Αναδρομικά: Διαφορετικές ταχύτητες διεκδικήσεων διαμορφώνουν τον χάρτη των αναδρομικών στις συντάξεις Σύμφωνα με δημοσίευμα του «Έθνος», πάνω από 50 δικαστικές αποφάσεις Πρωτοδικείων έχουν εκδοθεί επί προσφυγών συνταξιούχων για τις περικοπές του 2012, οι οποίες δικαιώνουν τους προσφεύγοντες. Νομικοί κύκλοι κάνουν λόγο για περίπου 80 αποφάσεις, ενώ πληροφορίες αναφέρουν ότι έχουν αρχίσει να εκδίδονται και οι πρώτες εφετειακές. Το μηνιαίο κόστος των […]
Αναδρομικά: Διαφορετικές ταχύτητες διεκδικήσεων διαμορφώνουν τον χάρτη των αναδρομικών στις συντάξεις
Σύμφωνα με δημοσίευμα του «Έθνος», πάνω από 50 δικαστικές αποφάσεις Πρωτοδικείων έχουν εκδοθεί επί προσφυγών συνταξιούχων για τις περικοπές του 2012, οι οποίες δικαιώνουν τους προσφεύγοντες. Νομικοί κύκλοι κάνουν λόγο για περίπου 80 αποφάσεις, ενώ πληροφορίες αναφέρουν ότι έχουν αρχίσει να εκδίδονται και οι πρώτες εφετειακές.
Το μηνιαίο κόστος των διεκδικούμενων αναδρομικών – εφόσον επιστραφούν σε όλους – υπολογίζεται στα 175 εκατ. ευρώ δηλ. 2,1 δισ. ευρώ τον χρόνο.
Τα αναδρομικά αφορούν δυνητικά όλους τους συνταξιούχους;
Δεν αφορούν όλους τους συνταξιούχους αλλά την πλειονότητα. Οι διεκδικήσεις κινούνται σε δύο ταχύτητες, με διαχωριστική γραμμή το συνταξιοδοτικό εισόδημα, όπως είχε διαμορφωθεί το 2012 πριν από τις περικοπές σε δώρα και συντάξεις.
Συνταξιούχοι με εισόδημα από κύριες, επικουρικές και μερίσματα κάτω από 1.000 ευρώ μεικτά το 2012, θα μπορούσαν να διεκδικήσουν μόνο τα «ψαλιδισμένα» από το 2010 δώρα και τις περικοπές στην επικουρική. Προσοχή, οι συνταξιούχοι που έχασαν τελείως ήδη από το 2010 όλα τα δώρα, λόγω ηλικίας ή εισοδήματος, δεν μπορούν να διεκδικήσουν τώρα κάτι.
Επίσης συνταξιούχοι με εισόδημα από κύριες, επικουρικές και μερίσματα πάνω από 1.000 ευρώ μεικτά, θα μπορούσαν να διεκδικήσουν τα «ψαλιδισμένα» δώρα (όσοι δεν τα έχασαν από το 2010), τις απώλειες 5%-20% στο άθροισμα κύριας και επικουρικής, τις «έξτρα» μειώσεις στην επικουρική, και το πρόσθετο «ψαλίδι» 12% για όσους λάμβαναν μηνιαία σύνταξη άνω των 1.300 ευρώ. Οι εν λόγω περικοπές, που κρίθηκαν αντισυνταγματικές το 2015 από το ΣτΕ, αφορούσαν οριζόντια όλους – Δημόσιο, ΙΚΑ, ΟΑΕΕ, ΕΤΑΑ.
Ποιοι συνταξιούχοι δεν μπορούν να διεκδικήσουν αναδρομικά;
Δύο κατηγορίες συνταξιούχων από όλα τα πρώην Ταμεία δεν μπορούν να διεκδικήσουν αναδρομικά:
Συνταξιούχοι με άθροισμα εισοδήματος από κύριες, επικουρικές και μερίσματα κάτω από 1.000 ευρώ μεικτά το 2012 και ταυτόχρονα κάτω των 60 ετών. Κατ’ αρχάς «κλειδί» είναι ο συνταξιούχος να ήταν κάτω από 60 ετών το 2010. Προσοχή, αν η ηλικία των 60 ετών συμπληρώθηκε από το 2012 έως το 2016, τότε ενδέχεται να προκύψει δικαίωμα για την περίοδο από το 2015 και μετά, αλλά είναι κάτι που μένει να διευκρινιστεί.
