1821 Βαλτέτσι: Η ημέρα αυτή πρέπει να καθαγιαστεί με νηστεία όλων και να εορτάζεται η επέτειός της εις αιώνας αιώνων, είπε ο Κολοκοτρώνης.
Μια από τις σημαντικότερες μάχες της Επανάστασης του 1821 και αυτή που άνοιξε τον δρόμο για την άλωση της Τριπολιτσάς ήταν η μάχη του Βαλτετσίου. Διεξήχθη στις 12 και 13 Μαΐου 1821 στο ορεινό χωριό Βαλτέτσι κοντά στην Τρίπολη. Είχε προηγηθεί ένα μήνα νωρίτερα η νικηφόρα για τους Έλληνες μάχη του Λεβιδίου, που δημιούργησε τις προϋποθέσεις για τους επαναστάτες να προσεγγίσουν το διοικητικό κέντρο της Πελοποννήσου, την Τρίπολη. Οι Έλληνες είχαν δημιουργήσει τρία στρατόπεδα κοντά στην Τριπολιτσά, εκ των οποίων τη σπουδαιότερη σημασία είχε αυτό του Βαλτετσίου. Οι Τούρκοι αντέδρασαν κινητοποιώντας δυνάμεις από το Ναύπλιο και αιφνιδίασαν τους στρατωνιζόμενους στο Βαλτέτσι, οι οποίοι υποχώρησαν.
Όταν οι τουρκικές δυνάμεις στράφηκαν προς το δεύτερο ελληνικό στρατόπεδο, ο Κολοκοτρώνης έσπευσε στο Βαλτέτσι και ανασυγκρότησε το στρατόπεδο. Πληροφορούμενοι οι Τούρκοι την ανασυγκρότηση των Ελλήνων επιτέθηκαν εκ νέου με διοικητή τον Μουσταφάμπεη, έχοντας ως στόχο αρχικά τη διάλυση του στρατοπέδου και στη συνέχεια την καταστολή της επανάστασης στη Μεσσηνία. Ο Μουσταφάμπεης συγκρότησε ένα άρτιο εξοπλισμένο στρατιωτικό σώμα από 12.000 άνδρες, του οποίου ηγούντο εμπειροπόλεμοι αξιωματικοί. Οι ελληνικές δυνάμεις στο Βαλτέτσι δεν ξεπερνούσαν τους 2.300 άνδρες. Ο κίνδυνος για την επανάσταση, που μετρούσε κοντά στους δύο μήνες, ήταν προφανής.
1821 Βαλτέτσι: Η έναρξη της μάχης
Τελικά, λίγο πριν από τα χαράματα της 12ης Μαΐου 1821 το πρώτο και κυριότερο σώμα του τουρκικού στρατού αποτελούμενο από τρεις χιλιάδες άνδρες έλαβε κατεύθυνση προς τα βόρεια του Βαλτετσίου, με σκοπό να εμποδίσει την αποστολή βοήθειας από τα άλλα ελληνικά στρατόπεδα. Ακολούθησε ένα δεύτερο σώμα από 2.000 έφιππους και πεζούς που κατευθύνθηκε προς τους Αραχαμίτες, ένα τρίτο που έσπευσε να καταλάβει το Φραγκόβρυσο για να αποκόψει το Βαλτέτσι από το στρατόπεδο των Βερβαίνων, ένα τέταρτο για να βοηθήσει το πρώτο από το Καλογεροβούνι και το πέμπτο σώμα με 3.000 άνδρες, τα ορειβατικά πυροβόλα και τα πολεμοφόδια.
Ο Κολοκοτρώνης που βρισκόταν σε ένα από τα άλλα δύο ελληνικά στρατόπεδα με 800 άνδρες έσπευσε στην περιοχή. Η μάχη στο Βαλτέτσι, εν τω μεταξύ, είχε ανάψει. Οι Τούρκοι προσπαθούσαν να υπερφαλαγγίσουν τους Έλληνες, αλλά με την έλευση το μεσημέρι και άλλων ελληνικών ενισχύσεων βρέθηκαν αμυνόμενοι. Το βράδυ η μάχη συνεχιζόταν με πείσμα. Ο Κολοκοτρώνης προσπαθούσε να δώσει κουράγιο στους ταμπουρωμένους, λέγοντάς τους ότι αναμένοντας ενισχύσεις 10.000 ανδρών υπό τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη.
