Ήταν ο ηγέτης ενός από τους πρώτους, μεγάλους πολιτισμούς στην Ευρώπη πριν από 5.000 χρόνια. Αλλά σύμφωνα με τον μύθο, ο βασιλιάς Μίνωας της Κρήτης είχε ένα πρόβλημα. Το σπέρμα του ήταν δηλητηριώδες. Αρκετές από τις ερωμένες του βασιλιά λέγεται ότι χάθηκαν αφού έκαναν σεξ μαζί του καθώς εκσπερμάτιζε «φίδια και σκορπιούς». Ενώ μια μάλλον ασυνήθιστη αφροδίσια ασθένεια, οδήγησε σε μια γνωστή καινοτομία. Ο βασιλιάς Μίνωας είναι το πρώτο καταγεγραμμένο άτομο που χρησιμοποίησε προφυλακτικό. Το προστατευτικό περίβλημα κατασκευάστηκε από την ουροδόχο κύστη μιας αίγας, αλλά βοήθησε στη διατήρηση της ασφάλειας των συντρόφων του βασιλιά κατά τη συνουσία (αν και υπάρχει κάποια συζήτηση σχετικά με το αν το φορούσε ο βασιλιάς ή οι γυναίκες του).
Σήμερα, ωστόσο, σχεδόν 30 δισ. προφυλακτικά πωλούνται σε όλο τον κόσμο κάθε χρόνο. Από το 1990, περίπου 45 εκατ. μολύνσεις από τον ιό HIV έχουν προληφθεί μέσω της χρήσης προφυλακτικών, σύμφωνα με τον οργανισμό UNAIDS που χρηματοδοτείται από τα Ηνωμένα Έθνη. Ωστόσο, περισσότερες από 1 εκατ. σεξουαλικά μεταδιδόμενες λοιμώξεις εξακολουθούν να αποκτώνται καθημερινά, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Και εκτιμάται ότι 80 εκατ. εγκυμοσύνες κάθε χρόνο δεν είχαν προγραμματιστεί.
Γιατί μόνο 80% προστασία;
Σύμφωνα με το BBC, τα γεγονότα αυτά έχουν οδηγήσει πολλούς εμπειρογνώμονες στον τομέα της δημόσιας υγείας να επιμείνουν ότι τα προφυλακτικά θα πρέπει να διαδραματίσουν ακόμη μεγαλύτερο ρόλο στην πρόληψη της εξάπλωσης των ασθενειών και στον οικογενειακό προγραμματισμό. Τα σύγχρονα προφυλακτικά προσφέρουν 80% ή μεγαλύτερη προστασία από τις περισσότερες σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες. Αυτό το ποσοστό όμως αποδεικνύει την εσφαλμένη ακόμη και ασυνεπή χρήση του ανδρικού προφυλακτικού. Όταν χρησιμοποιούνται σωστά, τα προφυλακτικά μπορούν να είναι έως και 95% αποτελεσματικά στην πρόληψη της μετάδοσης του HIV, σύμφωνα με μελέτες.
Όμως, η σωστή χρήση των προφυλακτικών εξακολουθεί να αποτελεί μεγάλη πρόκληση, δηλώνει ο William Yarber, ανώτερος διευθυντής του Αγροτικού Κέντρου για την Πρόληψη του AIDS / STD στο Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα, Bloomington. «Από την έρευνά μας προκύπτει ότι πολλοί θέλουν να χρησιμοποιούν προφυλακτικά, αλλά είχαν αρνητικές εμπειρίες με τη χρήση τους. Η κακή φήμη των προφυλακτικών προέρχεται από το γεγονός ότι δεν γνωρίζουν πολλά για τη σωστή χρήση τους και πώς να τα χρησιμοποιούν ενώ βιώνουν ευχαρίστηση», λέει.
Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι «αντιστέκονται» στη χρήση προφυλακτικών – θρησκευτικοί λόγοι, κακή σεξουαλική εκπαίδευση και αντίθεση με τον τρόπο που αισθάνονται. Το «σπάσιμο» των προφυλακτικών είναι σχετικά ασυνήθιστα, αλλά συμβαίνουν – ορισμένες μελέτες εκτιμούν ότι συμβαίνουν μεταξύ 1% και 5% των περιπτώσεων – και αυτό μπορεί επίσης να επηρεάσει την εμπιστοσύνη και κατά πόσον οι άνθρωποι τις χρησιμοποιούν.
