Η ιστορία του Αιγαίου πριν το 1821 είναι γεμάτη από ιστορίες πειρατών και κουρσάρων, αρπαγών και λεηλασιών, ιστορίες θάρρους, πολλές φορές θράσους και προδοσίας. Ξεχωριστή θέση ανάμεσα σε αυτές κατέχει η ιστορία του Ιωάννη Καψή, που με καταγωγή από το Λιδωρίκι, δηλαδή από την ηπειρωτική Ελλάδα, υπήρξε ο μοναδικός Έλληνας πειρατής που ίδρυσε ανεξάρτητο κράτος στο Αρχιπέλαγος και το κυβέρνησε για τρία χρόνια. Ήταν το 1677 όταν η Μήλος γιόρταζε τη στέψη του Ιωάννη Καψή από τον καθολικό ιερέα Δον Καμμίλο. Με πληθυσμό περίπου 20.000 κατοίκους η Μήλος είχε ήδη έναν αιώνα ως λίκνο της πειρατικής λείας της Μεσογείου, με συνέπεια να γνωρίσει μεγάλη οικονομική άνθηση.
Αλλά ας πιάσουμε τα πράγματα από την αρχή. Ο Ιωάννης Καψής γεννήθηκε στο Λιδωρίκι και στην αρχή έδρασε ως αρματολός. Αργότερα στράφηκε στην πειρατεία, μαζί με τα αδέλφια του Καπετάν Τρομάρα και Νίκο, και με ορμητήριο τον Μύτικα της Αιτωλοακαρνανίας και τον πειρατικό στολίσκο που σχημάτισαν, λεηλατούσαν τις νοτιοανατολικές ακτές της Πελοποννήσου και τα νησιά, γεγονός που του έδωσε το προσωνύμιο «αμφίβιος δαίμων». Χωρίς να κάνει διάκριση ανάμεσα σε Τούρκους, Ενετούς και Έλληνες, ο Καψής επέκτεινε τη δράση και τη φήμη του και στην περιοχή του Αιγαίου.
1821 Ελλάδα πειρατεία: Άγκυρα στην Μήλο
Φθάνοντας κάποια στιγμή στο λιμάνι της Μήλου για να πουλήσει τη λεία του, είδε και ερωτεύτηκε την κόρη ενός προύχοντα του νησιού, του Αρμένη, την ερωτεύτηκε και την παντρεύτηκε. Κάπου εκεί αποφάσισε να εγκαταλείψει την πειρατική δράση του και να εγκατασταθεί στο νησί, απόφαση στην οποία τον ακολούθησε και ο αδερφός του ο Νίκος. Μόνο ο τρίτος αδελφός, ο καπετάν Τρομάρας, συνέχισε την πειρατική δράση του. Λίγο καιρό αργότερα, ωστόσο, ο τελευταίος μετά από μια σύγκρουση με γαλλικά πλοία, αιχμαλωτίστηκε και παραδόθηκε από τους Γάλλους στους Τούρκους. Αυτοί, αφού τον υπέβαλαν σε βασανιστήρια, τον εκτέλεσαν.
Επιστροφή στη δράση
Η είδηση του χαμού του αδερφού τους επανέφερε τους αδερφούς Καψή στην πειρατεία, όπου χτυπούσαν με μένος Τούρκους και Φράγκους. Το 1677 ο Καψής επέστρεψε στη Μήλο, άραξε στην Απολλωνία, αποβίβασε ενόπλους και κατέλυσε κάθε Αρχή. Ο Καψής δεν έγινε ουσιαστικά αλλά και τυπικά βασιλιάς της Μήλου, καθώς στέφθηκε στην ορθόδοξη εκκλησία του νησιού, την Παναγία Πορταΐτισσα, από τον Λατίνο επίσκοπο των Δυτικών Κυκλάδων (Μήλου, Κιμώλου, Σίφνου), δον Αντόνιο Καμίλο. Χιλιάδες ντόπιοι παρακολούθησαν την τελετή. Ο Καψής αναγνωρίστηκε ως βασιλιάς, εκτός από τους ορθόδοξους, που αποτελούσαν τη συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων του νησιού, και από τους καθολικούς, αλλά και τους Τούρκους που δεν είχαν βέβαια και περιθώρια αντίδρασης.
Μια μαρτυρία
Ο Γάλλος ιησουίτης μοναχός Robert Sauger, μάρτυρας των γεγονότων, έγραψε για το περιστατικό: «Οι Μήλιοι, φύσει ανδρείοι, μη ανεχόμενοι τον τουρκικόν ζυγόν και θαυμασταί των κατορθωμάτων του Καψή, ουδόλως επηρεασθέντες από το άσημον της καταγωγής του, παραχρήμα (= ευθύς, αμέσως) τον ανεγνώρισαν ως βασιλέα».
Κρατική οργάνωση
Ο Καψής φρόντισε το «κράτος» του να αποκτήσει Στρατό, Αστυνομία, Σωματοφυλακή και δικαστήριο, χωρίς όμως να καταργηθεί το «Κοινό της Χώρας», ένα είδος συνέλευσης των προκρίτων. Τη δικαστική εξουσία την ανέλαβε ο ίδιος, δικάζοντας σε ορισμένες ημερομηνίες και παίρνοντας δίκαιες αποφάσεις. Παρέμεινε απλός στη συμπεριφορά του, ενώ και τα μέτρα που έλαβε στόχευαν στην βελτίωση της ζωής του λαού. Ο Καψής συνοδευόταν πάντα από 50 σωματοφύλακες, ενώ και στο σπίτι του υπήρχε μόνιμη φρουρά 25 ενόπλων.
Μιμητές
Η Μήλος, που ούτως ή άλλως ήταν σε καθεστώς ημιαυτονομίας, δεν φάνηκε να ενοχλεί πολύ τους Τούρκους, τουλάχιστον στην αρχή. Όταν όμως άρχισαν να αποκτούν μιμητές, τα πράγματα άλλαξαν. Μικροανταρσίες και τάσεις ανεξαρτητοποίησης εκδηλώθηκαν στη Σίφνο, τη Νάξο και τη Μύκονο. Μάλιστα, οι Μυκονιάτες συλλάμβαναν τους Τούρκους και τους πουλούσαν σαν σκλάβους!
Το τέλος
Οι Τούρκοι αποφάσισαν να κινηθούν με πονηριά. Έστειλαν τρεις γαλέρες στη Μήλο και ο διοικητής της, αποβιβάστηκε στο νησί με δώρα και λαμπρή συνοδεία. Διαβεβαίωσε μάλιστα τον Καψή για την εκτίμηση και την εύνοια που είχε γι’ αυτόν ο σουλτάνος. Τον κάλεσε, μάλιστα, να επισκεφθεί το πλοίο του για να ανταποδώσει τη φιλοξενία. Ο Καψής, παρά τις αντιρρήσεις των ανδρών του, πήγε μόνος του, χωρίς συνοδεία, στο πλοίο του Τούρκου διοικητή. Αυτοί τον συνέλαβαν, τον αλυσόδεσαν και ξεκίνησαν για την Κωνσταντινούπολη. Εκεί, φυλακίστηκε στο Επταπύργιο και λίγες μέρες αργότερα, τον κρέμασαν. Ήταν 1680 και το τέλος για το βραχύβιο «πειρατικό» κράτος της Μήλου.
