Στην επαρχία και ιδίως στις αγροτικές περιοχές επιβιώνει ακόμη η λέξη τσόλι για να δηλώσει το κουρέλι, το ευτελές ύφασμα, το παλιόρουχο ή το φθαρμένο χαλί. Η προέλευσή της είναι τουρκική με απώτερες αραβικές ρίζες. Συγκεκριμένα προέρχεται από τη λέξη çul» (τσολ) και αυτή με τη σειρά της από το αραβικό cull, που φέρει όλες τις ανωτέρω σημασίες. Πώς αυτή η σημασία όμως συνδέεται με το πρότυπο της λεβεντιάς και της αρρενωπότητας, τον τσολιά; Η ευθύνη ανήκει και πάλι στους Τούρκους, καθώς έτσι μειωτικά αποκαλούσαν τους κλέφτες και αρματολούς, επειδή η φουστανέλα τους ήταν ραμμένη και φτιαγμένη από πολλά μικρά κομμάτια υφάσματος ελλείψει πόρων. Κάπως έτσι κάποτε η λέξη τσολιάς ελάχιστα διέφερε από τις λέξεις «κουρελής», «βρωμιάρης» ή «ρακένδυτος».
Βέβαια αργότερα και συγκεκριμένα το 1868, η λέξη αντικαταστάθηκε από την ομηρική λέξη «Εύζωνας ή Εύζωνος», όταν ιδρύθηκε η αποκαλούμενη σήμερα Προεδρική φρουρά. Στην αρχαία ελληνική γλώσσα η συγκεκριμένη λέξη προσδιόριζε τον καλά ζωσμένο άνδρα πολεμιστή (και δευτερευόντως τη γυναίκα με λεπτή μέση). Εδώ αξίζει να σημειώσουμε πως η συγκεκριμένη φορεσιά -η φουστανέλα, το φέσι και τα τσαρούχια- καθιερώθηκε από τον ίδιο τον Όθωνα, ο οποίος μάλιστα, αν και Βαυαρός, την τιμούσε δεόντως, καθώς την φορούσε με υπερηφάνεια σε πολλές επίσημες εμφανίσεις του.
Ο βασιλιάς Όθωνας με στολή ευζώνου
Η ιστορία των ευζωνικών ταγμάτων
Η ιστορία των ευζωνικών ταγμάτων (αργότερα συνταγμάτων) ξεκινά το 1867, με την ίδρυση τεσσάρων ταγμάτων, καθένα από τα οποία διέθετε οργανική δύναμη τεσσάρων λόχων. Κεντρική τους αποστολή ήταν η φύλαξη της μεθορίου. Το 1868 προστέθηκε σε κάθε τάγμα ευζώνων και πέμπτος λόχος. Η αρχική σύνθεση αυτών των ταγμάτων αποτελούνταν από εθελοντές, υπαξιωματικούς ή οπλίτες, οι οποίοι συνήθως κατάγονταν από ορεινές περιοχές. Η ένδοξη δράση των ευζωνικών ταγμάτων κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων υπήρξε καταλυτική με αποτέλεσμα οι εύζωνοι να λάβουν στη συνείδηση του ελληνικού λαού την εικόνα ηρώων.
Έντονη δράση είχαν τα ευζωνικά τάγματα και κατά τη διάρκεια των υπόλοιπων ένοπλων συγκρούσεων του 20ού αιώνα στις οποίες είχε εμπλακεί ο ελληνικός στρατός (Μικρασιατική Εκστρατεία, Πρώτος και Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος). Από το 1914, ως ιδιαίτερη μονάδα ευζώνων συγκροτείται η Ανακτορική Φρουρά. Ο τίτλος της έχει μετατραπεί αρκετές φορές από τότε (Φρουρά Σημαίας, Φρουρά Μνημείου Αγνώστου Στρατιώτη, Βασιλική Φρουρά, Προεδρική Φρουρά). Η σημερινή της ονομασία είναι «Προεδρική Φρουρά», η οποία της αποδόθηκε το 1974, μετά τη κατάρρευση της δικτατορίας Παπαδόπουλου.
Ο «στρατός του Σατανά»
Το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων αποτελούσε ειδικό σύνταγμα Ευζώνων του Ελληνικού Στρατού, από Φθιώτιδα και Στερεά Ελλάδα με εδρα τη Λαμία. Η μονάδα σχηματίστηκε μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους, το 1913 και υπάγονταν στη 13η Μεραρχία, ενώ μετείχε υπό την Αντάντ στο ρωσικό εμφύλιο πόλεμο, στη μικρασιατική εκστρατεία και στον ελληνοϊταλικό πόλεμο κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.Στα Νοεμβριανά, κατόπιν πίεσης της Αντάντ, λόγω των «Βασιλόφρονων» στελεχών της, έγινε αλλαγή έδρας της μονάδας η οποία μεταστάθμευσε στη Χαλκίδα. Έπειτα τέθηκε υπό τις δυνάμεις της Αντάντ ενώ στις 3 Οκτωβρίου τα στρατεύματά του συντάγματος εισήλθαν ως απελευθερωτές στην Καβάλα.
Κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής εκστρατείας, λόγω των ικανοτήτων του αρχηγού και του σώματος, οι Τούρκοι αποκαλούσαν το διοικητή της μονάδας, συνταγματάρχη Νικόλαο Πλαστήρα, ως Kara Şeytan (Μαύρο Σατανά), ενώ το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων έγινε γνωστό ως Şeytan asker (στρατός του Σατανά). Η μονάδα διαλύθηκε μετά την κατάληψη της Ελλάδας από τους Γερμανούς το 1941. Κατά τη διάρκεια της κατοχής της χώρας από τις δυνάμεις του Άξονα, η αντιστασιακή οργάνωση ΕΚΚΑ δημιούργησε ομώνυμο στρατιωτικό σκέλος.
Ο Νικόλαος Πλαστήρας και ο στρατός του διαβόλου
Τα καθήκοντα των ευζώνων
Οι σημερινοί εύζωνοι εκτελούν μόνο αποστολές τελετουργικού χαρακτήρα. Η πλέον γνωστή είναι η συμβολική φύλαξη του Μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη, που βρίσκεται στην Πλατεία Συντάγματος, δίπλα στην Βουλή των Ελλήνων. Σκοπιές όμως ευζώνων υπάρχουν και στο Προεδρικό Μέγαρο και στην πύλη του στρατοπέδου της Προεδρικής Φρουράς, πρώην στρατόπεδο Βασιλέως Γεωργίου Β΄, που βρίσκεται στο ΒΑ. άκρο του Εθνικού Κήπου με είσοδο από την οδό Ηρώδου του Αττικού. Άλλες υποχρεώσεις των ευζώνων είναι:
- Η επίσημη έπαρση και υποστολή της ελληνικής σημαίας στον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης. Πραγματοποιείται κάθε Κυριακή (τις υπόλοιπες μέρες της εβδομάδας η έπαρση και υποστολή της σημαίας γίνεται από τον Λόχο ΥΕΑ της Σχολής Διαβιβάσεων)
- Η απόδοση εθιμοτυπικών τιμών στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και σε αρχηγούς ξένων κρατών.
- Η απόδοση τιμών ομοίως στους πρεσβευτές ξένων κρατών κατά τη διάρκεια επίδοσης διαπιστευτηρίων στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας.