Έρευνες για τη βελτίωση των προφυλακτικών
Αυτά έχουν οδηγήσει τους ερευνητές να αναζητήσουν τρόπους βελτίωσης του προφυλακτικού με καινοτόμα υλικά και τεχνολογίες με την ελπίδα ότι θα μπορούσε να επιτρέψει σε περισσότερους ανθρώπους να τα χρησιμοποιήσουν. Μία πολλά υποσχόμενη ιδέα για ισχυρότερα προφυλακτικά είναι το γραφένιο – ένα εξαιρετικά στρώμα ατόμου άνθρακα που εντοπίστηκε για πρώτη φορά από βραβευμένους με Νόμπελ επιστήμονες στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ του Ηνωμένου Βασιλείου το 2004. Ο Aravind Vijayaraghavan, επιστήμονας υλικών στο Εθνικό Ινστιτούτο Graphene στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ, πιστεύει ότι είναι “το λεπτότερο, ελαφρύτερο, ισχυρότερο και καλύτερο αγώγιμο υλικό στον κόσμο” και θα μπορούσε να είναι ιδανικό για τη βελτίωση των ιδιοτήτων των προφυλακτικών.
Στην ομάδα του δόθηκε επιχορήγηση από το Ίδρυμα Bill and Melinda Gates το 2013 στο πλαίσιο μιας εκστρατείας για την ανάπτυξη καινοτόμων σχεδίων προφυλακτικών. Αλλά το γραφένιο δεν μπορεί να γίνει σε αυτόνομα αντικείμενα από μόνο του, έτσι η ομάδα του Vijayaraghavan συνδυάζει το γραφένιο με λάτεξ και πολυουρεθάνη. “Το γραφένιο είναι ένα υλικό νανο-κλίμακας, το οποίο έχει πάχος μόνο ενός ατόμου και πλάτους λίγων μικρομέτρων», λέει. «Αλλά σε αυτή τη μικρή κλίμακα, είναι το ισχυρότερο υλικό στον πλανήτη. Η πρόκληση είναι να μεταφέρουμε αυτή τη δύναμη από νανο-κλίμακα σε μακρο-κλίμακα, στην οποία χρησιμοποιούμε αντικείμενα πραγματικού κόσμου. Αυτό το κάνουμε συνδυάζοντας τα ισχυρά σωματίδια γραφενίου με ένα ασθενές πολυμερές, όπως λάτεξ φυσικού καουτσούκ ή πολυουρεθάνη. Το γραφένιο στη συνέχεια προσδίδει τη δύναμή του στο ασθενές πολυμερές για να το καταστήσει ισχυρότερο ενισχύοντας το σε νανο-κλίμακα», προσθέτει.
Αυτός ο συνδυασμός μπορεί να αυξήσει την αντοχή ενός λεπτού φιλμ πολυμερούς κατά 60% ή να επιτρέψει στα προφυλακτικά να γίνουν 20% πιο λεπτά, διατηρώντας ταυτόχρονα την ισχύ τους, προσθέτει ο Vijayaraghavan. Αν και τα προφυλακτικά γραφενίου δεν έχουν ακόμη διατεθεί, η ομάδα για την εμπορευματοποίηση του καινοτόμου, ενισχυμένου καουτσούκ τους.
Προφυλακτικά από…γρασίδι
Μια άλλη ομάδα που εργάζεται για να κάνει το υλικό που χρησιμοποιείται στα προφυλακτικά πιο αδύνατο και ισχυρότερο, εδρεύει στο Πανεπιστήμιο του Queensland της Αυστραλίας. Εκεί αναπτύσσουν προφυλακτικά που συνδυάζουν λατέξ με ίνες από το αυστραλιανό γηγενές γρασίδι spinifex. Η ρητίνη Spinifex χρησιμοποιείται εδώ και πολύ καιρό ως κόλλα από τις αυτόχθονες κοινότητες στην Αυστραλία, όπως για την κατασκευή εργαλείων και όπλων με πέτρες. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι κατάφεραν να ενισχύσουν το λάτεξ με νανοκυτταρίνη που εξήχθη από πολτό χόρτου. Οι προκύπτουσες ταινίες λατέξ ήταν έως και 17% ισχυρότερες και θα μπορούσαν να γίνουν πιο λεπτές. Οι ερευνητές λένε ότι κατάφεραν να παράγουν ένα προφυλακτικό που θα μπορούσε να αντέξει 20% περισσότερη πίεση σε μια δοκιμή ριπής και θα μπορούσε να διογκωθεί έως 40% περισσότερο σε σύγκριση με τα εμπορικά προφυλακτικά λατέξ.
