Κυρώσεις Τουρκία - ΗΠΑ s400: Ο Αμερικανός πρόεδρος το χαρακτηρίζει «αδύναμο»
Κυρώσεις Τουρκία – ΗΠΑ s400: Ενέκρινε με συντριπτική πλειοψηφία το αμυντικό νομοσχέδιο δαπανών, στο οποίο προβλέπονται και κυρώσεις εναντίον της Τουρκίας για την απόκτηση του ρωσικού αντιπυραυλικού συστήματος S-400, παρά τις απειλές του Ντόναλντ Τραμπ να ασκήσει βέτο, η Βουλή των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ. Σύμφωνα με το πρακτορείο Reuters, το νομοσχέδιο υπερψηφίστηκε με 335 ψήφους υπέρ και 78 κατά –κάτι που διασφαλίζει ότι το νομοθετικό σώμα έχει αρκετές ψήφους για να παρακάμψει ένα πιθανό βέτο.
Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να εγκριθεί και στη Γερουσία.
Ο Τραμπ λέει ότι θα ασκήσει βέτο στο αμυντικό νομοσχέδιο που προβλέπει κυρώσεις προς την Τουρκία
Μέσω ανάρτησης στο Twitter, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ έκανε γνωστό πως προτίθεται να ασκήσει βέτο στο σχέδιο νόμου για τον αμυντικό προϋπολογισμό (NDAA) των ΗΠΑ του 2021, ύψους 740 δισ. δολαρίων, το οποίο, μεταξύ των υπολοίπων, προβλέπει και την υποχρεωτική επιβολή κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας από την αμερικανική κυβέρνηση, για την αγορά ρωσικού πυρυλικού συστήματος S-400 από τη Ρωσία. “Ελπίζω ότι οι Ρεπουμπλικάνοι στη Βουλή των Αντιπροσώπων θα ψηφίσουν ‘όχι’ στον Εθνικό Νόμο για τον Αμυντικό Προϋπολογισμό (NDAA), ο οποίος είναι πολύ αδύναμος. Εγώ θα θέσω βέτο” ανέφερε ο Αμερικανός πρόεδρος.
I hope House Republicans will vote against the very weak National Defense Authorization Act (NDAA), which I will VETO. Must include a termination of Section 230 (for National Security purposes), preserve our National Monuments, & allow for 5G & troop reductions in foreign lands!
— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) December 8, 2020
Πότε ακυρώνονται οι κυρώσεις
Το νομοσχέδιο αποφαίνεται ότι η απόκτηση των S-400 συνιστά μια “σημαντική συναλλαγή” (λεκτικό του νόμου CAATSA). Ως εκ τούτου ζητά να εφαρμοστούν οι προβλέψεις του νόμου CAATSA (Νόμος για την Αντιμετώπιση των Αντιπάλων της Αμερικής Μέσω Κυρώσεων) και να επιβληθούν τουλάχιστον πέντε κυρώσεις μέσα σε 30 μέρες από την υπογραφή του.
Βέβαια, το νομοσχέδιο προβλέπει ότι μετά το πέρας ενός χρόνου ο πρόεδρος μπορεί να ακυρώσει τις κυρώσεις υπό την προϋπόθεση ότι θα πιστοποιήσει στις αρμόδιες επιτροπές του Κογκρέσου ότι:
– η κυβέρνηση της Τουρκίας και κάθε πρόσωπο που ενεργεί για λογαριασμό της δεν κατέχει πλέον το σύστημα αεροπορικής άμυνας S-400 ή ένα σύστημα που το έχει διαδεχθεί.
– κανένας υπάλληλος της Ρωσικής Ομοσπονδίας ή πρόσωπα που ενεργούν για λογαριασμό της κυβέρνησης της Ρωσικής Ομοσπονδίας ή του αμυντικού τομέα της Ρωσικής Ομοσπονδίας δεν λειτουργούν ούτε συντηρούν εντός της Τουρκίας κανένα σύστημα αεροπορικής άμυνας S-400 ή σύστημα που το έχει διαδεχθεί.
