Ζωτικός χώρος: Το ένστικτο της αυτοπροστασίας, κάνει τους ανθρώπους να ορθώνουν ένα νοητό περίβλημα γύρω τους, ένα είδος αόρατης κάψουλας
Από την Ευτυχία Παπούλια
Κοινωνιολόγος
Όσο πιο κοντά έρχονται οι άνθρωποι, τόσο το κενό ανάμεσά τους μεγαλώνει
Ρίλκε
Σας έτυχε ποτέ κάποιος συνάδελφός σας ή κάποιος γνωστός σας με τον οποίο δεν έχετε κάτι παραπάνω από μια φιλική σχέση και πίνετε καφέ, να σας πλησιάζει τόσο που να σας προξενεί δυσφορία; Σίγουρα ναι, απλά το αγνοήσατε. Σκεφτήκατε όμως μήπως και εσείς κάποιες φορές ασυναίσθητα, πλησιάζετε τους ανθρώπους πιο κοντά απ’ όσο πρέπει, δημιουργώντας το ίδιο δυσάρεστο συναίσθημα;
Το ένστικτο της αυτοπροστασίας, κάνει τους ανθρώπους να ορθώνουν ένα νοητό περίβλημα γύρω τους, ένα είδος αόρατης κάψουλας έναν χώρο τον οποίο πρόσβαση έχουν ελάχιστα άτομα. Είναι ο χώρος που οι ψυχολόγοι ορίζουν ως τον ζωτικό μας χώρο και η είσοδος σε αυτόν χωρίς την συγκατάθεση μας ισοδυναμεί με εισβολή, ακόμα και αν πρόκειται για αναγκαστική επικοινωνία ανάμεσα σε συναδέλφους στον ίδιο επαγγελματικό χώρο.
Δεν μπορούμε για παράδειγμα να εισβάλουμε φουριόζοι, ακόμα και αν είναι ανοιχτή η πόρτα, στο γραφείο του προϊστάμενου ή ενός συναδέλφου για οποιοδήποτε λόγο. Πριν διαταράξουμε την οποιαδήποτε πνευματική τους δραστηριότητα ακόμη και την… αφηρημάδα τους, ζητάμε την άδεια τους καθώς και την διάθεση τους να ασχοληθούν μαζί μας την συγκεκριμένη στιγμή. Το ίδιο πρέπει να κάνουμε και όταν εμείς καλούμε κάποιον στο τηλέφωνο.
Ποιος όμως είναι αυτός ο ελάχιστος ζωτικός μας χώρος και πως ορίζεται;
Έχουν γίνει πολλές μελέτες γύρω από αυτό το θέμα με πιο σημαντική εκείνη του Αμερικανού ανθρωπολόγου Έντουαρντ Χολ. Σύμφωνα με αυτή οι άνθρωποι διατηρούν γύρω τους μια ζώνη ιδιωτικότητας σαράντα πέντε εκατοστών, την οποία ο ερευνητής βάφτισε χώρο οικειότητας, για επαφές μόνο με στενούς φίλους, εραστές η συγγενείς. Ακολουθεί ο προσωπικός χώρος που φτάνει περίπου στο ένα μέτρο και στον οποίο μπορούν να έχουν πρόσβαση συνάδελφοι και γνωστοί.
Πέρα από αυτό, περίπου το ένα μέτρο, εκτείνεται ο λεγόμενος κοινωνικός χώρος για τους ξένους, τους νέους συναδέλφους, ο οποίος μπορεί να φτάνει ως και τα τέσσερα μέτρα. Ωστόσο, οι αποστάσεις αυτές εκφράζουν έναν μέσο όρο και διαφέρουν από άτομο, από λαό σε λαό και από εποχή σε εποχή. Παρά την πεποίθηση ότι σήμερα οι νέοι είναι πιο απελευθερωμένοι όσο αφορά στη σχέση ανάμεσα στα δυο φύλα, κάποιοι παλαιότεροι χοροί, για παράδειγμα το ταγκό και το βαλς ή το μπλουζ, προϋπέθεταν μια εγγύτητα σώματος, ασύμβατη με τα συντηρητικά ήθη της εποχής. Κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει σήμερα ως προς τους νεότερους χορούς.
Παρ’ ολα αυτά η πρόσβαση στον ζωτικό χώρο ενός ανθρώπου ακόμα και αν έχουμε μια στενή σχέση μαζί του πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή όχι μόνο γιατί μπορεί να διαταράξουμε τον ειρμό σκέψης του αλλά και για λόγους τακτ.
Είναι όμως σημαντικό να γνωρίζουμε ότι ζωτικό χώρο δεν διεκδικούν μόνο οι ενήλικες αλλά και τα μικρά παιδιά ιδίως στα χρόνια της εφηβείας ακόμα περισσότερο.
Πολλοί γονείς έχουν την κακή συνήθεια να εισβάλλουν στο δωμάτιο των παιδιών τους ή στον χώρο που δραστηριοποιούνται να τα διακόπτουν και να στέκονται κυριολεκτικά πάνω από το κεφάλι τους ασκώντας κριτική και προκαλώντας τους δυσφορία, η οποία πολλές φορές εκδηλώνεται με πρόσκαιρη ή και οριστική παραίτηση ακόμη και από τις πιο ενδιαφέρουσες ενασχολήσεις των όπως είναι η μελέτη και η μάθηση. Πολύ πιο εύκολα από όσο νομίζουμε θα κερδίζαμε την εκτίμηση και τον σεβασμό ενός παιδιού ακόμα και οκτώ χρονών με ότι αυτό συνεπάγεται για τις σχέσεις μας μαζί του, αν πριν μπούμε στο δωμάτιο του χτυπήσουμε πρώτα την πόρτα, κάνουμε δηλαδή ότι και σε έναν μεγαλύτερο. Ζητήσουμε πρώτα συγγνώμη, δίνοντας του επαρκή χρόνο να αποσπαστεί από την ενασχόληση του και να μας διαθέσει την προσοχή του. Και αν ανάλογη συμπεριφορά υιοθετούσαν οι εκπαιδευτικοί απέναντι στους μαθητές τους τότε σίγουρα θα αλλάζαμε την κοινωνία…
