Ο Νικηταράς, που αργότερα έλαβε το προσωνύμιο «Τουρκοφάγος» γεννήθηκε Νικήτας Σταματέλος το 1787 στο χωριό Μεγάλη Αναστάσοβα στους πρόποδες του Ταϋγέτου. Το 1816 ο πατέρας του, που ήταν επικηρυγμένος από τους Τούρκους, και ο αδερφός του σκοτώθηκαν από τους Τούρκους στη Μονεμβασιά. Για να γλιτώσει ο Νικηταράς ακολουθεί τον θείο του Κολοκοτρώνη στα Επτάνησα. Εκεί απέκτησε στρατιωτική εμπειρία υπηρετώντας αρχικά στα ρωσικά τάγματα, στη συνέχεια στους Γάλλους και τέλος στους Άγγλους που πήραν τελευταίοι την περιοχή. Υπό αγγλική διοίκηση έφτασε μέχρι τον βαθμό του πεντηκόνταρχου.
Το 1818 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και με την έκρηξη της Επανάστασης πήρε αμέσως μέρος σε αυτή. Έλαβε στην πρώτη μάχη που δόθηκε στο Βαλτέτσι της Αρκαδίας και μετέπειτα στη μάχη των Δολιανών. Διακρίθηκε και στις μάχες που ακολούθησαν, όπου συνεργάστηκε με το θείο του Κολοκοτρώνη, κυρίως δε στην πολιορκία και την άλωση της Τριπολιτσάς, αλλά και σε άλλες μάχες στην Στερεά Ελλάδα, συντηρώντας ικό του σώμα ενόπλων με άνδρες που προέρχονταν από διάφορα μέρη της Ελλάδας.
Νικηταράς 1821: «Του Λεωνίδα το σπαθί, Νικηταράς θα το φορεί»
Όταν οι Έλληνες κατέστρεψαν τη στρατιά του Δράμαλη στα στενά των Δερβενακίων, ο Νικηταράς μαζί με τους Δημήτριο Υψηλάντη και Παπαφλέσσα, είχε καταλάβει τη χαράδρα γύρω από τον Άγιο Σώστη, απ’ όπου θα περνούσαν οι Τούρκοι, προκαλώντας τους μεγάλη καταστροφή. Κατά τη διάρκεια της μάχης μάλιστα έσπασε τρία σπαθιά και όταν έσπασε το τελευταίο, το χέρι του έπαθε αγκύλωση και χρειάστηκε γιατρός για να του ανοίξει το χέρι και να βγάλει το σπαθί.
Σ’ αυτήν τη μάχη του κόλλησαν το προσωνύμιο «Τουρκοφάγος», διότι όπως τον αντίκρυσαν μέσα στα αίματα, έμοιαζε με σαρκοφάγο ζώο. Όταν τελείωσε η μάχη, οι πολεμιστές άρχισαν να μοιράζουν τα λάφυρα. Αναζήτησαν τον στρατηγό τους, τον Νικηταρά. Αυτός είχε αποτραβηχτεί να ξεκουραστεί. Τον ρώτησαν τι θέλει κι αυτός τους είπε: «Δεν θέλω τίποτα. Θέλω να δω την πατρίδα μου λεύτερη». Με το ζόρι του χάρισαν ένα άλογο μεγαλόσωμο και ένα σπαθί. Το σπαθί του βρίσκεται σήμερα στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.
Νικηταράς 1821: Στο φιλορωσικό κόμμα
Επί Καποδίστρια και Όθωνα ο Νικηταράς εντάχθηκε στο φιλορωσικό κόμμα. Κατηγορούμενος ότι είχε εμπλακεί σε συνωμοσία κατά του Όθωνα συνελήφθη του 1839 και καταδικάστηκε σε ενάμιση χρόνο φυλάκιση, την οποία εξέτισε στις φυλακές της Αίγινας. Όταν αποφυλακίστηκε ο Νικηταράς, η υγεία του ήταν εξασθενημένη από τα βασανιστήρια που υπέστη κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του. Έπασχε από ζάχαρο χωρίς να το γνωρίζει, με αποτέλεσμα να χάσει σε μεγάλο βαθμό την όρασή του. Του χορηγήθηκε «άδεια επαιτεία» σε συγκεκριμένο ναό κάθε Παρασκευή. Το 1843, όταν ο Βασιλιάς Όθωνας αναγκάστηκε να δώσει Σύνταγμα στην Ελλάδα, του απονεμήθηκε ο βαθμός του υποστράτηγου μαζί με μία πενιχρή σύνταξη. Απεβίωσε στις 25 Σεπτεμβρίου 1849 σε ηλικία 62 ετών. Τελευταία του επιθυμία ήταν να ταφεί δίπλα από το θείο του Θεόδωρο Κολοκοτρώνη.