1821 Βαλτέτσι: «Στο Βαλτέτσι στο Λεβίδι / πέφτει αλύπητο λεπίδι…»
Αργά το βράδυ η μάχη σταμάτησε, με τους δυο αντιπάλους να διατηρούν τις θέσεις τους. Τις πρωινές ώρες της 13ης Μαΐου, ο Κολοκοτρώνης διέσπασε τον τουρκικό κλοιό και ανεφοδίασε τους ταμπουρωμένους με τροφές και πολεμοφόδια. Το ίδιο βράδυ ήλθαν και κάποιες ενισχύσεις από τα Βέρβαινα που δεν ξεπερνούσαν τους 400 άνδρες. Το πρωί η μάχη συνεχίσθηκε με τη σφοδρότητα της προηγουμένης. Χαρακτηριστικοί είναι οι στίχοι του λαϊκού ποιητή Παναγιώτη Κάλα ή Τσοπανάκου (1789-1825) «… στο Βαλτέτσι στο Λεβίδι / πέφτει αλύπητο λεπίδι…». Οι απόπειρες των Τούρκων να καταλάβουν τους προμαχώνες αποτύγχαναν η μία μετά την άλλη. Ο Μουσταφάμπεης, βλέποντας ότι οι άνδρες του εξακολουθούσαν να βρίσκονται σε δυσχερή θέση και πληροφορούμενος ότι επίκεινται νέες ενισχύσεις των Ελλήνων από τους Νικηταρά και Γιάννη Κολοκοτρώνη, διέταξε υποχώρηση όλων των δυνάμεών του.
Οι Έλληνες αναθάρρησαν, βγήκαν από τα ταμπούρια και πήραν στο κυνήγι τους Τούρκους, οι οποίοι υποχωρούσαν άτακτα. Οι απώλειές τους ανήλθαν σε 514 νεκρούς και 635 τραυματίες, οι οποίοι μεταφέρθηκαν κατά τη διάρκεια της νύχτας στην Τριπολιτσά. Οι απώλειες των Ελλήνων ανήλθαν σε μόλις 4 νεκρούς και 17 τραυματίες. Στα χέρια των Ελλήνων έπεσε και μεγάλος αριθμός πολεμικού υλικού, ικανού να εξοπλίσει 4.000 άνδρες.
1821 Βαλτέτσι: Καθαγιασμός με νηστεία
Η μάχη στο Βαλτέτσι κράτησε σχεδόν 23 ώρες και ήταν η πρώτη σημαντική νίκη του Αγώνα. Αμέσως μετά τη μάχη, ο Κολοκοτρώνης συγκινημένος μίλησε προς τους νικητές και όπως αναφέρει ο ίδιος στα Απομνημονεύματά του, τους είπε μεταξύ άλλων ότι η ημέρα αυτή πρέπει να καθαγιαστεί με νηστεία όλων και να εορτάζεται η επέτειός της εις «αιώνας αιώνων, έως ου στέκει το έθνος, διότι ήτο η ελευθερία της πατρίδος». Η νίκη στο Βαλτέτσι ενίσχυσε το ηθικό και την αυτοπεποίθηση των Ελλήνων, στοιχεία που έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στην άλωση της Τριπολιτσάς (23 Σεπτεμβρίου 1821).
1821 Βαλτέτσι: Η λαϊκή μούσα για τη μάχη
Η λαϊκή μούσα τίμησε τη νίκη στο Βαλτέτσι με το ακόλουθο δημοτικό τραγούδι:
Τι έχεις, καημένε κόρακα, που σκούζεις και φωνάζεις;
Μήπως διψάς για αίματα, για τούρκικα κεφάλια;
Πέρασε από τα Τρίκορφα και σύρε στο Βαλτέτσι,
όπου είν’ ο τόπος δυνατός και δυνατά ταμπούρια,
εκεί θα βρεις τα αίματα, τα τούρκικα κεφάλια,
Τρία μπαϊράκια κίνησαν από μέσα από τη χώρα,
το ένα πάει στα Τρίκορφα, τ’ άλλο στους Αραχαμίτες,
κι αυτός ο Κεχαγιάμπεης πηγαίνει στο Βαλτέτσι.
Ο Κυριακούλης του μιλάει κι ο Μπεζαντές του λέει:
«Πού πας, βρε Κεχαγιάμπεη, τ’ Αλή πασά κοπέλι;
Εδώ δεν είναι Κόρινθος, δεν είναι Πέρα Χώρα,
δεν είναι τ’ αργίτικα κρασιά, του Μπέλεση τα κριάρια.
Εδώ είν’ ορδή Καρύταινας, μανιάτικο ντουφέκι,
Κολοκοτρώνης αρχηγός με το Μαυρομιχάλη».
Αφήστε τα ντουφέκια σας και βγάλτε τα σπαθιά σας
βάλτε τους Τούρκους εμπροστά, σαν πρόβατα, σαν γίδια.
