1821 Ελλάδα οθωμανική αυτοκρατορία: Οι ισχυροί και εν τέλει αυτόνομοι τοπάρχες του τέλους του 18ου και των αρχών του 19ου αιώνα, που αμφισβήτησαν την Πύλη.
Το διάστημα πριν την έναρξη του αγώνα της ανεξαρτησίας του 1821 οι τοπικές ελίτ της οθωμανικής αυτοκρατορίας, είτε αυτές ήταν ένοπλες είτε όχι, βρίσκονταν κάτω από μεγάλη πίεση. Από τη μία, η καταδίωξη που άσκησαν οι οθωμανικές αρχές εναντίον των ληστών και οι έλεγχοι της εξουσίας των αρματολών, οι περιορισμοί της δυνατότητας σταδιοδρομίας των ένοπλων ηγετών μετά το πέρας των Ναπολεόντειων πολέμων, αλλά και οι συνέπειες που είχε η σύγκρουση τη Υψηλής Πύλης με τον Αλή Πασά δημιούργησε το πλαίσιο για τις επιλογές των ενόπλων. Ανάλογη πίεση δέχονταν από την άλλη και οι πολιτκές ελίτ. Ειδικά στην Πελοπόννησο η ανάληψη της εξουσίας από τον γιο του Αλή Πασά Βελή από το 1808 έως το 1812 όξυνε ιδιαιτέρως την κατάσταση.
Όλα αυτά συνέβαιναν τη στιγμή που οι ρωσοτουρκικοί πόλεμου του τέλους του 18ου αιώνα (1768-1774 και 1787-1792) και στις αρχές του 19ου (1806-1812) ανέτρεπαν την αμοιβαιότητα συμφερόντων κέντρου και περιφέρειας εντός της αυτοκρατορίας. Οι μεγάλες αναστατώσεις που προκλήθηκαν, καθώς και το εξαιρετικό υψηλό οικονομιό και ανθρώπινο κόστος φαίνεται πως οδήγησαν σε αποδυνάμωση των σχέσεων κέντρου και επαρχίας. Δεν είναι άσχετο με την όλη κατάσταση ότι η σερβική εξέγερση πραγματοποιείται αυτά τα χρόνια (1804-1813), ενώ στα ίδια περίπου χρόνια παρατηρείται έξαρση του ληστηρικού φαινομένου σε Πελοπόννησο, Στερεά Ελλάδα και αλλού.
1821 Ελλάδα οθωμανική αυτοκρατορία: Οι αυτόνομοι τοπάρχες
Από αυτές ακριβώς τις συνθήκες αναδείχθηκαν οι ισχυροί και εν τέλει αυτόνομοι τοπάρχες του τέλους του 18ου και των αρχών του 19ου αιώνα. Πρόκειται για τις περιπτώσεις των Καραοσμάνογλου στη Μικρά Ασία, του Οσμάν Πασβάνογλου στο Βιδίνι, του Μεχμέτ Αλή στην Αίγυπτο και φυσικά του Αλή Πασά στην Ήπειρο και την Αλβανία. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι τοπάρχες αυτοί κατάγονταν από τους τόπους που διοικούσαν και χάρη στις ικανότητές τους κατάφερναν να αποκτήσουν από την Πύλη το αξίωμα του Πασά. Τέτοια είναι και η περίπτωση του Αλή Πασά.
Σε άλλες περιπτώσεις στέλνονταν από την Πύλη για να καταλάβουν μια διοικητική θέση, αποκτούσαν τοπικά ερείσματα και συγκροτούσαν τελικά δική τους δυναστεία, όπως για παράδειγμα έκανε ο Μεχμέτ Αλή στην Αίγυπτο. Ωστόσο οι αυτονομιστικές αυτές τάσεις ήταν μάλλον βραχύβιες, προϊόν των συγκυριών του τέλους του 18ου αιώνα. Στο τέλος η οθωμανική κεντρική διοίκηση μπόρεσε να ελέγξει και να εξοντώσει τους περισσότερους από αυτούς, με εξαίρεση των Μεχμέτ Αλή, που και αυτός όμως δεν μπόρεσε τυπικά να ανεξαρτητοποιηθεί από την Πύλη.
Δείτε ακόμη
Η προετοιμασία του Αγώνα της Ανεξαρτησίας και οι περιθωριακές ελίτ
Ελληνοτουρκικά: Ένας «δαίμονας» βασιλιάς της Μήλου
Ο Ερντογάν, οι πειρατές και ο Ιούλιος Βερν
Ο αθυρόστομος «γιος της καλογριάς»
Δύο ερωτήματα διακοσίων ετών
Ο ρόλος της εκπαίδευσης στον Απελευθερωτικό Αγώνα
Η άνοδος και η πτώση της Φιλικής Εταιρείας στα ελληνικά πράγματα
Μπουμπουλίνα, η αμαζόνα του Αγώνα της Ανεξαρτησίας
