Η συμβολή του φιλελληνικού κινήματος στην πορεία και την ευτυχή κατάληξη της ελληνικής επανάστασης του 1821 είναι αδιαμφισβήτητη. Αυτό που δεν έχει επαρκώς διερευνηθεί ιστορικά είναι η επί μέρους συμμετοχή των διαφόρων λαών στο συγκεκριμένο κίνημα. Και ένα από τα έθνη για τα οποία η πληροφόρηση είναι ελλιπής είναι και το πολωνικό. Και λέμε έθνη και όχι κράτη διότι τη συγκεκριμένη περίοδο η Πολωνία ήταν διαμελισμένη μεταξύ Ρωσίας, Αυστρίας και Πρωσίας. Όπως σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, έτσι και μεταξύ των Πολωνών ο φιλελληνισμός του 1821 υπήρξε ταυτόχρονα φιλολογικός και στρατιωτικός. Ο πρώτος είχε για όπλο την πέννα και ο δεύτερος το σπαθί και το τυφέκιο. Τον πληρέστερο ορισμό αυτών των δύο αυτών μορφών φιλελληνισμού μας έδωσε ίσως ο ιστορικός Γεώργιος Τερτσέτης, ο δικαστής που αρνήθηκε να καταδικάσει τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη.
«Λέγω ότι Φιλέλλην είναι όποιος δεν εγεννήθη εις χώματα ελληνικά, είναι τέκνον ξένης φυλής, Αγγλογάλλος, Γερμανός, Πολωνός, Ιταλός, Αμερικάνος, πλην, αν και ξένης φυλής, ήλθε εις την ελληνικήν γη, εκινδύνευσε εις τα φρούρια τα ελληνικά, επολέμησε εις το Χαϊδάρι, εχάθηκε εις του Πέτα, εκλείσθηκε εις την Αθήνα, εκάηκε εις το Μεσολόγγι, έκαψε τα οθωμανικά καράβια εις τα νερά του Νεοκάστρου, χάρις της απολαύσεως της ελευθερίας και αυτονομίας των Χριστιανών Ελλήνων…».
1821 Πολωνοί: Ο φιλελληνισμός της πένας
«Δεν θα ήτο πλήρης ο ορισμός του Φιλέλληνoς αν αμελούσαμε να συμπεριλάβουμε εις τον ορισμό αυτό ένα άλλο είδος Φιλελλήνων, εννοώ τους πολιτικούς άνδρας, ρήτορας ή συγγραφείς ή ιερείς, ή καθηγητάς όσοι τον τότε καιρό ερητόρευαν χάριν ημών, εις τας Βουλάς της πατρίδος των ή εδέοντο υπέρ της ευοδώσεως του έργου μας εις τους ναούς του Υψίστου, ή έστελναν ενδύματα και τρόφιμα εις τα ανήλικα ορφανά, πεινασμένα εις Ναύπλιο, Αίγινα και Κάλαμο, ή και όσοι άλλοι, προ πάντων με τίμιο και άοκνο κονδύλι εφημεριδογράφουν, επαινούσαν το φιλοκίνδυνο τόλμημα, εμόρφωναν την κοινή γνώμη εις Ευρώπη και Αμερική προς σωτηρία κι ευτυχία μας. Το μελάνι του σοφού είναι ισότιμο ενώπιον του Θεού με το αίμα μαρτύρων».
1821 Πολωνοί: Η «Μπουμπουλίνα» του Poznan
Στρατευμένη στον εθνικό αγώνα των Ελλήνων ήταν και η Αιμιλία Sczniecka (1804-1896), ιδρύτρια της «Επιτροπής Βοηθείας προς τους Έλληνες». Φλογερή πατριώτισσα και διακεκριμένη κοινωνική λειτουργός, οργάνωσε εράνους για τα ορφανά των αγωνιστών και την περίθαλψη των τραυματιών. Με έδρα την πόλη Poznan, η «Μπουμπουλίνα» της Πολωνίας, εργαζόταν μυστικά από φόβο της «Ιερής Συμμαχίας».
1821 Πολωνοί: Μια «Μικρή Μέλισσα»
Δεν είχε περάσει χρόνος από την έκρηξη της Επανάστασης, όταν το περιοδικό «Μικρή Μέλισσα» της Κρακοβίας δημοσίευσε άρθρο για τα διαδραματιζόμενα στον ελληνικό χώρο γεγονότα που είχαν προκαλέσει συγκίνηση και θαυμασμό στον πολιτισμένο κόσμο: «Το Ελληνικό Έθνος που έζησε για αιώνες υπό το ζυγό της δουλείας, της αδικίας και της κάθε είδους καταπίεσης, όρθωσε το ανάστημά του κατά των τυράννων… Στο Έθνος αυτό αξίζει να στρέψουμε ευνοϊκά την προσοχή μας. Αποφασισμένοι να ζήσουν ελεύθεροι και υπό το κράτος δικαίου, οι Έλληνες πήραν τα όπλα για την πραγμάτωση ενός ιερού σκοπού. Το γεγονός αυτός συγκίνησε βαθειά την Ευρώπη. Στα μέγαρα των πλουσίων και στα σπίτια των φτωχών, γίνεται λόγο για τον αγώνα τους. Δεν ακούγονται πια οι κοινοί τόποι περί νέων πολιτικών αρχών. Τώρα είναι η φωνή του αισθήματος που αντηχεί παντού.
Μια φωνή που εγκρίνει το δίκαιο ξεσηκωμό των υποτελών κατά των τυράννων. Μια φωνή που εκφράζει την ελπίδα για το θρίαμβο της ανθρωπιάς επί της Βαρβαρότητας, του φωτός επί του σκότους, των δικαιωμάτων του ανθρώπου επί της αυθαιρεσίας των δυναστών».