Συνταξιούχοι με συνολικό μηνιαίο εισόδημα από συντάξεις (κύριες, επικουρικές, μερίσματα κ.α.) από 2.500 ευρώ και πάνω δεν μπορούν να διεκδικήσουν τα κομένα δώρα.
Για ποια περίοδο μπορώ να διεκδικήσω χρήματα;
Λόγω των δικαστικών αποφάσεων διαμορφώνονται τρία συν ένα σενάρια για το εύρος των διεκδικούμενων αναδρομικών:
Όσοι είχαν ήδη προσφύγει στη Δικαιοσύνη τον Ιούνιο του 2015, όταν δημοσιεύθηκε η απόφαση-βόμβα του ΣτΕ, δικαιούνται, σύμφωνα με την τότε απόφαση, αναδρομικά από το 2013.
Όσοι προσέφυγαν στη Δικαιοσύνη μετά τον Ιούνιο του 2015, δεν δικαιούνται ποσά για την περίοδο 2013 – 2015 για λόγους δημοσίου συμφέροντος.
* Η μία νομική προσέγγιση υποστηρίζει πως το όποιο νομικό «κενό» ανιχνεύεται στο 10μηνο Ιούνιος 2015- Μάιος 2016, όταν ψηφίστηκε ο νόμος Κατρούγκαλου. Το γεγονός, μάλιστα, πως υπάρχει νέος νόμος από το 2016 εκτιμάται πως αλλάζει το τοπίο και δεν βοηθά τις ετεροχρονισμένες αγωγές να ευδοκιμήσουν.
*Η άλλη νομική προσέγγιση ενοποιεί τον χρόνο από τον Ιούλιο του 2015 έως και τον Δεκέμβριο του 2018 επειδή οι αντισυνταγματικές περικοπές συνέχιζαν να επιβάλλονται στις παλαιές συντάξεις, μέχρι να εμφανιστεί ο επανυπολογισμός, ο οποίος έκανε πρεμιέρα τον περασμένο Γενάρη.
*Η τρίτη προσέγγιση υποστηρίζει πως επειδή τα ποσά των αντισυνταγματικών περικοπών έχουν «ενσωματωθεί» στον υπολογισμό της προσωπικής διαφοράς, τα διεκδικούμενα αναδρομικά μπαίνουν και στο 2019. Αξιωματούχοι του υπουργείου Εργασίας έχουν τονίσει πως για την περίοδο μετά το 2015 η κυβέρνηση συμμορφώθηκε με την απόφαση του ΣτΕ μέσα από τον νόμο Κατρούγκαλου. Μέχρι να βρεθεί στο τραπέζι το σκεπτικό του ΣτΕ για τη συνταγματικότητα του επανυπολογισμού, δύσκολα μπορεί κανείς να είναι βέβαιος για την τύχη και το εύρος των διεκδικήσεων.
Τι θα γίνει με όσους είχαν προσφύγει πριν από τον Ιούνιο του 2015;
Στον όγκο των συνταξιούχων που είχαν υποβάλει προσφυγές πριν από τη δημοσίευση της απόφασης-«βόμβας» του ΣτΕ το 2015 φαίνεται πως επικεντρώνεται καταρχήν το ενδιαφέρον για το δημοσιονομικό κόστος των αναδρομικών. Σύμφωνα με την τότε απόφαση, οι εν λόγω συνταξιούχοι δικαιούνται αναδρομικά από το 2013.
Ειδικοί της κοινωνικής ασφάλισης υποστηρίζουν πως οι προσφεύγοντες πριν από το 2015 πρέπει να φτάνουν τα 10.000 άτομα, οι οποίοι αθροίζονται σε ομαδικές αγωγές.
Οι ίδιες πηγές υπολογίζουν το δημοσιονομικό κόστος γι’ αυτούς τους συνταξιούχους στα 350 εκατ. ευρώ τον χρόνο, δηλαδή συνολικά στο 1 δισ. για την 3ετία 2013-2015. Δεδομένης της κρίσης του ανωτάτου δικαστηρίου, δεν φαίνεται προς το παρόν άλλο περιθώριο εκτός από τη δικαίωση των εν λόγω υποθέσεων όταν και εφόσον αυτές τελεσιδικήσουν.