– ο πρόεδρος έλαβε αξιόπιστες διαβεβαιώσεις από την κυβέρνηση της Τουρκίας ότι αυτή δεν θα εμπλέκει εν γνώσει της ή δεν θα επιτρέψει σε οποιονδήποτε ξένο να συμμετάσχει εκ μέρους της στην άσκηση οποιασδήποτε δραστηριότητας για την επαναπόκτηση του συστήματος αεροπορικής άμυνας S-400 που υπόκειται σε κυρώσεις σύμφωνα με το άρθρο 231 του νόμου CAATSA.
Θερμή σχέση Τραμπ – Ερντογάν
Η «ειδική σχέση» Τραμπ – Ερντογάν, έχει κατ’ επανάληψη προκαλέσει ερωτήματα διεθνώς, καθώς ο Αμερικανός πρόεδρος έδειξε σε πολλές περιπτώσεις ανεξήγητη εύνοια στον Τούρκο πρόεδρο και την εξωτερική πολιτική της χώρας του, με αποκορύφωμα την ξαφνική απόφαση απόσυρσης των αμερικανικών δυνάμεων από τη Συρία ύστερα από ένα τηλεφώνημα του Ερντογάν. Viral μάλιστα είχε γίνει λίγους μήνες πριν και το ηχογραφημένο απόσπασμα της συνομιλίας που μεταδόθηκε από το τηλεοπτικό δίκτυο NBC, παραμονή της έκδοσης του βιβλίου Rage, το οποίο βασίζεται σε 18 συνεντεύξεις που έδωσε ο Ρεπουμπλικάνος.
Στο απόσπασμα αυτό ο Τραμπ αναφέρεται στους δεσμούς του με τον πρόεδρο της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος φίμωσε τον Τύπο και φυλάκισε δεκάδες χιλιάδες αντιπάλους του μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016.
«Τα πάω πολύ καλά με τον Ερντογάν, μολονότι υποτίθεται ότι δεν θα έπρεπε επειδή όλοι λένε «Τι φρικτός τύπος». Αλλά ξέρετε, για μένα λειτουργεί» είπε σε αυτή τη συνέντευξη που έδωσε στις 22 Ιανουαρίου. Στη συνέχεια, επέκτεινε το επιχείρημα αυτό για να συμπεριλάβει όλους τους ξένους ηγέτες: «Είναι αστείο, μπορώ να σας πω ότι όσο πιο σκληροί και κακοί είναι, τόσο καλύτερα τα πάμε. Κάποια μέρα θα μου εξηγήσετε γιατί συμβαίνει αυτό, εντάξει;. Αλλά ίσως δεν είναι κακό. Οι εύκολοι είναι αυτοί που δεν μου αρέσουν τόσο ή δεν τα πάω τόσο καλά μαζί τους», πρόσθεσε.
Ο Μπάιντεν θα τρίξει τα δόντια του Ερντογάν;
Τον Ιανουάριο, όταν πρόκειται να αναλάβει τα καθήκοντά του ο Τζο Μπάιντεν θα πρέπει να σταθμίσει μια σειρά από ενδιαφέροντα για την πλοήγηση στη θάλασσα των προβλημάτων της Ανατολικής Μεσογείου – και η αντιπαράθεση με την Άγκυρα μπορεί να μην είναι η μεγαλύτερη προτεραιότητά του. Την τελευταία φορά που η Τουρκία και η Ελλάδα σχεδόν συγκρούστηκαν, σε μια διαμάχη του 1996 για την Ίμια, ένα ζευγάρι ακατοίκητων νησίδων στο Βόρειο Αιγαίο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον έστειλε αμερικανικά πολεμικά πλοία για να διαχωρίσουν τους αντιμαχόμενους.
Κατά την διακυβέρνηση του απερχόμενου Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, η χώρα «δεν ήταν εποικοδομητική για την εκτόνωση της άμεσης κρίσης» στα θαλάσσια σύνορα, δήλωσε η Εκάβη Αθανασοπούλου, επίκουρη καθηγήτρια διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Από την πλευρά του ο Μαρκ Πιερίνι, ένας επισκέπτης μελετητής στο Carnegie Europe, προσθέτει ότι «ο ρόλος των ΗΠΑ ήταν μειωμένος».