Ο Nasim Amiralian, μηχανικός υλικών στο Πανεπιστήμιο του Queensland, ο οποίος είναι ένας από αυτούς που ηγούνται του έργου, λέει ότι η ομάδα συνεργάζεται τώρα με κατασκευαστές προφυλακτικών σε μια προσπάθεια βελτιστοποίησης των διατυπώσεων και των μεθόδων επεξεργασίας. Η ελπίδα τους είναι ότι μπορούν να κάνουν προφυλακτικά που είναι ισχυρότερα, αλλά ίσως και έως και 30% πιο λεπτά από τα τρέχοντα προφυλακτικά, κάνοντάς τα να λιγότερο αισθητά όταν φοριούνται.
Το λάτεξ
Το υλικό θα μπορούσε επίσης να βρει κι άλλες χρήσεις, όπως για την παραγωγή ισχυρότερων αλλά πιο ευαίσθητων γαντιών για χειρουργούς. Όμως, ενώ το λατέξ είναι σήμερα το πιο κοινό υλικό που χρησιμοποιείται στα προφυλακτικά, πολλοί το βρίσκουν άβολα στη χρήση και συχνά χρειάζονται λιπαντικά. Το λάτεξ είναι επίσης σχετικά ακριβό και μπορεί να είναι ένα επιπλέον εμπόδιο στη χρήση προφυλακτικών.
Περίπου το 4,3% του παγκόσμιου πληθυσμού πάσχει από αλλεργία από λατέξ, καθιστώντας το πιο κοινό είδος προφυλακτικών άχρηστο για εκατομμύρια ανθρώπους. Ενώ υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις όπως προφυλακτικά πολυουρεθάνης ή φυσικής μεμβράνης, έχουν μειονεκτήματα. Τα προφυλακτικά πολυουρεθάνης σπάνε πολύ πιο εύκολα από τα προφυλακτικά λάτεξ, ενώ τα προφυλακτικά φυσικής μεμβράνης περιέχουν μικρούς πόρους που δεν εμποδίζουν τη διέλευση παθογόνων STD συμπεριλαμβανομένων της ηπατίτιδας Β και του HIV.
Μια άλλη ομάδα Αυστραλών επιστημόνων, ωστόσο, θέλει να αντικαταστήσει το λατέξ με ένα νέο υλικό που ονομάζεται «σκληρή υδρογέλη». Τα περισσότερα υδρογέλη – ένα πολυμερές δίκτυο πρησμένο από το νερό – τείνουν να είναι μαλακά, αλλά αυτά που δουλεύουν ερευνητές στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Swinburne και το Πανεπιστήμιο του Wollongong στην Αυστραλία είναι ισχυρά και ελαστικά σαν καουτσούκ.
Αυτό ήταν το πρώτο προφυλακτικό στην ιστορία
Το αρχαιότερο προφυλακτικό στον κόσμο, χρονολογείται από το 1640 και εκτίθεται σε μουσείο της Αυστρίας. Είναι εντελώς ανέπαφο, όπως και το εγχειρίδιο των αρχικών χρηστών του, γραμμένο στα λατινικά. Το εγχειρίδιο προτείνει στους χρήστες να βυθίσουν το προφυλακτικό σε ζεστό γάλα πριν από τη χρήση του για να αποφύγουν ασθένειες. Η αντίκα, που βρέθηκε στο Λουντ στη Σουηδία, είναι φτιαγμένη από έντερο χοίρου». Τα παραπάνω αναφέρει η λεζάντα που συνοδεύει και την παρακάτω φωτογραφία με το παλαιότερο δείγμα προφυλακτικού που υπάρχει αυτή τη στιγμή.
Από τα εντόσθια των ζώων έως το μεταξένιο χαρτί και το λινό ύφασμα, το προφυλακτικό διάνυσε χιλιετίες μέχρι να φτάσει στα χέρια μας με την σημερινή λάτεξ μορφή του. Μόνο στην αρχαιότητα τα ίχνη τους χάνονται καθώς πίστευαν, ότι η αντισύλληψη ήταν αποκλειστικά θέμα των γυναικών. Στην Αρχαία Κίνα χρησιμοποιούσαν προφυλακτικά από μεταξένιο χαρτί και στην αρχαία Αίγυπτο από λινό ύφασμα… Με το πέρασμα των αιώνων η επιστήμη έκανε θαύματα και στον τομέα αυτό. Στις αρχές του 1800, το καουτσούκ, έφερε την επανάσταση και η παραγωγή έγινε μεγαλύτερη. Η Αγγλία είχε τα πρωτεία, σε μια περίοδο μάλιστα που η σύφιλη και άλλα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα, έκαναν θραύση στις κακόφημες συνοικίες του Λονδίνου.
