1821 δάνεια: Η σύναψη του πρώτου δανείου, παρόλους τους επαχθείς της όρους, χαιρετίστηκε στην Ελλάδα ως πολιτική επιτυχία της επανάστασης.
Το 1823, δύο χρόνια μετά την έναρξη του Αγώνα, τα οικονομικά ήταν όπως πάντα… στενά. Η δωδεκαμελής επιτροπή που είχε ορίσει η Β΄Εθνοσυνέλευση για τη σύνταξη ενός πρόχειρου προϋπολογισμού ενημέρωσε ότι το πλάνο δεν έβγαινε με τίποτα. Έπρεπε να βρεθούν επειγόντως χρήματα. Η όποια φορολογία είχε κατορθώσει να επιβάλει το πρωτόλειο κράτος, οι εισφορές ντόπιων και φιλελλήνων και τα λάφυρα αρκούσαν μόνο για να φυτοζωήσει η Επανάσταση. Έτσι αποφασίστηκε η σύναψη δανείου. Και ένα χρόνο αργότερα, το 1824, αποφασίστηκε η σύναψη και δεύτερου δανείου. Δεν θα μπούμε στην ανάλυση των όρων των δανειακών συμβάσεων, του ποια ποσά έφθασαν εν τέλει στην Ελλάδα, του πώς αξιοποιήθηκαν αυτά, ποιοι φάγανε, ποιοι δεν φάγανε και μέχρι πότε τα ξεπληρώναμε. Θα σταθούμε όμως στο γεγονός ότι η σύναψη του πρώτου δανείου, παρόλους τους επαχθείς της όρους, χαιρετίστηκε στην Ελλάδα ως πολιτική επιτυχία της επανάστασης και ως έμμεση αναγνώριση του ελληνικού κράτους.
Και ήταν πράγματι τέτοια. Το σημαντικότερο όμως που κρυβόταν από πίσω και αυτό που όλοι σκέφτονταν σε τελική ανάλυση, ήταν το γεγονός ότι οι Άγγλοι -με των οποίων τους τραπεζικούς οίκους συνήφθησαν οι δανειακές συμβάσεις- έπρεπε να πάρουν τα λεφτά τους πίσω. Ή μάλλον καλύτερα θα έπαιρναν ούτως ή άλλως τα λεφτά τους πίσω. Αυτό από μία άποψη ήταν μια εγγύηση για την επιτυχία της επανάστασης. Οι Άγγλοι δεν θα επέτρεπαν την στρατιωτική ήττα ενός υπό διαμόρφωση κράτους που οι ίδιοι χρηματοδότησαν. Εκτός αν οι Οθωμανοί ήταν διατεθειμένοι να τους αποπληρώσουν. Αλλά ακόμα κι αν υπήρχε αυτή η πρόθεση από τουρκικής πλευράς, τα οφέλη από την ύπαρξη ενός χειραγωγούμενου ελληνικού προτεκτοράτου θα ήταν πολλαπλά. Έτσι όταν η ήττα άρχισε να διαγράφεται στον ορίζοντα, ξέρουμε όλοι πως αντέδρασαν.
1821 δάνεια: Μια βιώσιμη… επένδυση
Αυτή καθεαυτή όμως η σύναψη των δανείων δεν ήταν μια απλό θέμα. Οι τραπεζίτες έπρεπε να πιστέψουν στο μέλλον της ελληνικής υπόθεσης, δηλαδή πως είναι βιώσιμη η επένδυσή τους. Σε αυτό συνέβαλαν οι αρχικές μεγάλες στρατιωτικές επιτυχίες της Επανάστασης και η υπερπροβολή τους στο εξωτερικό από Έλληνες διανοούμενους, φιλελληνικές οργανώσεις και κομιτάτα. Στην ουσία η μεγάλη προσφορά του φιλελληνικού ρεύματος δεν ήταν η αποστολή εθελοντών και εφοδίων στο πεδίο της μάχης. Ούτως ή άλλως οι πρώτοι δεν υπερέβησαν αθροιστικά τους χίλιους και τα δεύτερα δεν έφταναν ούτε για «ζήτω». Η μεγάλη συμβολή του ήταν στη διαμόρφωση εκείνου του κλίματος που στάθηκε ικανό, συνδυαζόμενο βέβαια με τις τοπικές πολιτικές επιλογές, να επηρεάσει τη δράση των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων.
1821 δάνεια: Θέμα δημοσίων σχέσεων
Και αυτό ήταν καθαρά θέμα δημοσίων σχέσεων, με την πλήρη και ευρεία σημασία του όρου. Με επιστολές προς τις ξένες κυβερνήσεις, με την έκδοση βιβλίων, με άρθρα στις εφημερίδες, με πίνακες, με ποιήματα, με φιλελληνικές συγκεντρώσεις ακόμη και με… μίζες. Η εξωστρέφεια και ο κοσμοπολιτισμός, που επέδειξε από νωρίς η ελληνική επανάσταση αντιστάθμισαν την έλλειψη ισχύος και οδήγησαν στην καθόλου αυτονόητη διεθνοποίηση της ελληνικής υπόθεσης. Με όλα αυτά δεν θέλουμε να παραγνωρίσουμε το στρατιωτικό σκέλος της επανάστασης, ούτε τις θυσίες των εδώ Ελλήνων. Άλλωστε η διεθνοποίηση του ζητήματος τα προϋπέθετε όλα αυτά σαν αντικείμενο προβολής.
Έτσι μια εντελώς φτωχή και περιθωριακή επαρχία της οθωμανικής αυτοκρατορίας εξελίχθηκε στο πρώτο ανεξάρτητο κράτος της ευρύτερης περιοχής. Και όχι μόνο αυτό. Συνδέθηκε ευθύς εξαρχής με τη Δύση, αυτή που αργότερα θα εξελισσόταν στην «φωτεινή» πλευρά του κόσμου. Έκτοτε και παρόλα τα λάθη και τις παλινδρομήσεις μας διαλέγαμε πάντα τη σωστή πλευρά, όπως αποδεινυόταν πάντοτε εκ των υστέρων.
