Είναι η υποκριτική, η ποίηση, η ζωγραφική, η λογοτεχνία επάγγελμα;
Από την Ευτυχία Παπούλια
Κοινωνιολόγος
Η αλήθεια είναι άσχημη. Και έχουμε την τέχνη για να μη μας σκοτώσει η αλήθεια.
Φρίντριχ Νίτσε
Βρέθηκε, αυτές τις μέρες, στην Αθήνα ο κορυφαίος του βιολιού Λεωνίδας Καβάκος, όχι ως σολίστας, αυτή την φορά, αλλά ως διευθυντής της Κρατικής Ορχήστρας, εκπληρώνοντας ετσι ένα παιδικό του πάθος, όπως εξομολογήθηκε, για μια συναυλία φιλανθρωπικού χαρακτήρα. Τον παγκοσμίου φήμης αυτόν καλλιτέχνη δεν είχα την τύχη να ακούσω σε κάποια συναυλία του, όμως έτυχε να διαβάσω κάποιες συνεντεύξεις του που οδηγούν στην διαπίστωση πως, οταν κάποιος καλλιτέχνης φτάσει την κορυφή, όπως ο Λεωνίδας Καβάκος, από κει κι έπειτα παύει να είναι καλλιτέχνης. Γίνεται στοχαστής, φιλόσοφος. Και μ’ αυτή του την πρόσθετη ιδιότητα, κάτι σαν έναν μεταπτυχιακό τίτλο, γίνεται πιο οικείος, πιο φιλικός, μ’ ένα κοινό που οι γνώσεις του γύρω απ’ το αντικείμενο μιας τέχνης, όπως η κλασσική μουσική, είναι περιορισμένες, ίσως μηδαμινές.
Στην τελευταία του συνέντευξη, που δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή στις 25-11-21 είπε, ανάμεσα στ’ άλλα, πως η τέχνη δεν είναι επάγγελμα… είναι αποστολή! Εντυπωσιάστηκα γιατί, αυτόν τον καιρό, ζούμε την αποφράδα μιας δυσωδίας σ’ έναν αλλο, εξ’ ίσου σημαντικό καλλιτεχνικό χώρο, αυτόν του θεάτρου, με τις αποκαλύψεις για το ήθος και την συμπεριφορά κάποιων πρωταγωνιστών αλλά και εκπροσώπων που υπηρετούν την θεατρική τέχνη. Ήταν η απάντηση που αναζητούσα σχετικά με τον ορισμό και τον σκοπό της και αν τελικά εκπληρώνει αυτόν τον σκοπό στην σημερινή κοινωνία…
Είναι η υποκριτική, η ποίηση, η ζωγραφική, η λογοτεχνία επάγγελμα;
Είναι ο ηθοποιός, ο ποιητής, ο εικαστικός, ο λογοτέχνης επαγγελματίες; Είναι ένα θέαμα, ένα ποίημα, ένα μυθιστόρημα εμπορικό προϊόν που πουλιέται με όρους αγοράς και το καταναλώνουν, όσοι το αγοράζουν, οπως καταναλώνουν ένα προϊόν απ’ το σούπερ μάρκετ; Έχουν ειπωθεί πολλά από μεγάλους της τέχνης για την ίδια την τέχνη αλλά και γι’ αυτούς που την υπηρετούν, με αναφορές τοσο στην χυδαιότητα οσο και στο μεγαλείο της, ανάλογα με τις κοινωνικές, αισθητικές ακόμα και πολιτικές αντιλήψεις των εκφραστών της. Ο μεγάλος Μάνος Χατζηδάκης είπε κάποτε πως όσοι ασχολούνται με την τέχνη, ειναι είτε ομοφυλόφιλοι είτε κομμουνιστές, ο Λαζόπουλος όμως δήλωσε κάποτε κι αυτός πως, περίπου, τέχνη παράγει μόνο η Αριστερά! Εμείς διαλέγουμε με ποιους θα πάμε.
