Ναγκόρνο – Καραμπάχ τώρα: Η τακτική συμμαχία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με τον Βλαντιμίρ Πούτιν έχει επιβιώσει διάφορων συγκρούσεων συμφερόντων στη Συρία και τη Λιβύη, αντιμετωπίζει ωστόσο μια δυσκολότερη δοκιμασία στον Καύκασο, όπου το ξέσπασμα εχθροπραξιών μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν θέτει τους ηγέτες της Τουρκίας και της Ρωσίας σε αντιμαχόμενα στρατόπεδα, όπως αναφέρει σε άρθρο του στο Bloomberg ο δημοσιογράφος Bobby Ghosh. Έχοντας “κάψει” τις γέφυρες του με την Ευρώπη και έχοντας σπαταλήσει τις περισσότερες από τις χάρες που μπορούσαν να του κάνουν οι ΗΠΑ, ο Ερντογάν είναι σαφώς πιο αδύναμος έναντι του ανταγωνιστή του.
Ιστορικά, η ευρύτερη περιοχή βρίσκεται ακριβώς στο σημείο όπου τέμνονται, υπό τύπον διαγράμματος Βεν, η ρωσική και η τουρκική σφαίρα επιρροής. Τις τελευταίες δεκαετίες, η Μόσχα είχε εκεί τις ισχυρότερες διεκδικήσεις. Αν και οι δημοκρατίες του Καυκάσου απελευθερώθηκαν με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, η Ρωσία βλέπει τον εαυτό της ως τον περιφερειακό “αστυνόμο”, ενίοτε τιμωρώντας ή/και μεσολαβώντας υπέρ της ειρήνευσης, όπως κάθε φορά κρίνει προτιμότερο το Κρεμλίνο. Η Άγκυρα έχει δεχθεί μερικούς από τους ελιγμούς της Μόσχας στην περιοχή μεταξύ της Μαύρης και της Κασπίας Θάλασσας. Για παράδειγμα, ο Ερντογάν φάνηκε αρκετά προσεκτικός ώστε να μην σταθεί εμπόδιο στον Πούτιν όταν η Ρωσία εισέβαλε στη Γεωργία το 2008. Το Αζερμπαϊτζάν, ωστόσο, είναι μια άλλη ιστορία.
Τουρκία – Αζερμπαϊτζάν, μια στενή σχέση
Η Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν συνδέονται όχι μόνον ιστορικά, θρησκευτικά και γλωσσικά, αλλά και με αγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου, οι οποίοι είναι ζωτικής σημασίας για τη φιλοδοξία του Ερντογάν να καταστήσει τη χώρα του απαραίτητο ενεργειακό δίαυλο μεταξύ της Κασπίας Θάλασσας και της Ευρώπης. Η Τουρκία στέκεται σταθερά στο πλευρό των διεκδικήσεων του Αζερμπαϊτζάν στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, μια επαρχία με κατά πλειονότητα εθνικά Αρμένιους κατοίκους.
Όταν κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση, η Αρμενία κατέλαβε τη συγκεκριμένη ορεινή περιοχή, μαζί με επτά παρακείμενες περιφέρειες. Η Ρωσία έγινε ο βασικός μεσολαβητής για μια εκεχειρία μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν το 1994. Έκτοτε η περιοχή παρέμεινε υπό τον έλεγχο των Αρμενίων, ωστόσο αναγνωρίζεται διεθνώς ότι αποτελεί τμήμα του εδάφους του Αζερμπαϊτζάν. Παρά τη διαμεσολάβηση της Ρωσίας, των ΗΠΑ και της Γαλλίας, οι δύο χώρες δεν μπόρεσαν να συμφωνήσουν σε μια μόνιμη συμφωνία ειρήνευσης.
Τώρα, ο Αζέρος πρόεδρος Ιλχάμ Αλίγεφ κάνει μια αποφασιστική προσπάθεια να δώσει ένα τέλος στο αδιέξοδο με στρατιωτικά μέσα – και ο Ερντογάν τον υποστηρίζει ανοιχτά. Ο Τούρκος ηγέτης επιρρίπτει την ευθύνη για τις εχθροπραξίες εξ ολοκλήρου στην αρμενική κυβέρνηση, την οποία περιγράφει ως “τη μεγαλύτερη απειλή για την ειρήνη στην περιοχή”. Καλεί δε τους Αρμένιους να αντισταθούν στην ηγεσία τους.
