Η Μαντώ Μαυρογένους υπήρξε εξέχουσα μορφή της ελληνικής επανάστασης και βεβαίως μία από τις λίγες γυναίκες που διακρίθηκαν στον Αγώνα. Γεννήθηκε το 1797 στην Τεργέστη, καθώς ο πατέρας της ήταν εγκατεστημένος εκεί ασχολούμενος με το εμπόριο. Η έκρηξη της επανάστασης την βρίσκει στην Τήνο, από όπου σπεύδει στην Τήνο, τόπο καταγωγής της μητέρας της, και πρωτοστατεί στην τοπική εξέγερση. Διαθέτει μεγάλα χρηματικά ποσά για την επάνδρωση πλοίων και λαμβάνει μέρος σε πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον των Τούρκων. Ήδη από το 1823 οι υπηρεσίες της έχουν αναγνωριστεί από το Βουλευτικό, το οποίο της απονέμει τον βαθμό της αντιστρατήγου. Η οικονομική ενίσχυση του Αγώνα από τη Μαντώ Μαυρογένους και γενικότερα η δράση της, όπως οι επιστολές της προς τις φιλελληνίδες της Γαλλίας και της Αγγλίας, κατέστησαν θρυλικό το όνομά της στους ευρωπαϊκούς φιλελληνικούς κύκλους και η προσωπογραφία της τυπώθηκε και κυκλοφόρησε το 1827 σε όλη την Ευρώπη.
Την ίδια περίοδο η Μαντώ Μαυρογένους συνδέεται ερωτικά με τον πρίγκιπα Δημήτριο Υψηλάντη, που βρισκόταν στην Πελοπόννησο ως πληρεξούσιος της Φιλικής Εταιρείας. Η μη επισημοποιημένη σχέση του προκάλεσε τόσο την αντίδραση του περιβάλλοντος του πρώτου, όσο και πολλά κουτσομπολιά στο Ναύπλιο όπου κατοικούσαν. Η Μαυρογένους, η οποία αντιμετώπιζε εντονότερες επικρίσεις, ζήτησε από τoν Υψηλάντη να τη νυμφευθεί. Εκείνος προσπάθησε να της εξηγήσει πως οι στιγμές ήταν κρίσιμες και δεν μπορούσε να κάνει κάτι τέτοιο τη στιγμή που η πατρίδα χανόταν. Επειδή όμως αντιμετώπισε την οργή της, φέρεται να της έδωσε έγγραφη υπόσχεση για γάμο όταν οι συνθήκες θα το επέτρεπαν.
1821 επανάσταση Μαυρογένους Υψηλάντης: Η υπαναχώρηση του Υψηλάντη
Το 1825 βρίσκει την ίδια να μένει μόνη στο Ναύπλιο. Ο Υψηλάντης είχε πάρει πίσω τον λόγο του, γιατί σύμφωνα με τον Μαυροκορδάτο, «επικράθη πάρα πολύ και απεφάσισε να πάρη το λόγο του οπίσω, όπου είχε δώσει προς αυτήν πριν ανακαλύψει τας μετά του κυρίου Βλακέρου σχέσεις της». Ο Βλακέρος, όπως τον αποκαλούσαν οι Έλληνες, ήταν ο άγγλος φιλέλληνας Έντουαρντ Μπλάκιερ (1779 – 1832), μία αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, που έπαιξε ενεργό ρόλο στα δάνεια της ανεξαρτησίας. Στον χωρισμό των δύο νέων φαίνεται πως κάποιο ρόλο είχε παίξει με δολοπλοκίες και ο Κωλέττης, ο οποίος διέβλεπε πως η ένωσή τους θα έφραζε τη δική του πολιτική άνοδο.
1821 επανάσταση Μαυρογένους Υψηλάντης: Η αγάπη που έγινε μίσος
Σε κάθε περίπτωση γρήγορα η αγάπη της Μαυρογένους έγινε μίσος για τον Υψηλάντη. Στην Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας το 1827 υπέβαλε στην ένα υπόμνημα – κατηγορητήριο κατά του Υψηλάντη, ζητώντας από τους πληρεξουσίους να δικαιώσουν την ίδια και να καταδικάσουν τον στρατηγό. Όπως μας πληροφορεί ο πολιτικός και συγγραφέας Νικόλαος Δραγούμης (1809-1879) στις «Ιστορικές Αναμνήσεις του: «Και εκ των ακροατών μία μόνη γυνή, η αντιστράτηγος Μαντώ Μαυρογένους, ήτις πωλήσασα τα εν Μυκόνω υπάρχοντα αυτής ώρμησεν εις το πεδίον τού Αγώνος, φορούσα μέλαιναν εσθήτα χρυσοπάρυφον και πίλον ευρωπαϊκόν, ουχί βεβαίως του τελευταίου των Παρισίων συρμού, και διά νευμάτων αιτουμένη την ανάγνωσιν τής ουδέποτε αναγνωσθείσης κατά τού Υψηλάντου αναφοράς». Το υπόμνημα της Μαυτογένους δεν αναγνώστηκε ποτέ, ούτε καν αναφέρεται στα πρακτικά της Συνέλευσης.
Νέα σχετική αναφορά υπέβαλε λίγες μέρες μετά την άφιξη στην Ελλάδα του Ιωάννη Καποδίστρια (1η Φεβρουαρίου 1828). Ο πρώτος κυβερνήτης του νεοσύστατου ελληνικού κράτους αναγνώρισε τα ανδραγαθήματα και τις θυσίες της προς το έθνος και τις απένειμε τον τιμητικό βαθμό του αντιστρατήγου και μικρή σύνταξη. Παράλληλα, της ανέθεσε την εποπτεία του Ορφανοτροφείου του Ναυπλίου.
1821 επανάσταση Μαυρογένους Υψηλάντης: Το θλιβερό τέλος
Τη δολοφονία του Καποδίστρια το 1831 ακολούθησε ο θάνατος του Καποδίστρια το 1832 ως αποτέλεσμα της επιβαρυμένης υγείας του. Τις τελευταίες ημέρες της ζωής του η Μαυρογένους, παρότι είχε πληροφορηθεί τα άσχημα νέα, δεν πέρασε το κατώφλι του σπιτιού του. Όταν, όμως, ο πρίγκιπας πέθανε, ξεκίνησε αποφασισμένη να τον νεκροστολίσει και να τον μοιρολογήσει, χωρίς κανένας να τολμήσει να την εμποδίσει. Το 1840 εγκαταστάθηκε στην Πάρο, όπου και πέθανε το 1848 πάμφτωχη και λησμονημένη από όλους.
