Είναι σίγουρα μία μεγάλη ευκαιρία για την Ευρωπαϊκή Ένωση να κάνει ένα μεγάλο άλμα μπροστά και να ευθυγραμμίσει επιτέλους την οικονομική της ισχύ με τις γεωπολιτικές της φιλοδοξίες. Είναι, ταυτόχρονα, μία ευκαιρία για τη δημοκρατία μας να ανανεώσει το περιεχόμενο των αξιών της. Να οργανώσει την αυτοπροστασία της από το νέο σκοταδισμό. Η απόφαση του Προέδρου Πούτιν αποτελεί ξεκάθαρη παραβίαση του Καταστατικού Χάρτη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και των οικουμενικά αποδεκτών κανόνων περί επίλυσης διακρατικών διαφορών με ειρηνικές μεθόδους. Αμφισβητεί, με τη χρήση βίας, την εδαφική ακεραιότητα μιας γειτονικής χώρας, με την οποία μάλιστα η Ρωσία έχει στενότατους ιστορικούς, κοινωνικούς, πολιτιστικούς, θρησκευτικούς δεσμούς, τονίζει ο Πρωθυπουργός.
Πρόκειται για μία βίαιη επιστροφή στην εποχή των ηγεμονιών, όταν όμως όλοι γνωρίζουμε πως η πρόοδος του κόσμου, η σταθερότητα της ηπείρου μας, προέκυψε από το εντελώς αντίθετο: τη συνεργασία δηλαδή μεταξύ ελεύθερων και ανεξάρτητων κρατών, με βάση κοινούς κανόνες και διεθνώς αναγνωρισμένες Συνθήκες. Καθώς μάλιστα η συγκεκριμένη απόπειρα επιβολής του παρελθόντος στο παρόν υλοποιείται με μία ωμή και βίαιη προβολή ισχύος, ο αγώνας για την αποτροπή της γίνεται μία παγκόσμια υπόθεση προάσπισης της ελευθερίας.
Ξεκινάει μια νέα εποχή
Είναι φανερό ότι εισερχόμαστε πια σε μια άλλη ιστορική εποχή, αντιμέτωποι με κινδύνους που πιστεύαμε πια ότι τους έχουμε ξορκίσει. Η Δύση, λοιπόν, η ευρωπαϊκή μας οικογένεια, καλείται να αναβαπτιστεί στις αξίες της, καθώς και θα τις υπερασπίζεται και θα τις ενδυναμώνει. Γιατί, πράγματι, και από την ατλαντική αλλά και από την ευρωπαϊκή συμμαχία δεν έχουν λείψει μέχρι σήμερα ούτε οι καθυστερήσεις ούτε οι δισταγμοί. Όταν όμως αυτή η τελευταία πρόκληση χτύπησε τον πυρήνα της παγκόσμιας γεωπολιτικής ισορροπίας, αυτά τα εμπόδια ξεπεράστηκαν μέσα σε ημέρες. Η στάση της πατρίδας μας σε αυτή την κρίση είναι προϊόν των δικών μας ιστορικών βιωμάτων, αλλά είναι προϊόν και των μεγάλων γεωπολιτικών μας επιλογών. Γιατί ήμασταν πάντα στην σωστή πλευρά της Ιστορίας και το ίδιο κάνουμε και τώρα. Θα το ξαναπώ, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε πει από αυτό το βήμα ότι «Ανήκομεν εις την Δύσιν».
Εγώ θα προσέθετα, είμαστε και εμείς Δύση και ανήκουμε στην ελευθερία, στη δημοκρατία, στη διεθνή νομιμότητα. Ή είσαι με την ειρήνη και το Διεθνές Δίκαιο ή είσαι απέναντι τους. Για να το πω διαφορετικά, στο έδαφος της Ουκρανίας και ανεξάρτητα από οτιδήποτε έχει προηγηθεί, μια είναι η κυρίαρχη αναμέτρηση: μεταξύ ενός λαού που θέλει να επιλέγει πώς θα ζήσει και με ποιους θα συμμαχήσει και μιας ξένης χώρας η οποία έχει αποφασίσει να επιβάλει το δικό της τρόπο ζωής.
