Οι περισσότεροι έχουμε για την Ιστορία την εικόνα μιας γραμμικής εξέλιξης στην οποία τοποθετούμε ορισμένα γεγονότα-τομές, που επηρεάζουν και αλλάζουν τη μετέπειτα πορεία και εξέλιξή της. Η συμβατική αυτή αντίληψη, ωστόσο, έχει αλλάξει στη σύγχρονη εποχή και γύρω από αυτή την εξελικτική γραμμή τοποθετούνται «νευρώνες», που αλληλεπιδρούν με αυτή. Οι δε επονομαζόμενες «τομές» σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις συνιστούν τυχαία και αυτόνομα περιστατικά, αλλά συνηθέστερα το αποτέλεσμα μιας μακράς διαδικασίας. Σε κάθε περίπτωση μια τέτοια «τομή» στην νεοελληνική ιστορία συνιστά και το έτος 1821, το έτος της ελληνικής επανάστασης, τα 200 χρόνια από την οποία γιορτάζουμε φέτος.
Αν και φιλολογικά η γλωσσική απαρχή του νεοελληνικού έθνους εντοπίζεται πολύ νωρίτερα, στα μεσαιωνικά ακριτικά έπη και τα δημώδη άσματα του 11ου αιώνα και μετά, η κατ’ ουσίαν διαδικασία της νεοελληνικής εθνογένεσης ξεκινά με την πρώτη «μπαταριά» του 1821. Μέχρι τότε τα εθνοτικά χαρακτηριστικά εντός της οθωμανικής αυτοκρατορίας παρέμεναν αν όχι συγκεχυμένα σε κάποιες περιπτώσεις, τουλάχιστον εν υπνώσει. Η ίδια η οθωμανική αυτοκρατορία ως προς τους υπηκόους της πρώτα έβλεπε μουσουλμάνους και χριστιανούς και μετά Τούρκους, Κούρδους, Βούλγαρους, Σέρβους, Έλληνες κ.τ.λ.
1821 Ελλάδα: Η ελληνική επανάσταση στο τουρκικό θυμικό
Παρόλο που στη διάρκεια των τεσσάρων περίπου αιώνων τουρκικής κατοχής είχαν πραγματοποιηθεί αρκετές επαναστάσεις στον ελλαδικό χώρο (οι περισσότερες τοπικού χαρακτήρα και με έξωθεν παρέμβαση), η επανάσταση του 1821 αποτέλεσε έκπληξη για τους Τούρκους. Έκπληξη όχι υπό την έννοια ότι πιάστηκαν εξαπίνης από την έναρξη των πολεμικών επιχειρήσεων. Η τουρκική διοίκηση είχε από καιρό ενδείξεις και πληροφορίες ότι οι Έλληνες της ηπειρωτικής Ελλάδας κάτι ετοιμάζουν. Η έκπληξη έγκειτο στο γεγονός του πώς οι Έλληνες μπόρεσαν να κάνουν κάτι τέτοιο.
Στο τουρκικό θυμικό, στην τουρκική ιστορική μνήμη, οι Έλληνες είναι αχάριστοι και αδίκως επαναστάτησαν κατά της αυτοκρατορίας, υποκινούμενοι από τις ξένες δυνάμεις που επιθυμούσαν τον διαμελισμό των εδαφών της. Κι αυτό γιατί, κατά την τουρκική αντίληψη, απολάμβαναν πλήρη θρησκευτική ελευθερία, κατά τόπους διευρυμένα πολιτικά δικαιώματα, ενώ πολλοί από αυτούς είχαν ανέλθει στην οθωμανική διοίκηση και μάλιστα χωρίς την ανάγκη αλλαγής θρησκεύματος.
Οι Έλληνες στην οθωμανική διοίκηση
Η αλήθεια βέβαια είναι ότι ήδη από την προεπαναστατική περίοδο αρκετοί Φαναριώτες στελέχωναν την οθωμανική διοίκηση, ενώ οι ηγεμόνες στις φόρους υποτελείς στην αυτοκρατορία παραδουνάβιες ηγεμονίες ήταν κατά παράδοση Έλληνες. Αυτά όμως σε καμία περίπτωση δεν αναιρούσαν τη συσσωρευμένη πίεση, αδικία και κακομεταχείριση που υφίσταντο οι ελληνικοί πληθυσμοί.
Οι πιο επικίνδυνοι γείτονες
Σε κάθε περίπτωση το αίσθημα αυτό της αχαριστίας των Ελλήνων πέρασε στο τουρκικό θυμικό. Και παρόλο οι Σέρβοι είχαν προηγηθεί των Ελλήνων στην επαναστατική διαδικασία, ενώ οι Βούλγαροι ακολούθησαν, οι Έλληνες είναι που έμειναν στην τουρκική μνήμη ως οι πιο αχάριστοι από τους χριστιανούς. Το αίσθημα αυτό επιτάθηκε από τις ιστορικές εξελίξεις. Από όλους τους υποτελείς λαούς της αυτοκρατορίας οι Έλληνες το 1922 παραλίγο να τους καταστρέψουν εντελώς, οι Έλληνες έγιναν οι πιο επικίνδυνοι γείτονες και πιο μισητοί εχθροί και τέτοιοι παραμένουν έως σήμερα.