Ο Μπάιντεν, από την άλλη πλευρά, γνωρίζει καλά την περιοχή και τους ηγέτες της από την εποχή του ως αντιπροέδρου και τις επίσημες επισκέψεις του στην Άγκυρα, την Αθήνα και τη Λευκωσία. Και σε αντίθεση με τον Τραμπ, δεν έχει στενή σχέση με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Το αντίθετο: Στο παρελθόν, ο Μπάιντεν δεν έκρυψε την δυσαρέσκειά του προς την τρέχουσα τουρκική κυβέρνηση – και, αντίθετα, για την υποστήριξή του προς την Ελλάδα και την Κύπρο. Ενώ ο Τραμπ πόνταρε στη φιλία του με τον Ερντογάν, ο Μπάιντεν τον χαρακτήρισε «autocrat» ο οποίος, όπως είπε στους New York Times σε συνέντευξη τον περασμένο Δεκέμβριο, «πρέπει να πληρώσει ένα τίμημα».
Ο Μπάιντεν δεν είναι μόνος
Η ανησυχία στην Ουάσινγκτον για την Τουρκία έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια σε όλα τα πολιτικά επίπεδα. Ακόμα κι έτσι, «ο Πρόεδρος Μπάιντεν μπορεί να μην είναι ακριβώς ο ίδιος με τον υποψήφιο Μπάιντεν», δήλωσε τον Νοέμβριο ο Soner Cagaptay, διευθυντής του τουρκικού ερευνητικού προγράμματος στο Ινστιτούτο της Ουάσινγκτον για την Εγγύς Ανατολή. «Η Τουρκία συνορεύει με τη Συρία, το Ιράν, το Ιράκ και, πέρα από τη Μαύρη Θάλασσα, τη Ρωσία. Όποια κι αν είναι η πολιτική των ΗΠΑ σε αυτά τα μέρη, θα είναι πολύ πιο εύκολο και λιγότερο δαπανηρό με την Τουρκία.»
Τα προβλήματα της περιοχής αποτελούνται από μια σειρά αλληλοσυνδεόμενων διαφορών, οι οποίες έχουν την Τουρκία ως κοινό παρονομαστή, καθώς η Άγκυρα επιδιώκει να αμφισβητήσει αυτό που βλέπει ως άδικο περιφερειακό status quo. «Η Τουρκία αισθάνεται ότι είναι εγκλωβισμένη στην Ανατολική Μεσόγειο», δήλωσε ο Cagaptay.
Αυτό το συναίσθημα εκφράζεται εντονότερα στη θάλασσα, όπου η Τουρκία έχει από καιρό διαμαρτυρηθεί για την αθέμιτη κατανομή των θαλάσσιων εδαφών, υποστηρίζοντας ότι το status quo παραγνωρίζει μια ευρέως παράκτια περιοχή, ενώ οι γείτονές της απολαμβάνουν εκτεταμένες θαλάσσιες ζώνες. Επομένως, η Άγκυρα αρνείται να αναγνωρίσει αξιώσεις ελληνικών θαλάσσιων συνόρων στο Αιγαίο, όπου δεκάδες ελληνικά νησιά βρίσκονται κοντά στις τουρκικές ακτές. Επίσης, δεν αναγνωρίζει τον ισχυρισμό της Αθήνας για τις θάλασσες νότια και ανατολικά του ελληνικού νησιού της Κρήτης – περιοχές που μια συμφωνία του 2019 μεταξύ της Τουρκίας και της αναγνωρισμένης από τον ΟΗΕ κυβέρνησης της Λιβύης στην Τρίπολη θεωρούνται Τουρκικές, αλλά το διεθνές ναυτικό δίκαιο εξακολουθεί να θεωρεί ελληνική.