Σχετικά με τις εφετειακές αποφάσεις οι προσεγγίσεις είναι δύο:
Από τη μια πλευρά νομικοί κύκλοι υποστηρίζουν πως ακόμη κι αν τα Ταμεία ασκούν αναίρεση στο ΣτΕ πρέπει να πληρώσουν μετά το Εφετείο.
Άλλοι νομικοί κύκλοι λένε πως η αναίρεση ασκείται λόγω υποχρέωσης εξάντλησης των ένδικων μέσων και δεν προϋποθέτει πληρωμή του συνταξιούχου. Σε κάθε περίπτωση, δεν υπάρχει δημοσιονομικό περιθώριο για ενδεχόμενη επιστροφή αναδρομικών σε όλους για την περίοδο 2013 – 2015, αφού το ετήσιο κόστος έχει υπολογιστεί στα 4,2 δισ. ευρώ.
Τι ισχύει για την περίοδο μετά τον Ιούνιο του 2015;
Συγκλίνουσες νομικές απόψεις υποστηρίζουν πως το χρονικό διάστημα των 10 μηνών ανάμεσα στην απόφαση του ΣτΕ και την ψήφιση του νόμου Κατρούγκαλου (Μάιος 2016) φαίνεται προς το παρόν η πλέον «ακάλυπτη» περίοδος.
Κι αυτό επειδή στον νόμο Κατρούγκαλου υπάρχει ειδική ρήτρα η οποία αναφέρει πως μέχρι 31/12/2018 οι συντάξεις καταβάλλονται στο ύψος που είχαν διαμορφωθεί στις 31/12/2014, δηλαδή πριν από την απόφαση του ΣτΕ τον Ιούνιο του 2015. Με τη ρήτρα αυτή επιχειρείται να καλυφθεί πλήρως η περίοδος έως και τον Δεκέμβριο του 2018, καθώς από τον Γενάρη του 2019 ισχύει ο επανυπολογισμός.
Σε κάθε περίπτωση, όλες αυτές οι νομικές ρήτρες μένουν να κριθούν στο ΣτΕ. Αξίζει πάντως να σημειωθεί πως μόνο γι’ αυτή την περίοδο το κόστος των αναδρομικών για όλους υπολογίζεται από ειδικούς στα 2,9 με 3 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 2,3 δισ. εκτιμάται πως αφορούν τις κύριες συντάξεις και τα 600 εκατ. τις επικουρικές.
Η πάγια θέση του υπουργείου Εργασίας είναι πως για την περίοδο μετά το 2015 η κυβέρνηση συμμορφώθηκε με την απόφαση του ΣτΕ μέσα από τον νόμο Κατρούγκαλου.
Θα επηρεάσει τις διεκδικήσεις η επικείμενη απόφαση του ΣτΕ για τα δώρα των εν ενεργεία δημοσίων υπαλλήλων;
Εν αναμονή βρίσκονται τα διοικητικά δικαστήρια για την απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ που θα κρίνει την αντισυνταγματικότητα της περικοπής των δώρων στους εν ενεργεία δημοσίους υπαλλήλους.
Ορισμένοι νομικοί κύκλοι υποστηρίζουν πως η εν λόγω απόφαση δεν αποκλείεται να επηρεάσει και το έδαφος των διεκδικήσεων των συνταξιούχων, αν και το νομικό πλαίσιο των δώρων για τους συνταξιούχους έχει κριθεί εν πολλοίς από το 2015 (με την απόφαση του ΣτΕ) και το 2016 (με τον νόμο Κατρούγκαλου).
Συγκλίνουσες νομικές απόψεις καταλήγουν πως αν το ΣτΕ «γκρεμίσει» την κατάργηση των δώρων και για τους εν ενεργεία, η πολιτεία μπορεί να συμμορφωθεί επαναφέροντας -για παράδειγμα- τα δώρα για τους εν ενεργεία σε οποιοδήποτε ύψος επιτρέπουν οι δημοσιονομικές συνθήκες.
Οι συνταξιούχοι πάντως θα πρέπει να αναμένουν τις αποφάσεις του ΣτΕ για τον νόμο Κατρούγκαλου ή την τελική κρίση του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου επί σημερινών πρωτόδικων αποφάσεων.
