1821 παρέλαση: Μια εθνική παραδοξότητα

Όπως πληροφορηθήκαμε με δήλωση στο πρακτορείο Sputnik του εκπροσώπου του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πέσκοφ, ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν δεν θα παραβρεθεί στην επετειακή παρέλαση των 200 χρόνων από την επανάσταση της 25^ης Μαρτίου 1821. Λίγο νωρίτερα ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Νίκος Παναγιωτόπουλος είχε επιβεβαιώσει ότι προσκλήσεις για να παρευρεθούν στην παρέλαση είχαν λάβει μεταξύ άλλων -εκτός από τον Ρώσο πρόεδρο- και ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν και ο πρίγκιπας Κάρολος της Αγγλίας. Στην τρίτη περίπτωση δεν γνωρίζουμε γιατί δεν προσκλήθηκε η βασίλισσα Ελισάβετ, καθώς αυτή είναι επί της ουσίας η αρχηγός του κράτους. Ίσως έχει να κάνει με την ηλικία της, ίσως να μην ταξιδεύει βάσει πρωτοκόλλου σε τέτοιου είδους εκδηλώσεις και δη «βασάλων», ίσως και να έχει να κάνει μόνο με το γεγονός ότι ο Κάρολος είναι και λίγο «Έλληνας», μιας και ο πατέρας του Φίλιππος κατάγεται από την ελληνική βασιλική οικογένεια.

Σε κάθε περίπτωση, οι τρεις πλέον επίσημοι προσκεκλημένοι είναι οι εκπρόσωποι των τριών κρατών, που καταναυμάχησαν τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο στη ναυμαχία του Ναυαρίνου, αλλάζοντας τα δεδομένα της Επανάστασης. Η ναυμαχία στο Ναυαρίνου έγινε στις 20 Οκτωβρίου του 1827 στον κόλπο Ναυαρίνο, στη δυτική ακτή της χερσονήσου της Πελοποννήσου. Οι τρεις επικεφαλής του συμμαχικού στόλου, αντιναύρχος Κόδριγκτον, υποναύαρχος Δεριγνύ και υποναύαρχος Χέιδεν είχαν αναλάβει να εφαρμόσουν τη Συνθήκη του Λονδίου του 1827, που προέβλεπε την ίδρυση αυτόνομου ελληνικού κράτους, υποτελούς στην Πύλη, και την διακοπή των εχθροπραξιών. Οι Έλληνες που είχαν πάρει την «κάτω βόλτα» δέχθηκαν με ευχαρίστηση τα νέα, οι Τούρκοι αρνήθηκαν. Δεν ήταν στην αρχική τουλάχιστον πρόθεση των τριών δυνάμεων η χρήση βίας. Μια σειρά όμως γεγονότων οδήγησε στην αναμέτρηση, που κατέστρεψε τον στόλο του Ιμπραήμ και άνοιξε τον δρόμο της ανεξαρτησίας.

1821 παρέλαση: Η καθιέρωση του εορτασμού

Ο εορτασμός της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 γίνεται στην Ελλάδα, την Κύπρο και σε κέντρα των Ελλήνων της διασποράς στις 25 Μαρτίου κάθε χρόνο, την ημέρα εορτασμού και του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Η ημέρα αυτή είναι επίσημη αργία στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Συνήθως οι εκδηλώσεις εορτασμού περιλαμβάνουν παρελάσεις και άλλες εορταστικές εκδηλώσεις την ίδια ημέρα ή την προηγούμενη. Οι μεγαλύτερες εκδηλώσεις είναι στρατιωτική παρέλαση στην Αθήνα την 25η Μαρτίου και στην Θεσσαλονικη αντιστοιχα, ενώ την προηγούμενη, στις 24 Μαρτίου, γίνεται μαθητική εορτή στα σχολεία της χώρας. Σε άλλους Δήμους γίνονται παρελάσεις στρατιωτικών τμημάτων, μαθητών, συλλόγων κλπ. καθώς και δοξολογίες σε ναούς.

Πρώτος ο Παναγιώτης Σούτσος πρότεινε το 1834 την καθιέρωση εορτασμού της Ελληνικής Επανάστασης την 25η Μαρτίου, αναφέροντας ότι ήταν η μέρα γενίκευσης της επανάστασης στην Πελοπόννησο και αναγέννησης της Ελλάδας, σε υπόμνημα το οποίο ο Ιωάννης Κωλέττης υπέβαλε στον Όθωνα ως πρόταση σχεδίου νόμου Εν τέλει ο εορτασμός «εἰς τὸ διηνεκὲς» της Επανάστασης την 25η Μαρτίου καθιερώθηκε το 1838 με το Βασιλικό Διάταγμα 980 / 15(27)-3-1838 της Κυβέρνησης Όθωνος και συγκεκριμένα του Γεώργιου Γλαράκη, γραμματέα της Επικρατείας (υπουργού) επί των Εκκλησιαστικών, Δημοσίας Εκπαιδεύσεως και Εσωτερικών.