Οι προκλήσεις
Οι εντάσεις αυξήθηκαν αυτό το φθινόπωρο όταν η Τουρκία έστειλε το ερευνητικό Oruc Reis, σε αυτά τα ύδατα κοντά στην Κρήτη, στέλνοντας ελληνικά και τουρκικά πολεμικά πλοία σε θέσεις μάχης, ενώ ώθησε επίσης τη Γαλλία να αποστείλει ναυτικά σκάφη για την υποστήριξη της συμμάχου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Ελλάδα. Ταυτόχρονα, από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974 το νησί μοιράστηκε σε τουρκοκυπριακό βορρά και ελληνοκυπριακό νότο, δεν υπήρξε συμφωνία μεταξύ της Άγκυρας και της Λευκωσίας για το πού βρίσκονται τα αντίστοιχα σύνορα θαλάσσιου και εναέριου χώρου. Αυτό έγινε ένα πολύ πιο διχαστικό ζήτημα μετά το 2012, όταν το φυσικό αέριο ανακαλύφθηκε σε ύδατα που διεκδίκησε η Κύπρος, αλλά το οποίο η Τουρκία ισχυρίζεται ότι της ανήκει.
Οι διαφωνίες σχετικά με τον τρόπο χειρισμού των φυσικών πόρων στην περιοχή έχουν επίσης απασχολήσει τις συζητήσεις που χρηματοδοτούνται από τον ΟΗΕ με στόχο την επανένωση της Κύπρου. Αυτές οι συνομιλίες κατέρρευσαν το 2017, και μετά η Τουρκία άρχισε να στέλνει σεισμικά ερευνητικά σκάφη και γεωτρύπανα στα ύδατα που διεκδικεί από την Κύπρο. Αυτά τα πλοία είναι ακόμα εκεί σήμερα, και η Κύπρος, με την υποστήριξη της Ελλάδας και της Γαλλίας, συνέχισε να διαμαρτύρεται για την παρουσία τους, ζητώντας από την ΕΕ να τιμωρήσει την Τουρκία με οικονομικές κυρώσεις – μια έκκληση που μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει, αλλά θα επανεξεταστεί από τους ηγέτες της ΕΕ το Δεκέμβριο.
Ο ρόλος του Τατάρ
Αν και υπάρχει ευρεία προσδοκία στην περιοχή ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν θα φέρει νέες πρωτοβουλίες και δέσμευση για άρση του αδιεξόδου, η αντιμετώπιση αυτών των διασυνδεδεμένων ζητημάτων δεν θα είναι εύκολη υπόθεση. Οι εκλογές του Οκτωβρίου στη «Βόρεια Κύπρο», οι οποίες αναγνωρίζονται μόνο διεθνώς από την Τουρκία, περιπλέκουν το θέμα. Ο νέος πρωθυπουργός, Έρσιν Τατάρ, σύμμαχος του Ερντογάν, υποστηρίζει τη νέα τουρκική θέση μιας λύσης δύο κρατών για την Κύπρο. Αυτό θα χώριζε το νησί μόνιμα μεταξύ Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων, οι οποίοι έχουν χωριστεί από μια προστατευόμενη ζώνη από το Ηνωμένο Βασίλειο από το 1974.
Η θέση της Τουρκίας έρχεται σε αντίθεση με τις τελευταίες πέντε δεκαετίες των διαπραγματεύσεων που χρηματοδοτούνται από τα Ηνωμένα Έθνη , οι οποίες στοχεύουν πάντα – ανεπιτυχώς – σε μια ολοκληρωμένη διευθέτηση για την επανένωση του νησιού. Αυτός ο στόχος εξακολουθεί να υποστηρίζεται από την ελληνοκυπριακή ηγεσία, την Ελλάδα, την ΕΕ, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την ευρύτερη διεθνή κοινότητα. Ωστόσο, η Τουρκία υποστηρίζει ότι μετά από πέντε δεκαετίες αποτυχημένων διαπραγματεύσεων, η επανένωση είναι χάσιμο χρόνου και η de facto διαίρεση του νησιού πρέπει να γίνει de jure.
