1821 Ελλάδα σχολεία: «Καταγόμαστε από τους Έλληνες. Πρέπει να ξαναγίνουμε άξιοι για το όνομά τους ή αλλιώς να μην το φέρουμε καν»
Στις απαρχές του 18ου αιώνα οι Έλληνες ήταν ένας φτωχός λαός που υπέφερε κάτω από τον ζυγό των Οθωμανών. Λίγα σχολεία και λίγοι σπουδαστές εξασφάλιζαν ατελή γνώση της ελληνικής γλώσσας. Οι υπόλοιποι ήταν βυθισμένοι στην άγνοια. Είναι όμως η περίοδος του Διαφωτισμού στην Ευρώπη και κάποιες από αυτές τις ακτίνες φθάνουν και στο υπόδουλο Γένος. Η κατάσταση αυτή αρχίζει να αλλάζει με την ανάπτυξη του εμπορίου και τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο.
Η πρώτη δημιουργεί τις υλικές συνθήκες για την ανάπτυξη της εκπαίδευσης, ενώ ο δεύτερος με την εγκατάλειψη των Ελλήνων από τους Ρώσους, αλλά και φανερώνοντας την τρωτότητα των Τούρκων, δημιουργεί μια αίσθηση αυτοπεποίθησης στους υπόδουλους, αλλά και την υπόθεση ότι η ελευθερία δεν είναι ανέφικτη, ακόμη και μόνο με δική τους προσπάθεια.
1821 Ελλάδα σχολεία: Οι νέες ανάγκες
Τα σχολεία πολλαπλασιάζονται πολύ πριν το 1821, τα βιβλία αυξάνονται και οι Έλληνες επιστρέφουν στο παρελθόν τους για να ανακαλύψουν το μέλλον τους. Παράλληλα, η διείσδυση των Ελλήνων στον οθωμανικό κρατικό μηχανισμό και η παντού παρούσα Εκκλησία δημιουργούν νέες ανάγκες. Η παραγωγή εκπαιδευμένων ατόμων που να μπορούν να στελεχώσουν όλες τις υπηρεσίες της Εκκλησίας, των Φαναριωτών και των προυχόντων είναι μια πραγματικότητα. Κοντά σε αυτούς θα πρέπει να προστεθούν και οι ανάγκες της νέας εμπορικής τάξης που αρχίζει να διαμορφώνεται και η οποία επιζητά μόρφωση και κατάρτιση.
1821 Ελλάδα σχολεία: Αγωνιστές και εκπαίδευση
Βέβαια σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η πλειονότητα των αγωνιστών του Αγώνα ήταν εγγράμματη. Ακόμη δε περισσότερο ότι η όποια θήτευσή τους σε κάποιο σχολείο υπήρξε η βάση του επαναστατικού τους πνεύματος. Ως προς το πρώτο είναι γεγονός ότι η συντριπτική πλειονότητα των εξεγερμένων ακόμη και αυτών των ηγετών, δεν γνώριζε γραφή και ανάγνωση. Ως προς το δεύτερο είναι γεγονός πως οι αιτίες της εξέγερσης δεν ξεπήδησαν μέσα από τα βιβλία, αλλά υπήρξαν το αποτέλεσμα της πίεσης συγκεκριμένων πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών διαδικασιών.
1821 Ελλάδα σχολεία: Η πρόβλεψη του Αλή Πασά
Σε κάθε περίπτωση όμως τα σχολεία και η εκπαίδευση, οποιαδήποτε βαθμίδα και αν είχε αυτή, έκαναν τους Έλληνες κοινωνούς της διαφορετικότητάς τους. Μια διαφορετικότητα, που δεν εκπήγαζε μόνο από το διαφορετικό θρήσκευμα από τους Τούρκους, αλλά από τη γλώσσα και την καταγωγή, που δημιουργούσαν την αίσθηση-αναγκαιότητα μιας διαφορετικής πορείας εκτός της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Σε μια συγκεκριμένη έκφανσή του, το γεγονός αυτό δεν πέρασε απαρατήρητο από τον οξυδερκή Αλή Πασά, που υποψιαζόταν ότι οι Έλληνες κάτι ετοιμάζουν, καθώς είχαν αρχίσει να δίνουν μαζικά στα παιδιά τους αρχαία ελληνικά ονόματα.