Ομως, Λεωνίδας Καβάκος, παρ’ όλο που και ο ίδιος βιοπορίζεται απ’ την καλλιτεχνική του δραστηριότητα, δεν αναγνωρίζει την τέχνη που υπηρετεί ως επάγγελμα αλλά ως μια κοινωνική αποστολή. Κι αυτό από μόνο του είναι που τον κάνει να ξεχωρίζει ως έναν απ’ τους μεγάλους της τέχνης… Είναι σημαντικό να ορίζουμε για κάτι τι δεν είναι ώστε να καταλήξουμε τελικά τι είναι αυτό το κάτι. Και σε αυτό το δεύτερο ερώτημα απάντησε με τον καλύτερο τρόπο ένας άλλος μεγάλος της Αναγέννησης, ο Μιχαήλ Αγγελος: “‘Είδα’ είπε ‘τον άγγελο μέσα στο μάρμαρο και το σμίλεψα μέχρι που τον απελευθέρωσα”.
Ο σκοπός
Αυτή λοιπόν είναι η αποστολή του καλλιτέχνη! Αυτός είναι ο σκοπός της τέχνης! Να βλέπει παντού στην φύση, στη ζωή, στους ανθρώπους, ακόμα και μέσα στην ασχήμια την ομορφιά… και να την αναδεικνύει να την απελευθερώνει… Γιατί, όπως λέει και ο Κομφούκιος, όλα έχουν ομορφιά αλλά δεν την βλέπουν όλοι… Αναγνωρίζω, έγραφε στα μισά του περασμένου αιώνα ο Γάλλος συγγραφέας Jean Genet, στους κλέφτες, στους προδότες, και στους δολοφόνους, στους αδίστακτους και στους πανούργους, μια βαθιά ομορφιά, μια βυθισμένη ομορφιά!
Πριν λίγες μέρες μια σταρ της χρυσής εποχής του Ελληνικού Κινηματογράφου, η Μαίρη Χρονοπούλου, αναφέρθηκε, ανάμεσα στ’ άλλα, και στην ταινία ‘Τα Κόκκινα Φανάρια’ στην οποία ειχε σημαντικό ρόλο και βασικό στοιχείο της ηταν η ανάδειξη της ομορφιάς που έκρυβε ο υπόκοσμος μιας κακόφημης γειτονιάς του Πειραιά. Εκεί, οι δημιουργοί της ταινίας ‘σμίλεψαν’ τους παγερούς σαν το μάρμαρο του Μιχαήλ Αγγελου, ‘κάτοικους’ και ‘θαμώνες’ της Τρούμπας κι’ απελευθέρωσαν τη γοητεία που έκρυβαν μέσα τους…
Γιατί όμως δεν μπορούμε να δούμε όλοι αυτή την ομορφιά μέσα απ’ την τέχνη;
Ίσως γιατί, όπως έλεγε ο ιδρυτής του Θεάτρου Τέχνης, Κάρολος Κουν, αντί η τέχνη να ανεβάζει τον άνθρωπο κατέβηκε σήμερα η ίδια στο επίπεδό του. Δεν ενδιαφέρεται μάλλον δεν μπορεί να αναδείξει την ομορφιά που κρύβουν μέσα τους ολα αυτά τα ‘μαρμάρινα’ πρόσωπα που κυκλοφορούν στους δρόμους των μεγαλουπόλεων…Σήμερα η τέχνη εχει ορφανέψει απο δημιουργούς και υπηρετεί μόνο προσωπικές αδυναμίες ή πολιτικές σκοπιμότητες οπως τις εξέφρασε ο Μάνος Χατζηδάκης, την αλαζονεία του ‘Εγώ’, οπως αναδείχτηκε απ’ την απόφαση του ενός να ματαιώσει μια παράσταση αλλά και την έλλειψη στοιχειώδους κοινωνικής συμπεριφοράς απο υπερόπτες θιασάρχες απέναντι στα νέα παιδιά που αναζητούν μια ευκαιρία για ξεκίνημα καριέρας στον χώρο.
Αν υπάρχει ελπίδα να απαλλαγεί ο χώρος του θεάματος απ’ την δυσοσμία που αναδείχτηκε αυτή είναι μόνο μία: Αντί τα παιδιά που αποφοιτούν απο τις Σχολές Υποκριτικής, να αποζητούν εναν μικρό ρόλο στην σκιά άλλων, να ενώσουν όλα μαζί τις δυνάμεις τους για καινούριες τηλεοπτικές παραγωγές που να απελευθερώνουν το πολυπόθητο ωραίο απ’ το μάρμαρο αλλά και το θέαμα απ’ την ασχήμια του λόγου και της εικόνας που προσβάλλει και προκαλεί την αισθητική μας.. Η κάθαρση και η ανανέωση στον χώρο του θεάματος μόνο με την μαζική εισβολή νέων ανθρώπων μπορεί να επέλθει…
