Τι είναι εκείνο που προσέδωσε αυτή την αίγλη και την ομορφιά στο πρόσωπο της Παναγίας, μιας γυναίκας που ποτέ κανείς δεν αμφισβήτησε την ανθρώπινη υπόστασή της;
Γράφει η Ευτυχία Παπούλια
Κοινωνιολόγος
Υπάρχουν πράγματα γνωστά και πράγματα άγνωστα. Ανάμεσά τους, πολλές πόρτες.
Jim Morrison
Όταν ο άγγελος παρουσιάστηκε μπροστά στη Μαρία να της μεταφέρει το χαρμόσυνο μήνυμα, εκείνη ήταν μία πολύ νέα γυναίκα, ένα νέο κορίτσι πριν καλά μπει στην εφηβεία. Μήνες αργότερα αυτό το κορίτσι με ένα μωρό στην αγκαλιά, για να το γλιτώσει από ένα παρανοϊκό άρχοντα, θα έπαιρνε τον δρόμο της φυγής για την Αίγυπτο πάνω σε ένα γαϊδουράκι, με την ευτυχία ζωγραφισμένη στο νεανικό της πρόσωπο. Έτσι όπως το απέδωσαν στον καμβά ο Ρέμπραντ, ο Τιτσιάνο, ο Ρούμπενς κι άλλοι μεγάλοι καλλιτέχνες της Αναγέννησης. Σε αυτές τις μικρές ηλικίες ο φόβος δεν μπορεί να σβήσει τη λάμψη της παιδικής αθωότητας. Μία λάμψη που είναι διάχυτη στο πρόσωπο της Παναγίας σε όλες τις εικόνες, σε όλες τις εκκλησίες όλου του κόσμου.
Ήταν η πρώτη εικόνα της μικρής τότε Μαρίας, αργότερα Παναγίας, που αποτυπώθηκε έντονα στη μνήμη μου μέσα από τις ζωγραφιές των παιδικών βιβλίων. Η δεύτερη και τελευταία φορά που «συνάντησα» τη Μαρία, γυναίκα πια εκείνη, παιδί ακόμη εγώ, μέσα από κάποια κινηματογραφικά έργα, είναι κάτω από τον σταυρό του μαρτυρίου. Είναι και η μοναδική στιγμή στη ζωή της που «ακούμε» τη φωνή της. -«Υιέ μου! Υιέ μου!», είναι οι μόνες λέξεις της Μαρίας που ο μύθος και η ποίηση διέσωσε ως τις ημέρες μας. Λιτή και αξιοπρεπής αντίδραση μιας μάνας της εποχής, που βλέπει το δράμα του παιδιού της ως θέλημα Θεού που πρέπει να το αποδεχτεί.
Παρ’ όλο που η εικαστική τέχνη αλλά και ο κινηματογράφος απεικόνισαν τις δραματικές εκείνες στιγμές η δική μας μνήμη αρνείται να τις καταχωρήσει στο υποσυνείδητο και να τις συγκρατήσει. Αρνείται το τραγικό στοιχείο που παραμορφώνει τη μορφή της Μαρίας. Αρνείται να συγκρατήσει αυτή την ανθρώπινη όψη. Τη θέλησε εξιδανικευμένη με όλη τη λάμψη και την ομορφιά της εφηβείας να διαιωνίζεται στη σκέψη μας. Κάπως έτσι τη φαντάστηκε και ο Βίκτωρ Ουγκώ: Να κινείται στους διαδρόμους του Καθεδρικού Ναού της Παναγίας των Παρισίων στο ομώνυμο αριστούργημά του κάτω από τις πανύψηλες γοτθικές αψίδες και της έδωσε μορφή στο πρόσωπο της όμορφης αλλά και ταπεινής Εσμεράλδας. Έτσι όπως ήταν και η ίδια η Παναγία.
Όμορφη και ταπεινή, η πιο όμορφη γυναίκα.
Τι είναι όμως εκείνο που προσέδωσε αυτή την αίγλη και την ομορφιά στο πρόσωπο της Παναγίας, μιας γυναίκας που ποτέ δεν της αποδόθηκε θεϊκή ιδιότητα και ποτέ κανείς δεν αμφισβήτησε την ανθρώπινη υπόστασή της; Γιατί τόσο λατρεύτηκε, γιατί τα περισσότερα προσωνύμια στη χάρη της, γιατί οι περισσότερες εκκλησίες στο όνομά της; Είναι η αγνότητα της παιδικής της ηλικίας όπως τη διαμόρφωσε η φαντασία μας; Είναι η επιλογή της να μην εκθέσει τον εαυτό της στους ηθικούς κινδύνους κάποιας δημόσιας δραστηριότητας; Όπως δηλαδή συμβαίνει με μερικές κυρίες της εποχής μας που εκμεταλλεύονται την αναγνωρισιμότητα των συζύγων τους και διεκδικούν κι αυτές δόξα και χρήμα.
Ήταν μήπως η διαίσθηση πως ο Δυτικός κόσμος που τότε εκπροσωπούσαν οι Ρωμαίοι Δικαστές, θα εκδήλωνε στο πρόσωπό της αιώνες αργότερα τη μεγαλύτερη λατρεία που ένιωσαν ποτέ τόσοι άνθρωποι για μια γυναίκα; Κι έπρεπε να κρατήσει τη ψυχή της άσπιλη κι αμόλυντη από αισθήματα αντεκδίκησης και μίσους ακόμη απέναντι και σε αυτούς που σταύρωσαν το παιδί της;
Μήπως γι’ αυτό και ο ISIS στην προσεγμένη «πανηγυρική» ανακοίνωσή του δεν κατονομάζει το αντικείμενο της καταστροφής; Τα δάκρυα του πλανήτη το βράδυ της 4ης Απριλίου, η συγκινητική συμπαράσταση κάθε υγιώς σκεπτόμενου ανθρώπου, δείχνει με τον πιο εντυπωσιακό τρόπο πως η λατρεία στο πρόσωπο της Παναγίας είναι το πιο ισχυρό στοιχείο που ενώνει έθνη και ανθρώπους. Είναι ο άρρηκτος δεσμός που χαρακτηρίζει τη σχέση μάνας – παιδιού, κοινό στοιχείο σε όλους τους λαούς, αδιακρίτως θρησκείας και πολιτισμού. Το εντυπωσιακό δεν είναι τα πυκνά μαύρα σύννεφα που σκοτείνιασαν το Παρίσι και τις ψυχές μας. Αυτά θα φύγουν!
Είναι τα αντανακλαστικά που ξύπνησαν στη συνείδηση αυτών που απαξιωτικά αποκαλούμε ελίτ της πλουτοκρατίας, οι οποίοι κατέθεσαν σημαντικό μέρος του πλούτου τους στην ταπεινότητα της Παναγίας, της Μητέρας όλων μας πλούσιων και φτωχών. Κι αυτά τα αντανακλαστικά θα μείνουν! Αναδεικνύεται έτσι για πρώτη φορά στη μικρή ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πως οι συναισθηματικοί δεσμοί που απορρέουν από τη θρησκευτική πίστη, ανάμεσα στους λαούς της, είναι πιο ισχυροί από τους πολιτισμικούς, πολιτικούς, εμπορικούς… Η Παναγία δεν είναι μόνο των Παρισίων. Είναι και δική μας. Είναι η Παναγία όλων μας. Είναι… ίσως και του φρικτού ISIS…
Καλό Πάσχα σε όλους!
