκαπενταύγουστο, όπου γίνεται η περιφορά του επιταφίου της Παναγίας. Ένα έθιμο που μετρά δύο αιώνες στην Ιερά Μονή της Ευαγγελίστριας.
Κύθνος: Στον ιερό ναό της Παναγίας Κανάλας στην Κύθνο, η θαυματουργή εικόνα του περίφημου αγιογράφου Εμμανουήλ Σκορδίλη περιφέρεται στην πευκόφυτη ακρογιαλιά του νησιού, όπου και γίνεται αναπαράσταση της ευρέσεως της εικόνας από ψαράδες στο κανάλι -ανάμεσα στην Κύθνο και τη Σέριφο- εξ`ου και η ονομασία της, Κανάλα. Η λατρεία στο πρόσωπο της Παναγίας εκφράζεται μέσα από τα εκατοντάδες ονόματα που της έχουν προσδώσει: Γιάτρισσα, Βρεφοκρατούσα, Γλυκοφιλούσα, Ελεούσα, Παντάνασσα, Κεχαριτωμένη, Γλυκοφιλούς, Θαλασσινή, Πλατυτέρα.