Αγιά Σοφιά: Υπό αίρεση το καθεστώς του μουσείου

Αγιά Σοφιά: Έντονο προβληματισμό στις ελληνικές αρχές, αλλά και την Unesco έχει προκαλέσει σημερινό δημοσίευμα του φερέφωνου του Ερντογάν, της εφημερίδας Yeni Safak, σύμφωνα με το οποίο η Αγιά Σοφιά ενδέχεται να μετατραπεί εκ νέου σε τζαμί. Σύμφωνα με το σχετικό ρεπορτάζ, το τουρκικό ανώτατο δικαστήριο θα εξετάσει το ενδεχόμενο μετατροπής του μουσείου του Kariye Cami σε τέμενος. Ως Kariye Cami είναι γνωστή στην Τουρκία η βυζαντινή Μονή της Χώρας, ελληνικό χριστιανικό μοναστήρι στην Κωνσταντινούπολη, που μετατράπηκε από τους Οθωμανούς σε τζαμί κατά το 16ο αιώνα. Το μνημείο με τα εντυπωσιακά μωσαϊκά μετατράπηκε σε μουσείο το 1945 με απόφαση του υπουργικού συμβουλίου της τότε τουρκικής κυβέρνησης. Ωστόσο, σήμερα το Ίδρυμα Προστασίας Ιστορικών Μνημείων και Περιβάλλοντος κατέθεσε αγωγή με αίτημα την ακύρωση της απόφασης του 1945 ζητώντας τη μετατροπή του μουσείου σε τζαμί, ένα πάγιο αίτημα της μερίδας των φανατικών μουσουλμάνων στην Τουρκία.

Μια τέτοια απόφαση είναι πολύ πιθανό να λειτουργήσει ως προηγούμενο και δεδικασμένο και για άλλα βυζαντινά μνημεία, που τώρα είναι μουσεία, αλλά κατά την οθωμανική περίοδο λειτουργούσαν ως τζαμιά. Ανάμεσα σε αυτά συγκαταλέγεται ασφαλώς και η Αγία Σοφία, που μετατράπηκε σε μουσείο με υπουργικό διάταγμα το 1934. Μόλις τον προηγούμενο χρόνο το τουρκικό Συνταγματικό Δικαστήριο είχε απορρίψει ανάλογο αίτημα πάλι από το ίδιο ίδρυμα.

Το σημερινό πρωτοσέλιδο της Yeni Safak

Αγιά Σοφιά: Η… επιθυμία του Ερντογάν

Δεν είναι λίγες οι φορές, βέβαια, που και ο ίδιος ο Τούρκος πρόεδρος έχει εκφράσει την επιθυμία του να μετατρέψει εκ νέου σε τζαμί την Αγία Σοφία. Η πιο πρόσφατη από αυτές ήταν λίγο πριν τις δημοτικές εκλογές στην Κωνσταντινούπολη, όταν, προφασιζόμενος το θέμα της δωρεάν εισόδου, δήλωσε πως ο ιστορικός ναός πρέπει να γίνει τζαμί. «Η Αγία Σοφία κέρδισε το καθεστώς του μουσείου πρόσφατα. Πρώτα πρέπει να αποδώσουμε στην Αγία Σοφία την πραγματική της ταυτότητα. Ποια είναι αυτή; Τζαμί. Αυτό πρέπει να το διευθετήσουμε. Μετά λένε ότι στο Σουλτάναχμετ (σ.σ. Μπλε Τζαμί) η είσοδος είναι δωρεάν, αλλά επειδή η Αγία Σοφία βρίσκεται στο καθεστώς του μουσείου μπαίνει κανείς με εισιτήριο. Εμείς είπαμε αυτό μπορεί να διευθετηθεί», είχε δηλώσει τότε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Η Μονή της Χώρα ή Kariye Cami

Αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις;

Μάλιστα, ο Τούρκος πρόεδρος δεν έμεινε μόνο στις δηλώσεις, αλλά πρότεινε και αρχιτεκτονικό σχέδιο μετατροπής της, γεγονός που, αν μη τι άλλο, δείχνει πως το θέμα τον απασχολεί σοβαρά: «Γι’ αυτό για να γίνει δωρεάν η είσοδος στην Αγία Σοφία πρέπει να γίνουν κάποιες σοβαρές αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις εντός. Σε αυτές τις αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις αναφέρθηκα και για να είναι πιο άνετη η είσοδος πρέπει να γίνει έλεγχος του δαπέδου, και μαζί με τον έλεγχο του δαπέδου να γίνει βήμα που να προσδίδει την πραγματική πνευματική ατμόσφαιρα στο χώρο. Γι’ αυτό και είπαμε ότι μετά τις εκλογές θα καθίσουμε να δουλέψουμε, να κάνουμε βήματα με βάση τον νόμο και να μετατρέψουμε την Αγία Σοφία από μουσείο σε τζαμί. Ο οδικός μας χάρτης και τα σχέδιά μας για το θέμα της προσευχής θα τα κάνουμε με βάση αυτό αργότερα. Πρώτα ο θεός θα προχωρήσουμε αυτή τη διαδικασία με αυτό τον τρόπο».

Η θέση της UNESCO

Παρόλες όμως τις επιθυμίες του Τούρκου προέδρου, είναι γεγονός πως η Αγία Σοφία έχει από το 1985 χαρακτηριστεί μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Για τον λόγο αυτό και οι σχετικές δηλώσεις του προκάλεσαν την αντίδραση του οργανισμού. «Όλες οι αποφάσεις σχετικά με την εφαρμογή της σύμβασης για την Προστασία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς λαμβάνονται από την Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Αν μια χώρα έχει υπογράψει τη σύμβαση και επιθυμεί να αλλάξει το όνομα ενός μνημείου, θα πρέπει να υποβάλει την πρότασή της προς έγκριση στην επιτροπή», τόνισαν πηγές της UNESCO.

Ένα σύντομο ιστορικό της Αγιάς Σοφιάς

Η Αγία Σοφία ή Αγια-Σοφιά, γνωστή και ως ναός της Αγίας του Θεού Σοφίας, είναι ναός που βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη. Το παρόν κτήριο ξεκίνησε να ανεγείρεται το 532 και εγκαινιάσθηκε στις 27 Δεκεμβρίου του 537, επί βασιλείας του Ιουστινιανού Α΄, από τους μηχανικούς Ανθέμιο από τις Τράλλεις και Ισίδωρο από τη Μίλητο. Από το 537 μέχρι το 1453 λειτουργούσε ως ορθόδοξος καθεδρικός ναός της πόλης, με εξαίρεση την περίοδο 1204–1261, κατά την οποία ήταν ρωμαιοκαθολικός ναός. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης μετατράπηκε σε ισλαμικό τέμενος, ενώ το 1934 μετατράπηκε σε μουσειακό χώρο.