Αγιά Σοφιά τζαμί: Σήμερα η απόφαση, οργή στην Τουρκία για την παρέμβαση των ΗΠΑ

Αγιά Σοφιά τζαμί: Σήμερα αναμένεται η απόφαση του τουρκικού δικαστηρίου για το εάν η Αγία Σοφία θα μετατραπεί ή όχι σε τζαμί, με την Τουρκία να είναι άκρως εξοργισμένη για την παρέμβαση του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Μάικ Πομπέο. Ο Αμερικανός αξιωματούχος κάλεσε την τουρκική κυβέρνηση να διατηρήσει το υπάρχον καθεστώς της Αγίας Σοφίας ως μουσείο και να μην την μετατρέψει σε τέμενος -κάτι που εξόργισε την Άγκυρα, με τον αντιπρόεδρο του κυβερνώντος κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης Νουμάν Κουρτουλμούς να εξαπολύει βολές.

«Η αρμοδιότητα να αποφασίζει για το καθεστώς της Αγίας Σοφίας, το οποίο είναι ένα θέμα που αφορά στην ανεξαρτησία της Τουρκίας, ανήκει αποκλειστικά στην Τουρκία. Δεν χρειαζόμαστε συμβουλές και υποδείξεις από το εξωτερικό». Νωρίτερα, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών είχε αναφέρει ότι οι ΗΠΑ προτρέπουν την κυβέρνηση της Τουρκίας «να συνεχίσει να διατηρεί την Αγία Σοφία ως μουσείο, ως παράδειγμα της δέσμευσής της να σέβεται τις θρησκευτικές παραδόσεις και τη διαφορετική ιστορία που συνέβαλε στην Τουρκική Δημοκρατία και να διασφαλίσει ότι παραμένει προσβάσιμη από όλους».

Υπενθυμίζεται ότι την προηγούμενη Πέμπτη, ο πρέσβης των ΗΠΑ, αρμόδιος για τις διεθνείς θρησκευτικές ελευθερίες, Σαμ Μπράουνμπακ, έκανε ειδική αναφορά για το θέμα της Αγίας Σοφίας, με ανάρτησή του στο Τwitter. «Η Αγία Σοφία έχει τεράστια πνευματική και πολιτιστική σημασία για δισεκατομμύρια πιστούς διαφορετικών θρησκειών σε όλο τον κόσμο. Καλούμε την κυβέρνηση της Τουρκίας να τη διατηρήσει ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO και να διατηρήσει την προσβασιμότητα σε όλους υπό το υπάρχον μουσειακό καθεστώς της», έγραψε χαρακτηριστικά στο tweet του ο κ. Μπράουνμπανκ.

Αγία Σοφιά τζαμί: Θέση πήρε ο Οικουμενικός Πατριάρχης

Σαφή θέση ενάντια στη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τέμενος πήρε ο Οικουμενικός Πατριάρχης, μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας στον Ιερό Ναό Αγίων Αποστόλων Φερίκιοϊ της Κωνσταντινούπολης. Ο κ.κ. Βαρθολομαίος επισήμανε ότι ο ναός της του Θεού Σοφίας είναι αναμφίβολα ένα από τα σπουδαιότερα κλασικά μνημεία του παγκοσμίου πολιτισμού.«Εν τη εννοία ταύτη, ο τουρκικός λαός έχει την μεγάλην ευθύνην και την υψίστην τιμήν να αναδεικνύει την οικουμενικότητα του υπερόχου αυτού μνημείου» ανέφερε. Εκτίμησε δε ότι «τυχόν μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τέμενος θα στρέψει εκατομμύρια χριστιανών σ’ όλο τον κόσμο εναντίον του Ισλάμ».

Αγία Σοφιά τζαμί: Σήμερα η συζήτηση στο δικαστήριο

Η υπόθεση έρχεται σήμερα προς συζήτηση στο τουρκικό Συμβούλιο της Επικρατείας (Danistay), το οποίο αναμένεται να αποφανθεί επί μίας παλιάς προσφυγής του 2016 που έκανε ο, κατά τα άλλα άγνωστος, «Σύνδεσμος Προσφοράς στα Βακούφια, τα Ιστορικά Μνημεία και το Περιβάλλον». Η συζήτηση στο 10ο Τμήμα του τουρκικού ΣτΕ αφορά την ανάκληση της απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου της 24ης Νοεμβρίου του 1934, με εντολή του Κεμάλ Ατατούρκ, με την οποία η Αγία Σοφία μετατράπηκε από τέμενος σε μουσείο. Δεν αποκλείεται πάντως, το δικαστήριο να μεταθέσει τη λήψη απόφασης σε μεταγενέστερη ημερομηνία.

Ο εισαγγελέας της έδρας είχε υποστηρίξει αρχικά ότι έπρεπε να απορριφθεί η προσφυγή του συλλόγου, καθώς η χρήση της Αγίας Σοφίας ως μουσείο εμπίπτει στις αρμοδιότητες της Δημόσιας Διοίκησης. Αυτό ωστόσο δεν εμπόδισε την ανάσυρση της υπόθεσης έπειτα από τέσσερα χρόνια, προφανώς υπό το πολιτικό βάρος της σχετικής παρέμβασης από τον ίδιο τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Το ίδιο τμήμα του τουρκικού ΣτΕ είχε αποφασίσει στο παρελθόν την ακύρωση αντίστοιχης απόφασης του 1945 του Υπουργικού Συμβουλίου, που αφορούσε τη μετατροπή σε μουσείο της Μονής της Χώρας.

Η δίκη αυτή είχε ξεκινήσει και πάλι με προσφυγή του ίδιου συνδέσμου. Πήγες του κυβερνώντος κόμματος ΑΚΡ τονίζουν ότι πιθανή απορριπτική απόφαση του δικαστηρίου δεν δεσμεύει την κυβέρνηση στο να προχωρήσει στην μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τέμενος, όπως ζήτησε προ ημερών ο πρόεδρος Ερντογάν. Όποια κι αν είναι η απόφαση του ανώτατου διοικητικού δικαστηρίου επί της ακύρωσης ή μη της απόφασης του 1934, απαιτείται απόφαση της Διοίκησης που θα λάβει η κυβέρνηση.

Μπαχτσελί: «Από την Αγία Σοφία θα ακουστεί το μουσουλμανικό κάλεσμα για προσευχή και όχι η καμπάνα»

Αιχμηρές  ήταν και οι δηλώσεις του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, επικεφαλής του Εθνικιστικού Κόμματος της Τουρκίας (MHP), για το ζήτημα αφού στις 8 Ιουνίου τόνισε  πως «από την Αγία Σοφία θα ακουστεί το μουσουλμανικό κάλεσμα για προσευχή και όχι η καμπάνα». «Η Αγία Σοφία είναι τζαμί, ένα σύμβολο της κατάκτησης από τον τουρκικό μουσουλμανικό λαό. Αυτό είναι μια αλήθεια που δεν αλλάζει και πρέπει όλοι να κατανοήσουν. Με το θέλημα του Αλλάχ, το κάλεσμα για προσευχή θα ακουστεί από τους μιναρέδες της Αγίας Σοφίας και όχι ο ήχος της καμπάνας».

Αντιδρά η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδας: «Η Αγία Σοφία δεν είναι λάφυρο»

Αιχμηρή ανακοίνωση εξέδωσε, στις 12 Ιουνίου, η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδας που τοποθετήθηκε επί του ζητήματος και υποστήριξε πως «η Αγία Σοφία δεν είναι λάφυρο» και κάλεσε την Τουρκία να σεβαστεί το υπάρχον καθεστώς του μνημείου. «Τυχόν μετατροπή θα επιφέρει την έντονη διαμαρτυρία και απογοήτευση των ανά την Οικουμένη Χριστιανών, ενώ θα βλάψει ποικιλοτρόπως την ίδια την Τουρκία. Η Εκκλησία εντός αυτού του Ναού συγκρότησε πολλές Συνόδους υψίστης σημασίας για τη χριστιανική ζωή και πίστη. Άλλωστε, και αυτές οι διασωθείσες, αρρήτου κάλλους, ψηφιδωτές απεικονίσεις ιερών προσώπων της χριστιανικής πίστεως, διακηρύσσουν ακατάπαυστα με τη σιωπή τους τον ιστορικό και πνευματικό δεσμό του Ναού με τον Χριστιανισμό. Είναι απολύτως απαραίτητο να επικρατήσει εκ μέρους της Κυβερνήσεως της γείτονος χώρας σύνεση και σεβασμός προς τον χαρακτήρα του μνημείου, ώστε να λάβει την ορθή απόφαση της διατηρήσεως του status quo της Αγίας Σοφίας ως μουσειακού χώρου».

Αγία Σοφιά τζαμί: Προκλήσεις

Το βράδυ της 29ης Μαΐου, με αφορμή την 567η επέτειο από την Άλωσης της Πόλης, η κυβέρνηση Ερντογάν διοργάνωσε εορτασμούς στην Αγία Σοφία, με ανάγνωση στίχων από το «Εδάφιο της Άλωσης» του Κορανίου και εκδηλώσεις με ήχο και φως έξω από τον ναό. Ο Τούρκος πρόεδρος απηύθυνε ομιλία, η οποία μεταδόθηκε από το εθνικό τηλεοπτικό δίκτυο, ενώ ο μουφτής διάβασε μέσα από την Αγία Σοφία τους συγκεκριμένους στίχους του Κορανίου.