Ο φόβος Χριστοδουλίδη
Ενώ αυτή η θέση έχει λίγους υποστηρικτές πέρα από την Τουρκία και τη Βόρεια Κύπρο, αυξάνει την πιθανότητα μόνιμης κατάρρευσης στις διαπραγματεύσεις των Ηνωμένων Εθνών. Ο υπουργός Εξωτερικών της Κύπρου Νίκος Χριστοδουλίδης εξέφρασε επίσης τους φόβους του ότι η θέση της Άγκυρας θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε ενδεχόμενη προσάρτηση του τουρκοκυπριακού βορρά από την Τουρκία.
Αντιμέτωπος με την πιθανή αποτυχία οποιασδήποτε νέας προσπάθειας επανένωσης, τότε, «ο Μπάιντεν μπορεί να πρέπει να αποφασίσει εάν θα πρέπει να προσπαθήσει να επιτύχει μια ολοκληρωμένη διευθέτηση του Κυπριακού ή εάν πρέπει να αντιμετωπίσει το ζήτημα των υδρογονανθράκων ξεχωριστά και άμεσα», δήλωσε ο Erol Kaymak , καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Ανατολικής Μεσογείου των κατεχομένων.
Η κρίση στο Αιγαίο
Στο Αιγαίο, εν τω μεταξύ, όπου η Ελλάδα και η Τουρκία έχουν ακόμη πιο αμφισβητούμενες εδαφικές αξιώσεις, «ο Μπάιντεν θέλει αποκλιμάκωση και δεν θα εκπλαγώ αν μια από τις πρώτες του κλήσεις δεν θα ήταν προς τον Ερντογάν να του ζητήσει να βοηθήσει με αυτό », δήλωσε ο Cagaptay. Σε αντίθεση με τον Τραμπ, ο Μπάιντεν δεν θα μπορεί να βασίζεται σε καμία προσωπική σχέση με τον Ερντογάν για να το κάνει αυτό. Αντ ‘αυτού, είναι πιο πιθανό να συνεργαστεί με πολυμερείς οργανισμούς για να ωθήσει την αλλαγή. «Ο Μπάιντεν θα δώσει πολύ μεγαλύτερο βάρος από τον Τραμπ σε συμμαχίες και θεσμούς», δήλωσε ο Ίαν Λιγέρ, αντιπρόεδρος του German Marshall Fund.
Συγκεκριμένα, μπορούμε να περιμένουμε να κοιτάξει στην ΕΕ, δεδομένου ότι η Κύπρος και η Ελλάδα είναι και τα δύο κράτη μέλη της ΕΕ. «Ξεκινώντας από τον Πρόεδρο Ομπάμα», δήλωσε ο Σινάν Ουλγκέν, επισκέπτης μελετητής στο Carnegie Europe στις Βρυξέλλες, «οι ΗΠΑ αναμένουν από την Ευρώπη να αναλάβει μεγαλύτερο ρόλο, ιδίως στην Ανατολική Μεσόγειο, όπου η διαφωνία είναι, τελικά, μεταξύ Τουρκίας και δύο κρατών μελών της ΕΕ. »
Εν τω μεταξύ, «η Τουρκία θα επαναξιολογήσει επίσης την εξωτερική της πολιτική για να λάβει υπόψη την αλλαγή στον Λευκό Οίκο», δήλωσε ο Ουλγκέν. «Αυτό θα σημαίνει επίσης ότι θα πρέπει να υπάρχει ένας δύσκολος, αλλά πιο ανοιχτός διάλογος μεταξύ των ΗΠΑ και της Τουρκίας σχετικά με μια σειρά παραπόνων.» Αυτά ξεκινούν από τον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας έως την αγορά ρωσικών πυραύλων S400 από την Τουρκία – και απειλές κυρώσεων των ΗΠΑ ως απάντηση στις πρόσφατες δοκιμές αυτών των πυραύλων, πράγμα που σημαίνει ότι «θα μπορούσε να υπάρξει κάποια αναταραχή μπροστά στις τουρκικές ΗΠΑ σχέσεις », είπε ο Ούλγκεν. Αυτή η αναταραχή, με τη σειρά της, μπορεί να σημαίνει ότι αντί να επιλύει τα προβλήματα της περιοχής, ο Μπάιντεν μπορεί να συμβάλει στο να μεταφερθούν αυτά τα προβλήματα στην Ανατολική Μεσόγειο.