Ποια δώρα διεκδικούν οι συνταξιούχοι;
Στην καρδιά των περικοπών του 2012 που κρίθηκαν το 2015 αντισυνταγματικές βρίσκεται η ολοκληρωτική κατάργηση του δώρου Χριστουγέννων, του δώρου Πάσχα και του επιδόματος αδείας. Τα δώρα ωστόσο δεν δίνονταν το 2012 ολόκληρα, αλλά είχε προηγηθεί το πρώτο «ψαλίδι» του νόμου 3845 του 2010, το οποίο δεν έχει κριθεί αντισυνταγματικό και συνεπώς δεν μπορεί να ανατραπεί. Το 2010 η 13η και η 14η σύνταξη περιορίστηκαν στα 800 ευρώ τον χρόνο για όλους (400 τα Χριστούγεννα, 200 το Πάσχα και 200 το καλοκαίρι), πλην των συνταξιούχων ΟΓΑ, ανεξάρτητα από το ύψος της σύνταξης. Τότε τέθηκαν ηλικιακά και εισοδηματικά κριτήρια, ώστε να εισπράττουν τα «ψαλιδισμένα» δώρα μόνο όσοι συνταξιούχοι είναι άνω των 60 ετών και λαμβάνουν άθροισμα συνταξιοδοτικού εισοδήματος έως 2.500 ευρώ. Συνεπώς, οι όποιες διεκδικήσεις δεν μπορούν να ανατρέξουν στο παλαιό καθεστώς, αλλά στο καθεστώς του 2010.
Υπάρχουν διαφορετικές ταχύτητες στις διεκδικήσεις των κομμένων δώρων;
Τρεις ταχύτητες διαμορφώνονται για τα κομμένα δώρα:
Συνταξιούχοι Δημοσίου, ΙΚΑ, ΟΑΕΕ, ΕΤΑΑ, ΝΑΤ άνω των 60 ετών και με συνολικό μηνιαίο εισόδημα από συντάξεις (κύριες, επικουρικές, μερίσματα, προσαυξήσεις λόγω οικογενειακών βαρών, επίδομα απολύτου αναπηρίας αλλά και επιδόματα Χριστουγέννων, Πάσχα και αδείας υπολογιζόμενα σε 12μηνη βάση) έως 2.430 ευρώ. Δικαιούνταν το πλήρες ποσό των 800 ευρώ (400 Χριστούγεννα, 200 Πάσχα και 200 καλοκαίρι). Αντίστοιχα όσοι είχαν μηνιαίο εισόδημα από 2.430 έως 2.500 ευρώ δικαιούνταν τμήμα των δώρων.
Συνταξιούχοι ΟΓΑ. Είχαν εξαιρεθεί από το «ψαλίδι» του 2010, καθώς λαμβάνουν χαμηλές συντάξεις και συνεπώς δικαιούνταν πλήρη δώρα (μία σύνταξη τα Χριστούγεννα, μισή το Πάσχα και μισή το καλοκαίρι).
Συνταξιούχοι Δημοσίου, ΙΚΑ, ΟΑΕΕ, ΕΤΑΑ, ΝΑΤ κάτω των 60 ετών ή/και με συνολικό εισόδημα από συντάξεις πάνω από 2.500. Δεν δικαιούνταν καθόλου δώρα, τα είχαν χάσει εξολοκλήρου από το 2010 και συνεπώς δεν μπορούν να διεκδικήσουν κάτι.
Τι συμβαίνει με τις αιτήσεις που έχουν υποβληθεί;
Η υποβολή αίτησης προς τον ΕΦΚΑ και το ΕΤΕΑΕΠ θεωρείται όχληση και διακόπτει την παραγραφή των αξιώσεων. Συνεπώς είναι το εργαλείο που δίνει χρόνο στον συνταξιούχο να σταθμίσει όλες τις παραμέτρους για να οδηγηθεί στη σωστή απόφαση, δεδομένου ότι δεν βρίσκονται ακόμη όλα τα «κλειδιά» πάνω στο τραπέζι.
Ορισμένοι νομικοί υποστηρίζουν πως για να έχει η αίτηση διακοπτική ισχύ της παραγραφής πρέπει να περιλαμβάνει αναλυτικά τα διεκδικούμενα ποσά. Οι αιτήσεις πάντως δεν είναι ένδικο μέσο και δεν γεννούν νομική υποχρέωση επιστροφής ποσών.