Ο εορτασμός της 28^ης Οκτωβρίου

Από την άλλη η πρώτη άτυπη επέτειος της 28^ης Οκτωβρίου εορτάστηκε στο κεντρικό κτίριο και στον προαύλιο χώρο του Πανεπιστημίου Αθηνών στις 28 Οκτωβρίου 1941. Γίνονταν ομιλίες από τους φοιτητές, ενώ μίλησε για την επέτειο την παραμονή και ο καθηγητής Κωνσταντίνος Τσάτσος, ο οποίος αρνήθηκε να κάνει μάθημα την ημέρα της επετείου με αποτέλεσμα να απολυθεί από το Πανεπιστήμιο. Στην δεύτερη επέτειο (28/10/1942), ο εορτασμός έγινε στην Πλατεία Συντάγματος με πρωτοβουλία των οργανώσεων ΕΠΟΝ και ΠΕΑΝ. Για πρώτη φορά η επέτειος γιορτάστηκε επίσημα στις 28 Οκτωβρίου 1944 με παρέλαση ενώπιον του πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου.

Η θεσμοθέτηση των εθνικών επετείων

Πιθανότατα να μην υπάρχει άλλο κράτος στον κόσμο που να έχει θεσμοθετημένες δύο εθνικές επετείους και αντίστοιχες στρατιωτικές παρελάσεις, που συνδέονται τουλάχιστον με γεγονότα στρατιωτικού χαρακτήρα. Η ίδια η έννοια της επετείου και η θεσμοθέτησή της έχει της ρίζες της στην ανάδυση των εθνών-κρατών στα τέλη του 18^ου και καθ’ όλον τον 19^ο αιώνα. Στην ουσία μνημονεύουν ιστορικά γεγονότα, που αντιστοιχούν σε στιγμές–κλειδιά της εθνικής βιογραφίας και φωτίζουν τον τρόπο, με τον οποίο φανταζόμαστε, διαμορφώνουμε και κινητοποιούμε την εθνική ταυτότητα.

Επί της ουσίας, οι εθνικές επέτειοι είναι μια ευκαιρία για κωδικοποίηση της εθνικής ταυτότητας μέσω της γλώσσας των συμβόλων και της θεατρικής αναπαράστασης. Πρώτο σύμβολο των επετείων είναι η ίδια η ημερομηνία που επιλέγεται, εφόσον η επιλογή του γεγονότος, στο οποίο παραπέμπει, έχει ως στόχο να υπογραμμίσει συγκεκριμένα στοιχεία της εθνικής ταυτότητας και εθνικές αξίες. Η εθνική επέτειος έχει πρωτίστως ιστορικό περιεχόμενο, αλλά εορτάζεται μια επιλεκτική και επεξεργασμένη εκδοχή της ιστορίας.

Οι ρίζες της παράδοσης

Σε όλες αυτές τις επετείους δίνεται έμφαση στο νέο έναντι του παλαιού, μια στάση κοινή στην αμερικανική και τη γαλλική επανάσταση, που μόνο όμως οι Γάλλοι επαναστάτες εισήγαγαν την «πρώτη πραγματικά εθνική γιορτή μνήμης», γιορτάζοντας στις 14 Iουλίου 1790 την πρώτη επέτειο της πτώσης της Βαστίλης. Εξίσου ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα γεγονότα, που δεν γιορτάζονται, η επιλογή δηλαδή της αποσιώπησης ενός σημαντικού ιστορικού γεγονότος για την εθνική μνήμη. Οι σιωπές αυτές παραπέμπουν συνήθως σε τραυματικά και κυρίως σε διχαστικά γεγονότα, που υπονομεύουν την ενοποιητική λειτουργία, που οφείλει να επιτελεί μια εθνική επέτειος. Η λήθη, συνεπώς, συνιστά συστατικό στοιχείο της εθνικής ενότητας, εξίσου σημαντικό με τη μνήμη.

Δείτε ακόμη

Η προετοιμασία του Αγώνα της Ανεξαρτησίας και οι περιθωριακές ελίτ

Ελληνοτουρκικά: Ένας «δαίμονας» βασιλιάς της Μήλου

Ο Ερντογάν, οι πειρατές και ο Ιούλιος Βερν

Ο αθυρόστομος «γιος της καλογριάς»

Δύο ερωτήματα διακοσίων ετών

Ο ρόλος της εκπαίδευσης στον Απελευθερωτικό Αγώνα

Η άνοδος και η πτώση της Φιλικής Εταιρείας στα ελληνικά πράγματα

Μπουμπουλίνα, η αμαζόνα του Αγώνα της Ανεξαρτησίας