ΑμεΑ: Η αντιμετώπιση των προβλημάτων των ατόμων με Αναπηρία αποτελεί κυβερνητική, αλλά και προσωπική μου προτεραιότητα, έχει δεσμευτεί από την αρχή της πρωθυπουργίας του ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, κάτι που έρχεται να κάνει πράξη. Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα της Kάπα Research οι περισσότεροι θεωρούν πως τα άτομα με αναπηρία αντιμετωπίζονται με προκατάληψη από την ελληνική κοινωνία, ενώ ακολουθούν αυτοί που πιστεύουν πως αντιμετωπίζονται με οίκτο και φιλανθρωπία. Στην ερώτηση αν γνωρίζετε πως υπάρχει νόμος που απαγορεύει τις διακρίσεις εις βάρος των ατόμων με αναπηρία, η πλειονότητα, με 71%, απαντά «ναι», ενώ «όχι» απαντά ένα 21%. Σε ό,τι αφορά τις πολιτικές κοινωνικής ένταξης, η συντριπτική πλειονότητα των συμπολιτών μας απαντά πως πρέπει να λαμβάνονται σχετικά μέτρα, 87%.
Το 91% των πολιτών συμφωνεί με τη θεσμοθέτηση εκπαιδευτικού προγράμματος στα σχολεία για την αποδοχή της διαφορετικότητας, ενώ εννέα στους δέκα πιστεύουν ότι η απουσία προγραμμάτων ευαισθητοποίησης των μαθητών απέναντι στα άτομα με αναπηρία διαιωνίζει τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις. Οκτώ στους δέκα πολίτες, μάλιστα, πιστεύουν ότι η απουσία τέτοιων προγραμμάτων ισχυροποιεί τον στιγματισμό και την περιθωριοποίηση των ατόμων με αναπηρία. Σύμφωνα με την έρευνα, οι πολίτες πιστεύουν ότι τον σημαντικότερο ρόλο στην άρση των προκαταλήψεων και στερεοτύπων απέναντι στην αναπηρία, θα έπρεπε να διαδραματίζουν το κράτος (83%), η οικογένεια (80%) και τα ΜΜΕ (54%).
Η βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών σε διάφορους τομείς, όπως υγεία, πρόνοια, παιδεία, είναι πλέον πραγματικότητα. Ο Χρήστος Ταραντίλης, βουλευτής Επικρατείας της Ν.Δ., καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών αναλύει το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για ΑμεΑ, που σκοπεύει να αλλάξει μετά από δεκαετίες, την δύσκολη καθημερινότητα των ΑμεΑ.
Εθνικό Σχέδιο Δράσης για ΑμεΑ
Αποτελεί σήμερα κοινή παραδοχή ότι η συμπερίληψη και η πραγματική εξίσωση των ευκαιριών είναι απαραίτητες για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Εντούτοις, πολλές κοινωνικές ομάδες βιώνουν διαχρονικά τον κοινωνικό αποκλεισμό, την περιθωριοποίηση, ακόμη και τον στιγματισμό. Σε αυτές θα πρέπει σίγουρα να προσμετρήσουμε τα Ατομα με Αναπηρία (ΑμεΑ), τα οποία καλούνται με προσωπικό αγώνα να διαχειριστούν μία δύσκολη καθημερινότητα σε συνδυασμό με ποικίλους φραγμούς για ισότιμη συμμετοχή στην κοινωνία. Η πρόοδος που έχει συντελεστεί κατά τις τελευταίες δεκαετίες (στις προηγμένες τουλάχιστον χώρες) δεν θα πρέπει να μας δημιουργεί ψευδαισθήσεις. Οταν με βάση στοιχεία του 2018 για τη χώρα μας από το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για θέματα αναπηρίας, ένα στα δύο ΑμεΑ δεν έχει συμμετάσχει ποτέ σε κάποια πολιτιστική ή αθλητική δραστηριότητα, δεν έχει πάει ποτέ σε θέατρο, κινηματογράφο, συναυλία ή αρχαιολογικό χώρο, απέχουμε πολύ από το επιθυμητό.
Η αναπηρία είναι μια παγκόσμια πραγματικότητα, που αφορά άμεσα έναν ετερογενή πληθυσμό με αναπηρίες γενετικές ή επίκτητες, ορατές ή μη εμφανείς, αισθητηριακές, κινητικές, γνωστικές ή ψυχικές. Πρόκειται, σύμφωνα με τον ΠΟΥ, για πάνω από 1 δισ. ανθρώπους, ενώ ένας στους τέσσερις Ευρωπαίους έχει ένα μέλος της οικογένειάς του με κάποια μορφή αναπηρίας. Στην Ελλάδα, ο αριθμός αγγίζει το 1.000.000 πολίτες. Εξ αυτών, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΣΑμεΑ, έξι στους δέκα ζουν στο φάσμα της φτώχειας και του αποκλεισμού.