Αξιωματούχοι του υπουργείου Εργασίας έχουν ξεκαθαρίσει πως εφόσον το «παζλ» ολοκληρωθεί πλήρως στη δικαστική του διάσταση σε ανώτατο βαθμό και εφόσον διαπιστωθεί τυχόν θετικό έδαφος νομικό αλλά και δημοσιονομικό, τότε η λύση που θα πρέπει να αναζητηθεί θα είναι κοινή για όλους, είτε έχουν υποβάλει αίτηση ή αγωγή είτε όχι.
Κινδυνεύω από την παραγραφή;
Για τους συνταξιούχους η παραγραφή αξιώσεων είναι 5ετής. Με την υποβολή της αίτησης η παραγραφή διακόπτεται. Αν το Ταμείο δεν απαντήσει εντός 6μήνου, τεκμαίρεται σιωπηρή άρνηση της αξίωσης.
Μετά το 6μηνο ξεκινά νέα 5ετία εντός της οποίας ο συνταξιούχος μπορεί οποτεδήποτε να υποβάλει αγωγή στα διοικητικά δικαστήρια, διεκδικώντας τα ποσά που εμπίπτουν στην πρώτη 5ετία (την οποία διέκοψε με την αίτησή του).
Για τους συνταξιούχους του Δημοσίου, υπάρχουν νομικές απόψεις που τοποθετούν την παραγραφή στη 2ετία, δεδομένου ότι για τους εν ενεργεία δημοσίους υπαλλήλους η παραγραφή είναι 2ετής. Το «Εθνος Συντάξεις» αποκάλυψε πρόσφατα δικαστική απόφαση του 2019 για συνταξιούχους δικαστικούς η οποία απορρίπτει επιχείρημα του ΕΦΚΑ περί 2ετούς παραγραφής και τοποθετεί την παραγραφή για όλους τους συνταξιούχους στην 5ετία.
Αίτηση διακοπής παραγραφής μπορεί να υποβληθεί μόνο μία φορά. Δεδομένου ότι οι αξιώσεις που εγείρονται σήμερα ανατρέχουν στην περίοδο από τον Ιούλιο του 2015 και μετά, δεν φαίνεται να συντρέχει λόγος πίεσης εξαιτίας κινδύνου παραγραφής.
Μπορώ να διεκδικήσω αναδρομικά και από την επικουρική;
Οι μειώσεις του 2012 που κρίθηκαν το 2015 αντισυνταγματικές από το ΣτΕ αφορούν και τις επικουρικές συντάξεις με τριπλό τρόπο:
– Επικουρικές του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα υπέ-στησαν μείωση με τον νόμο 4051 του 2012 ως εξής:
* Για συντάξεις έως 250 ευρώ ποσοστό μείωσης 10% • Από 250 έως 300 ευρώ ποσοστό μείωσης 15%
* Από 300 ευρώ και άνω ποσοστό μείωσης 20%
– Καταργήθηκαν τα πλήρη δώρα σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα που ελάμβαναν οι συνταξιούχοι στην επικουρική τους, ανάλογα με το ύψος της παροχής.
– Μειώθηκαν περαιτέρω οι επικουρικές 5% – 20% με τη ρήτρα του νόμου 4093 του 2012 που μείωνε το άθροισμα κύριων και επικουρικών συντάξεων μετά και τις προηγούμενες περικοπές, πάνω από 1.000 ευρώ. Οι μειώσεις αυτές κρίθηκαν αντισυνταγματικές από το ΣτΕ το 2015 και αφορούν τον λογαριασμό των αναδρομικών.
Πόσα είναι τα διεκδικούμενα αναδρομικά;
Το μηνιαίο κόστος των αναδρομικών μόνο από τις περικοπές και χωρίς τα δώρα υπολογίζεται από ειδικούς πως φτάνει στα 175 εκατ. ευρώ για όλους όσοι είχαν περικοπές, δηλαδή για 1,2 εκατ. συνταξιούχους.
Τα δώρα ήταν 800 ευρώ τον χρόνο για όλους, δηλαδή για 2,5 εκατ. συνταξιούχους. Καταρχήν κρίσιμη μεταβλητή για όλες τις διεκδικήσεις είναι το χρονικό διάστημα για το οποίο κάθε συνταξιούχος μπορεί ενδεχομένως να κερδίσει αναδρομικά.