Άγκυρα: Γαλλία και Ρωσία πίσω από το Ναγκόρνο Καραμπάχ
Ναγκόρνο – Καραμπάχ τώρα: Η δέσμευση της Άγκυρας στο πλευρό των Αζέρων
Η τουρκική υποστήριξη στο Αζερμπαϊτζάν δεν είναι απλώς ρητορική. Οι δύο χώρες πραγματοποίησαν κοινές στρατιωτικές ασκήσεις τον περασμένο μήνα, μετά από ορισμένες στρατιωτικές αψιμαχίες με την Αρμενία οι οποίες κόστισαν τη ζωή πολλών Αζέρων στρατιωτών και πολιτών.
Τουρκικές δυνάμεις διατηρούν παρουσία σε στρατιωτική βάση στο Αζερμπαϊτζάν και έχουν πρόσβαση σε αεροπορική βάση στη χώρα. Ο Ερντογάν έχει δεσμευτεί να αναβαθμίσει τον στρατιωτικό εξοπλισμό του Αζερμπαϊτζάν και να το προμηθεύσει με νέο εξοπλισμό, συμπεριλαμβανομένων drone και πυραύλων.
Από την πλευρά της, η Ρωσία πωλεί όπλα και στις δύο πλευρές, αλλά κλίνει προς την Αρμενία, όπου διατηρεί στρατιωτική βάση. Η Αρμενία είναι μέρος του Οργανισμού της Συνθήκης για την Συλλογική Ασφάλεια (CSTO), του οποίου ηγείται η Μόσχα – του ίδιου ακριβώς οργανισμού τον οποίο έχει επικαλεστεί ο δικτάτορας της Λευκορωσίας Αλεξάντερ Λουκασένκο προκειμένου να δικαιολογήσει μια πιθανή ρωσική στρατιωτική επέμβαση στη χώρα του. Το Αζερμπαϊτζάν δεν είναι μέλος του CSTO.
Ο Πούτιν, ωστόσο, μοιάζει πρόθυμος να επαναφέρει τις δύο χώρες στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και έχει αποφύγει να κατηγορήσει οποιαδήποτε από τις δύο πλευρές για τη σύγκρουση. Είναι ασφαλές να πει κανείς ότι δεν είναι ευχαριστημένος με τις ρητορικές “ομοβροντίες” του Τούρκου συμμάχου του, ούτε πρόκειται να ανεχθεί μια τουρκική στρατιωτική επέμβαση.
Ναγκόρνο – Καραμπάχ: Ο Ερντογάν θα χρειαστεί να κάνει παραχωρήσεις στον Πούτιν
Από την ανάλυση του Πούτιν δεν είναι δυνατόν να ξεφεύγει ότι ο Ερντογάν είναι ήδη “τεντωμένος”, με στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Λιβύη και τη Συρία, καθώς και μια γεωπολιτική αντιπαράθεση στην Ανατολική Μεσόγειο – όπου τα ρωσικά πολεμικά πλοία επίσης καραδοκούν. Μια παρέμβαση στον Καύκασο θα επιβαρύνει την οικονομία της Τουρκίας, η οποία βρίσκεται ήδη σε συμπληγάδες. Η λίρα κατρακύλησε σε νέο χαμηλό και μόνο υπό τον φόβο ότι η χώρα θα μπορούσε να εμπλακεί στον πόλεμο των Αζέρων – Αρμενίων.
Στον Καύκασο, ο Πούτιν έχει την ευχέρεια να παίξει παιχνίδι “καθυστερήσεων” και μακράς πνοής. Παρ’ όλη τη ρητορική του Ερντογάν και την τουρκική βοήθεια, το Αζερμπαϊτζάν αντιμετωπίζει μια ανηφορική – κυριολεκτικά – μάχη ενάντια στις αρμενικές θέσεις. Παρά την έκφραση ανησυχίας από πλευράς του προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, και Ευρωπαίων ηγετών, ο Ρώσος πρόεδρος γνωρίζει ότι οι εμπόλεμοι θα στραφούν αναπόφευκτα σε εκείνον προκειμένου να βρουν διέξοδο από τις μάχες. Η Ρωσία είναι η μόνη μεγάλη δύναμη που διαθέτει πραγματικό μερίδιο στη σταθερότητα του Καυκάσου, όσο και τη βούληση να την επιβάλει.
Ο Ερντογάν, έχοντας δεσμεύσει τον εαυτό του στην υπόθεση των Αζέρων, θα δυσκολευτεί να ρίξει τους τόνους. Η καλύτερη δυνατή ελπίδα του για να σώσει το γόητρό του είναι ο Πούτιν να του δώσει μια θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Κάτι τέτοιο, ωστόσο, ενδεχομένως να συνδυαστεί με την απαίτηση προς τον Τούρκο ηγέτη να κάνει παραχωρήσεις σε άλλα πεδία αντιπαράθεσης όπου έχει αντικρουόμενους στόχους με τον “αγαπητό του φίλο” που εδρεύει στη Μόσχα.