1821 Πολωνοί: Στρατευμένος Φιλελληνισμός
Επιφανέστερος των 32 συνολικά γνωστών Πολωνών που επολέμησαν στο πλευρό των Ελλήνων το 1821-1831, είναι ο Mirziewski, πρώην αξιωματικός στη φρουρά του Μεγάλου Ναπολέοντος τον οποίο συνόδευσε στη νήσο Έλβα και αργότερα στο Παρίσι. Διακρίθηκε για τον ηρωισμό του στη Μάχη του Πέτα στις 4 Ιουλίου 1822, κατά την οποίο φονεύτηκε ενώ επιχειρούσε να διασπάσει τον τουρκικό κλοιό. Τιμώντας τη μνήμη του, η Ελληνική Πολιτεία έδωσε το όνομά του σε οδό της περιοχής Φιλοπάππου Αθηνών.
Γράφει για τον Mirziewski ο ιστορικός Στασινόπουλος στο Λεξικό της Ελληνικής Επανάστασης: «Χωρίς όρια ήταν ο ενθουσιασμός του για τον ηρωικό ξεσηκωμό των Ελλήνων. Λίγο πριν τη μάχη στου Πέτα, έκανε την ακόλουθη ομολογία στον Ιταλό συνταγματάρχη Dania: «Παντού όπου πολέμησα, υπό τον Ναπολέοντα και τον Μπολιβάρ, στη Γαλλία, στη Ρωσία, στο Πεδεμόντιο, στη Νεάπολη και τη Νότια Αμερική, διαπίστωσα πόσο άσκημα πάει ο κόσμος. Έχω όμως ήσυχη τη συνείδησή μου γιατί από νέος αγωνίστηκα για τη δικαίωση των καταπιεζομένων. Πιστός στην αρχή μου αυτή, μια μόνο έχω επιθυμία. Να πεθάνω για την απελευθέρωση των Ελλήνων. Ας δώσει ο Θεός να αναπαυτώ στην ηρωική αυτή γη. Μιλούσε με τόσο αυτοπεποίθηση ώστε οι Έλληνες υποκλίνονταν μπροστά του χωρίς να τον καταλαβαίνουν και σταύρωναν τα χέρια όπως έκαναν στην εκκλησία».
Ανδρέας Καλίνσκης
1821 Πολωνοί: Ανδρέας Καλίνσκης
Ο Ανδρέας Καλίνσκης ή Άντζεϊ Καλλίνσκι, όπως ήταν το ονοματεπώνυμό του στην πολωνική γλώσσα, γεννήθηκε, το 1806, στο Βίλνιους της τότε Πολωνίας αλλά ήταν Λιθουανικής καταγωγής. Με την έκρηξη της Ελληνικής επανάστασης ήρθε εθελοντικά στην Ελλάδα και πήρε μέρος σε πολλές μάχες των Ελλήνων εναντίον των Τούρκων. Αγάπησε τη χώρα, όπου έχαιρε γενικής εκτίμησης. Μετά την απελευθέρωση εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Ελλάδα, όπου και πέθανε το 1893. Για μακρό διάστημα υπήρξε ο εξ απορρήτων του βασιλιά Γεωργίου Α΄, αναλαμβάνοντας λεπτές αποστολές στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ήταν παντρεμένος με την Ελένη Σέκερη, κόρη του Π. Σέκερη. Ο ίδιος εξελλήνισε το ονοματεπώνυμό του σε Ανδρέας Καλίνσκης. Ο γνωστότερος απόγονός του ήταν ο Ανδρέας Καλλίνσκης-Ροΐδης, υποστράτηγος.
1821 Πολωνοί: Αλεξάντερ Κουζάνσκι
Ο Αλεξάντερ Κουζάνσκι ήταν Πολωνός ιατρός και αγωνιστής της Ελληνικής επανάστασης του 1821. Τον Φεβρουάριο του 1822 ήρθε στην Ελλάδα και κατατάχτηκε στο τάγμα φιλελλήνων ως αξιωματικός αλλά ταυτόχρονα εκτελούσε και χρέη γιατρού. Πήρε μέρος με το τάγμα των Φιλελλήνων στη Μάχη του Πέτα στις 4 Ιουλίου του 1822, και ήταν ο ένας από τους δύο Πολωνούς φιλέλληνες που διασώθηκαν. Όταν οι Φιλέλληνες περικυκλώθηκαν από τις υπέρτερες δυνάμεις του εχθρού, μετά την προδοσία του οπλαρχηγού Μπακόλα, δεκαπέντε Πολωνοί από το τάγμα των Φιλελλήνων, με αρχηγό τους τον Πολωνό αξιωματικό Mierzewski, οχυρώθηκαν στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και πολέμησαν για πολλή ώρα με απίστευτη γενναιότητα. Η μάχη ήταν σφοδρή.
Στο τέλος, όταν η εκκλησία περικυκλώθηκε από εκατοντάδες Τούρκους, οι Πολωνοί ήρωες έφθασαν να μάχονται σώμα με σώμα προκαλώντας τρομερές απώλειες στον εχθρό. Στο τέλος ανέβηκαν στην σκεπή της εκκλησίας, και συνέχισαν να μάχονται από εκεί μέχρι που οι οι Τούρκοι έβαλαν φωτιά στην σκεπή της εκκλησίας. Ο Κουζάνσκι αιχμαλωτίστηκε και φυλακίστηκε έως το 1823 που απελευθερώθηκε με ενέργειες των προξένων της Αυστρίας και της Βρετανίας κι επέστρεψε στην Πολωνία.
