1821 Επανάσταση Κασομούλης: Από τη Μακεδονία στη νότια Ελλάδα και από το εμπόριο στη Βασιλική Φάλαγγα του Όθωνα.
Δεν ήταν λίγοι οι αγωνιστές από τη Μακεδονία, που μόλις οι εστίες της επανάστασης έσβησαν στις ιδιαίτερες πατρίδες του, κατέβηκαν νοτιότερα για να συνδράμουν τον Αγώνα στην Πελοππόνησο και τη Στερεά. Αυτοί αργότερα έγιναν γνωστοί ως «ετερόχθονες» και αρκέτοι σταδιοδρόμησαν στρατιωτικά στο νεοσύστατο κράτος, καθώς φαίνεται ότι η διοίκηση του Όθωνα τους προτιμούσε, λόγω του γεγονότος ότι δεν είχαν προσωπικούς δεσμούς με καμία περιοχή. Σημαίνουσα φυσιογνωμία μεταξύ αυτών υπήρξε ο Νικόλαος Κασομούλης, που γεννήθηκε το 1795 στη Σιάτιστα. Γόνος εμπορικής οικογένειας, ο Κασομούλης σε μικρή ηλικία εγκαταστάθηκε στις Σέρρες για να επεκτείνει την οικογενειακή επιχείρηση, όπου και μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία μαζί με τα αδέρφια του.
Με την έναρξη της επανάστασης το 1821 ο Κασομούλης έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις στον Όλυμπο και στη Χαλκιδική. Τον επόμενο χρόνο χάνει τον πατέρα του Κώστα Κασομούλη, ο οποίος σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Νάουσας από τους Τούρκους τον Απρίλιο του 1822. Μετά την αποτυχία της Επανάστασης στη Μακεδονία, κατέβηκε και πολέμησε στη Ρούμελη και την Πελοπόννησο. Το 1826 βρέθηκε κλεισμένος στο Μεσολόγγι κατά τη μεγάλη πολιορκία. Έλαβε μέρος στην έξοδο και σώθηκε, όχι όμως και ο αδελφός του Δημήτριος. Στη συνέχεια, πολέμησε κοντά στον Καραϊσκάκη στην Αττική.
1821 Επανάσταση Κασομούλης: Στη Βασιλική Φάλαγγα
Με τη δημιουργία του ελληνικού κράτους κατέλαβε διάφορα στρατιωτικά αξιώματα, τόσο επί Καποδίστρια, όσο και επί Όθωνα. Συμμετείχε στην καταστολή των εξεγέρσεων του 1836 στην Αιτωλοακαρνανία, κατά τη διάρκεια των οποίων σκοτώθηκε ο αδερφός του Γεώργιος, που υπηρετούσε ως ανθυπολοχαγός. Για τις υπηρεσίες του αυτές εντάχθηκε στη Βασιλική Φάλαγγα (τιμητικό στρατιωτικό σώμα που ίδρυσε ο Όθωνας, το οποίο επέτρεπε σε αγωνιστές του ’21 να μισθοδοτούνται από το κράτος χωρίς να είναι ενεργοί στην στρατιωτική ζωή) και εξελίχθηκε μέχρι τον βαθμό του Συνταγματάρχη.
1821 Επανάσταση Κασομούλης: Ενθυμήματα στρατιωτικά
Ο Κασομούλης, εκτός από τους αγώνες του κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του ’21, κατέλειπε και ιστορικό έργο. Τα χειρόγραφα απομνημονεύματά του με τον τίτλο «Ενθυμήματα στρατιωτικά της Επαναστάσεως των Ελλήνων 1821-1833», εκδόθηκαν το 1939 σε τρεις τόμους από τον ιστοριοδίφη και συγγραφέα Γιάννη Βλαχογιάννη (1867-1945). Το έργο αυτό είναι πολύτιμο, γιατί εκτός από τις διάφορες ιστορικές πληροφορίες που μας δίνει, μας περιγράφει πιστά και τα της πολιορκίας και της Εξόδου του Μεσολογγίου, καθώς και τους αγώνες και τον θάνατο του Καραϊσκάκη. Στο Ημερολόγιό του αναφέρεται διεξοδικά στην καταστολή των εξεγέρσεων του 1836. Σε μεγάλη ηλικία, ο Νικόλαος Κασομούλης εγκαταστάθηκε στη Στυλίδα, όπου πέθανε στις 20 Αυγούστου του 1872.