Μία ημέρα νωρίτερα, μετά τη λήξη της συνεδρίασης του Υπουργικού Συμβουλίου, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, αφού αναφέρθηκε στα μέτρα που λαμβάνονται κατά του κορωνοϊού, δήλωσε για την Αγία Σοφία:

«Τις βραδινές ώρες θα γίνουν οι αγώνες για το Κύπελλο της Άλωσης. Θα διαβάσουμε στην Αγία Σοφία το “εδάφιο της Άλωσης” και άλλες προσευχές. Με το πρόγραμμα αυτό θα βιώσουμε τη χαρά της Άλωσης μαζί με το έθνος μας. Μνημονεύουμε με σεβασμό τον σουλτάνο τον Μωάμεθ τον Πορθητή, καθώς και όλους τους μάρτυρες και ήρωές μας, που μας χάρισαν ως πατρίδα τα χώματα αυτά». Σημειώνεται πως ήχοι από ισλαμική προσευχή ακούστηκαν στην Αγία Σοφία, εν μέσω των περιορισμών για την πανδημία, τον περασμένο Μάρτιο.

Τότε, το κάλεσμα και η ανάγνωση της προσευχής έγινε, σύμφωνα με την επίσημη ενημέρωση, προκειμένου να δοκιμαστεί η ακουστική του ναού, κατόπιν άδειας που εξασφαλίστηκε από τον διευθυντή του Μουσείου της Αγίας Σοφίας, Χαϊρουλάχ Τζενγκίζ. Στο χώρο είχαν τοποθετηθεί οκτώ κάμερες και ισάριθμα μικρόφωνα, ενώ δεν υπήρχε κανείς άλλος εκτός από έναν ιμάμη, έναν μουεζίνη και το αναγκαίο τεχνικό προσωπικό.

[Ayasofya ibadete açılacak mı?] Cumhurbaşkanı Erdoğan: Danıştay kararını verir, o karara göre gerekli olan adım atılır. Danıştay’ın vereceği kararı bekliyoruz. #CumhurbaşkanıTRTdehttps://t.co/4B9ZtP0C4o pic.twitter.com/BesUMwo2zJ

— TRT Haber Canlı (@trthabercanli) June 8, 2020

Τέμενος της Αγίας Σοφίας;

Η κίνηση αυτή ωστόσο επανέφερε για μία ακόμη φορά στην επικαιρότητα τη μακρά συζήτηση στην Τουρκία περί επαναλειτουργίας του ναού ως τεμένους. Ένα χρόνο νωρίτερα, στις 24 Μαρτίου του 2019, σχεδόν μία εβδομάδα πριν από τις περιφερειακές εκλογές, ο Ερντογάν είχε δηλώσει: «Μπορούμε να ανοίξουμε την Αγία Σοφία όχι ως μουσείο, αλλά ως τζαμί. Μάλιστα μπορεί ακόμα και να αλλάξουμε το όνομά της σε Τέμενος της Αγίας Σοφίας».

Λίγες ημέρες αργότερα επανήλθε και αναφερόμενος στην αναγνώριση από τις ΗΠΑ της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ, δήλωσε: «Μπορούμε να κάνουμε ελεύθερη την είσοδο στην Αγία Σοφία, αλλά μπορούμε να μη κάνουμε μόνο αυτό. Μετά τις (δημοτικές) εκλογές θα επαναφέρουμε το πραγματικό καθεστώς της Αγίας Σοφίας. Τι σημαίνει αυτό; Θα αλλάξουμε το στάτους από μουσείο σε τέμενος. Αυτή την στιγμή ο Τράμπ ανακοινώνει ότι η Ιερουσαλήμ είναι πρωτεύουσα του Ισραήλ. Έτσι δεν είναι; Παραχωρεί τα υψίπεδα του Γκολάν στον κατακτητή. Θα πάρετε την απάντηση από την Τουρκία». Όπως είχε πει «οι τουρίστες όλων των δογμάτων σήμερα μπορούν να επισκεφθούν δωρεάν το Μπλε Tζαμί που βρίσκεται δίπλα», γι’ αυτόν τον λόγο «μπορούμε να ενεργήσουμε αναλόγως και με την Αγία Σοφία».

H κίνηση αυτή ερμηνεύτηκε τότε ως απέλπιδα προσπάθεια του Τούρκου προέδρου να κερδίσει ο υποψήφιος του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), Μπιναλί Γιλντιρίμ, τον δήμο της Κωνσταντινούπολης, ο οποίος τελικά, μετά από ένα εκλογικό θρίλερ και επαναληπτική ψηφοφορία τον Ιούνιο του ίδιου χρόνου, έχασε τις εκλογές. Αλλά και τον Ιούλιο του 2016, για πρώτη φορά μετά από 85 χρόνια από τη μετατροπή του μνημείου σε μουσείο από τον Κεμάλ Ατατούρκ, ο μουεζίνης απηύθυνε κάλεσμα (εζάν) για μουσουλμανική προσευχή μέσα από την Αγία Σοφία.