Το «παράθυρο» άνοιξε τον Ιούνιο του 2015 με την απόφαση του ΣτΕ και κλείνει με τον νόμο Κατρούγκαλου και τον επανυπολογισμό των παλαιών συντάξεων εφόσον βέβαια κριθεί συνταγματικός.
Τίποτα δεν μπορεί προς το παρόν να προδικάσει την τύχη των διεκδικήσεων. Σε κάθε περίπτωση, τα ποσά ποικίλλουν ανάλογα με το συνταξιοδοτικό εισόδημα.
Εξαρτάται το ποσό που μπορώ να διεκδικήσω από το ύψος της σύνταξής μου;
Φυσικά. Οι βασικές ταχύτητες είναι δύο:
Συνταξιούχοι με εισόδημα από κύριες, επικουρικές και μερίσματα κάτω από 1.000 ευρώ μεικτά το 2012. Εχασαν τελείως τα δώρα, τα οποία είχαν «ψαλιδιστεί» ήδη από το 2010, και μέτρησαν απώλειες στην επικουρική τους σύνταξη.
Συνταξιούχοι με εισόδημα από κύριες, επικουρικές και μερίσματα πάνω από 1.000 ευρώ μεικτά. Εχασαν τελείως τα δώρα, μέτρησαν απώλειες 5%-20% στο άθροισμα κύριας και επικουρικής, είχαν «έξτρα» μειώσεις στην επικουρική, καθώς και πρόσθετο «ψαλίδι» 12% ειδικά για όσους λάμβαναν μηνιαία σύνταξη άνω των 1.300 ευρώ. Ειδικοί της κοινωνικής ασφάλισης εκτιμούν πως η διεκδίκηση ανά μήνα μπορεί να ποικίλλει από 51 έως και 250 ευρώ, χωρίς τα δώρα που είναι για όλους 800 ευρώ τον χρόνο. Το «Εθνος Συντάξεις και Ασφάλιση» δημοσιεύει πίνακες (στήλη αριστερά) με τα διεκδικούμενα ποσά ανά μήνα, ώστε κάθε συνταξιούχος να σταθμίσει το συμφέρον του.
Πότε θα καταβληθούν τα αναδρομικά;
Το αν θα καταβληθούν αυτά τα ποσά και πότε παραμένει εντελώς άγνωστο, καθώς πρώτα πρέπει να ξεκαθαρίσει πλήρως το νομικό τοπίο, να δημοσιευτούν οι κρίσεις των ανωτάτων δικαστηρίων για τον νόμο Κατρούγκαλου και για τις σημερινές πρωτόδικες αποφάσεις που πηγαίνουν κόντρα στην απόφαση-πιλότο του ΣτΕ. Και φυσικά πρέπει να βρεθεί -αν κριθεί εντέλει νομικά- ο δημοσιονομικός χώρος.
Το δημοσιονομικό αποτύπωμα των εν λόγω περικοπών είναι εκρηκτικό καθώς φτάνει στα 4,2 δισ. τον χρόνο. Κάτι που σημαίνει πως αν δοθούν τα ποσά σε όλους, κινδυνεύει σοβαρά η ισορροπία και η βιωσιμότητα του ασφαλιστικού και καταστρατηγείται η δέσμευση του 2010 για συνταξιοδοτική δαπάνη κάτω από το 16,2% του ΑΕΠ.
Αν υποβάλω σήμερα αγωγή, πότε θα μάθω τι θα γίνει;
Οι αγωγές που υποβάλλονται σήμερα το πιθανότερο είναι να εκδικαστούν σε περίπου τρία χρόνια πρωτόδικα, εκτός και αν υποβληθεί αίτησης προτίμησης για λόγους υγείας κ.ά.
Ακολούθως θα πρέπει να προστεθούν και 2 χρόνια για το Εφετείο, δεδομένου ότι ο ΕΦΚΑ και το ΕΤΕΑΕΠ εξαντλούν, ως οφείλουν από τη νομοθεσία, τα ένδικα μέσα. Από τους συνταξιούχους του ιδιωτικού τομέα οι αγωγές υποβάλλονται στα Διοικητικά Πρωτοδικεία, ενώ του δημόσιου στο Ελεγκτικό Συνέδριο.