Εύλογα, λοιπόν, η εκπόνηση Εθνικού Σχεδίου Δράσης (ΕΣΔ) για τα ΑμεΑ αποτέλεσε προγραμματική δέσμευση και προτεραιότητα του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη. Ετσι, για πρώτη φορά από τη Μεταπολίτευση επιχειρείται ολιστικά να συντεθούν σε μια ενιαία ομπρέλα πολιτικής οι δράσεις όλων των υπουργείων για την ιδιαίτερη μέριμνα που το κράτος οφείλει στα ΑμεΑ. Το ΕΣΔ διαρθρώνεται σε έξι πυλώνες δράσης, που προάγουν την αυτονομία, την ενσωμάτωση, την αξιοπρέπεια και την ευημερία.
Με τον πρώτο πυλώνα «το κράτος τίθεται στην υπηρεσία του Ατόμου με Αναπηρία», ενεργοποιείται ο Συντονιστικός Μηχανισμός με στόχο την εφαρμογή της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των ΑμεΑ σε όλη την επικράτεια. Για τον σκοπό αυτόν προβλέπεται σύσταση της Εθνικής Αρχής Προσβασιμότητας, κωδικοποίηση της εθνικής νομοθεσίας για τα ΑμεΑ, αναβάθμιση του μηχανισμού αξιολόγησης αναπηρίας και εισαγωγή της Ηλεκτρονικής Κάρτας Αναπηρίας.
Ο δεύτερος πυλώνας αφορά την «Προστασία των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Αναπηρία», μεριμνώντας για την ισότητα, τη δικαιότερη φορολόγηση, την ανεξάρτητη διαβίωση, την εκπαίδευση και κατάρτιση, την ποιοτική δημόσια υγεία, την εργασία, την κοινωνική προστασία, την ασφάλεια και την πρόσβαση στη Δικαιοσύνη για όλους. Προβλέπονται, μάλιστα, ειδικότερα μέτρα για γυναίκες, παιδιά και πολίτες τρίτων χωρών με στόχο τη στήριξη της οικογένειας, την πρώιμη παρέμβαση, την αποϊδρυματοποίηση και την κοινωνική προστασία.
Το πάγιο αίτημα για «Προσβασιμότητα» στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον, στις μεταφορές, σε αγαθά και υπηρεσίες καλύπτεται από τον τρίτο πυλώνα. Εμφαση δίνεται στη διασφάλιση της ψηφιακής προσβασιμότητας καθώς και της πρόσβασης στην πληροφόρηση και την επικοινωνία. Ολα αυτά συνδέονται και με τον τέταρτο πυλώνα «Συμμετοχή σε κάθε έκφανση της ζωής», και συγκεκριμένα με τη φυσική και αντιληπτική προσβασιμότητα στην πολιτιστική ζωή, την ψυχαγωγία, τον ελεύθερο χρόνο, τον αθλητισμό, τον πολιτικό και δημόσιο βίο. Το στοίχημα είναι κανένα άτομο με αναπηρία ή χρόνια νόσο να μη μείνει στο περιθώριο της ζωής.
Σημαντικός πέμπτος πυλώνας δράσης, που αποβλέπει στην αλλαγή κουλτούρας σχετικά με τα θέματα αναπηρίας, είναι η «Ευαισθητοποίηση της κοινωνίας και της δημόσιας διοίκησης». Πρέπει να ξεφύγουμε αφενός από τη διαδεδομένη αντίληψη περί κοινωνικής αχρηστίας των ΑμεΑ, που οδηγεί σε πράξεις βαρβαρότητας, αφετέρου από το παρωχημένο ιατρικό μοντέλο αντιμετώπισης των ΑμεΑ, που περιορίζεται στην ιατρική υποστήριξη και οδηγεί σε πράξεις ελεημοσύνης.
Χρειάζονται πολιτικές που ενισχύουν και προστατεύουν κάθε πολίτη με κάποιας μορφής αδυναμία. Εξάλλου, πολλά από τα μέσα διευκόλυνσης ωφελούν και άλλες ομάδες πληθυσμού: όποιος έχει πάει βόλτα με βρεφικό καροτσάκι, έχει κυκλοφορήσει με πατερίτσες ή έχει υπερήλικες γονείς κατανοεί την αλήθεια του επιχειρήματος. Τέλος, ο έκτος πυλώνας «Συνέργεια και Ανάπτυξη» στοχεύει στη γόνιμη συνεργασία όλων των εμπλεκομένων φορέων και την προώθηση του προσβάσιμου τουρισμού.
Η ιστορία έχει δείξει ότι η αντιμετώπιση των ΑμεΑ βελτιώνεται σε κοινωνίες που εμφορούνται από υψηλά κοινωνικά ιδανικά, ενώ χειροτερεύει, όταν επικρατούνσκοταδισμός και κοινωνικός ρατσισμός. Με το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα των ΑμεΑ γίνεται απολύτως σαφές σε ποια κατηγορία θέλουμε ως κοινωνία να ανήκουμε.
Ο Χρήστος Ταραντίλης είναι βουλευτής Επικρατείας της Ν.Δ., καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών
