Αγία Λαύρα 1821: Η ιστορία της ορκωμοσίας στην Αγία Λαύρα εξοβελίστηκε από τα σχολικά εγχειρίδια ήδη από το 1982.
Οι μεγαλύτερης ηλικίας διδασκόμασταν στο σχολείο ότι η επανάσταση του 1821 ξεκίνησε στις 25 Μαρτίου από τη Μονή της Αγίας Λαύρας Καλαβρύτων, όπου ο μητροπολίτης Παλαιών Πατρών Γερμανός όρκισε τους οπλαρχηγούς στο λάβαρο της μονής, δηλαδή σε μια χρυσοκέντητη εικόνα της Παναγίας. Παρόλο που η ιστορία αυτή εξοβελίστηκε από τα σχολικά βιβλία ήδη από το 1982, ο απόηχός της διατηρείται μέχρι σήμερα, με πολλούς να θεωρούν το περιστατικό αληθινό. Η όμορφη και βολική αυτή ιστορία, καθώς συνδέει τον εθνικό αγώνα με το θρησκευτικό συναίσθημα, είναι διάτρητη από πολλές πλευρές. Ας δούμε τις βασικότερες από αυτές. Πρωτού όμως εξετάσουμε τον τόπο, ας δούμε τον χρόνο.
Η επανάσταση είχε ξεκινήσει πριν την 25η Μαρτίου, παρόλο που αυτή ήταν η προκαθορισμένη ημερομηνία έναρξης των επιχειρήσεων από τη Φιλική Εταιρεία. Μεμονωμένα περιστατικά φαίνεται πως γίνονταν όλο τον μήνα, πάντως στις 21 Μαρτίου γίνεται η πρώτη καταγεγραμμένη επιχείρηση της κατάληψης των Καλαβρύτων. Στο μεταξύ πριν τις 25 είχαν επισυμβεί πλήθος περιστατικών, όπως η κήρυξη της επανάστασης στη Μάνη, η κατάληψη της Καλαμάτας κ.ά. Ως προς τον τόπο τώρα, ούτε στις 25 Μαρτίου αλλά ούτε και λίγα εικοσιτετράωρα νωρίτερα, στις 21 του μηνός που έγινε η πρώτη πολεμική επιχείρηση, δεν βρισκόταν κανείς στο μοναστήρι της Αγίας Λαύρας. Λίγες ημέρες μετά την άφιξή τους εκεί (στις 10 ή 13 Μαρτίου), όλοι οι αρχιερείς και οι πρόκριτοι διασκορπίσθηκαν στα ορεινά χωριά της Αχαΐας.
Αγία Λαύρα 1821: Απών και ο Παλαιών Πατρών
Ειδικά ο κραταιός μητροπολίτης Παλαιών Πατρών Γερμανός μαζί με τον αγωνιστή Ανδρέα Ζαΐμη, που αργότερα θα γινόταν πρόεδρος του Εκτελεστικού, κατευθύνθηκαν προς την Πάτρα, στα Νεζερά, και στις 24 ή τις 25 Μαρτίου (οι γνώμες διίστανται) εισήλθαν στην πόλη, άρα δεν θα μπορούσε να βρίσκεται ταυτόχρονα και στο μοναστήρι της Αγίας Λαύρας. Από τους Έλληνες απομνημονευματογράφους μόνο ο πρόκριτος και οπλαρχηγός από τα Λαγκάδια Γορτυνίας, Κανέλλος Δεληγιάννης, που έγραψε πολύ αργότερα τα απομνημονεύματά του και θέλησε μάλιστα να συνδέσει τα γεγονότα της Αγίας Λαύρας με την εξέγερση της ιδιαίτερης πατρίδας του, αναφέρει ότι από εκεί άρχισε ο Αγώνας στις 23 Μαρτίου. Και μια σημείωση για τη γοητεία του ονόματος Παλαιών Πατρών: Παλαιαί Πάτραι ονομαζόταν από τον ύστερο μεσαίωνα η σημερινή Πάτρα. Κι αυτό γιατί υπήρχαν και αι Νέαι Πάτραι, που είναι η σημερινή Υπάτη στη Φθιώτιδα.
Αγία Λαύρα 1821: Η δημιουργία του θρύλου
Ο θρύλος της Αγίας Λαύρας σχεδόν αποκλειστικά «ανήκει» στον Γάλλο διπλωμάτη και ιστορικό Φρανσουά Πουκεβίλ που το 1824 έγραψε την τετράτομη «Ιστορία της αναγεννήσεως της Ελλάδος», αναφερόμενος στα γεγονότα των τελευταίων 84 ετών (1740 – 1824), αντλώντας μεταξύ άλλων πληροφορίες από εκθέσεις και επιστολές, ακόμη και κρυπτογραφημένες, που λάμβανε από την αδελφό του Ούγο ο οποίος από το 1814 είχε διοριστεί πρόξενος της Γαλλίας στην Πάτρα. Εκεί λοιπόν περιγράφει με λεπτομέρειες, που στην ουσία ήταν αποκυήματα τα φαντασίας του, τη δοξολογία που έγινε στην Αγία Λαύρα, τον λόγο που εκφώνησε ο Παλαιών Πατρών Γερμανός και την ορκωμοσία των παλικαριών. Παρόλα αυτά και εξαιτίας του θρησκευτικού του υποβάθρου ο θρύλος αυτός αγαπήθηκε και στηρίχθηκε από τους Έλληνες για να φθάσει σχεδόν αλώβητος ως τις μέρες μας, που τον αμφισβήτησαν οι σύγχρονοι ιστορικοί.
Ο Φρανσουά Πουκεβίλ