Το δράμα των Ουκρανών
Στο δράμα της Ουκρανίας δοκιμάζονται σήμερα δυνάμεις του αυταρχισμού, της βίας, της ηγεμονίας, με αυτές της ελευθερίας, της ανεξαρτησίας και της δημοκρατίας. Ίσως και για αυτό οι επιλογές Putin να γίνονται σε όλο τον κόσμο πεδίο που αναμετρώνται η προοδευτική αντίληψη και δράση με ξεπερασμένες ιδεολογίες και ιδεοληψίες. Μια ιδεοληψία παρούσα και στην χώρα μας, στην οποία συναντώνται τα πιο συντηρητικά και οπισθοδρομικά τμήματα της κοινωνίας, ανεξάρτητα από χρώματα και κομματικές σημαίες. Μία σύγκλιση των άκρων, με στόχο την καθήλωση και την καταπίεση. Και με όπλα μύθους αλλά και ανομολόγητα συμφέροντα. Μόνο που στην Ουκρανία η αλήθεια αποδείχθηκε πιο ισχυρή από την προπαγάνδα, κάτι που υποτίμησε και ο ρώσος ηγέτης, όπως δείχνουν οι εξελίξεις.
Η στάση της Ευρώπης
Θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι σε αυτήν την κρίση η Ευρώπη στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων, γιατί η κρίση αυτή αφορά εμάς, πρώτα και πάνω απ’ όλα τους Ευρωπαίους. Εμείς, όχι η Αμερική, είμαστε η σκοτεινή ήπειρος του 20ου αιώνα. Γιατί εδώ οι μνήμες των πολέμων δεν είναι απλές αναφορές σε βιβλία Ιστορίας. Είναι μέρος του συλλογικού μας υποσυνείδητου. Η Ευρωπαϊκή Ένωση γεννήθηκε μέσα από τις στάχτες του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου για να μην έχει καμία ευρωπαϊκή χώρα ποτέ ξανά αυτοκρατορικές φιλοδοξίες και για να διασφαλιστεί ως αξίωμα, γεωμετρικό αξίωμα που δεν χρειαζόταν καν απόδειξη, το απαραβίαστο των συνόρων ως θεμέλιος λίθος που θα οδηγήσει τις κοινωνίες μας σε ειρήνη και σε ευημερία.
Η θέση της Ελλάδος
Για την Ελλάδα, δεν υπάρχουν διλήμματα. Και στο ερώτημα για τη στάση που θα έπρεπε να τηρήσουμε απαντούν τα λόγια του Ελευθερίου Βενιζέλου στον Γερμανό Πρέσβη όταν του ζήτησε, το 1915, να υπαναχωρήσουμε από την τότε συμμαχία μας με την Σερβία: «Το έθνος μου είναι πολύ μικρό για να διαπράξει μία τόσο μεγάλη ατιμία». Η Ελλάδα συμπαρατάσσεται με όλες τις δυτικές πρωτεύουσες στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Μάχεται όπως μπορεί, με σπουδαία δουλειά, η οποία γίνεται από τον Υπουργό και από το Υπουργείο Εξωτερικών, για την προστασία της ελληνικής ομογένειας, και ενισχύει την Ουκρανία διπλωματικά, ανθρωπιστικά και ναι, και στρατιωτικά. Το κάνει η Γερμανία, ανατρέποντας μια πολιτική δεκαετιών.
Το κάνει η Σουηδία, η ουδέτερη Σουηδία, για πρώτη φορά μετά το 1939. Το κάνει η Πορτογαλία. Η Πορτογαλία που είναι στην άλλη άκρη της Ευρώπης. Και δεν θα το κάνουμε εμείς όταν δικοί μας ομογενείς χάνουν τη ζωή τους από ρωσικές βόμβες; Η κρίση στον Έβρο, πριν από δύο χρόνια, λειτούργησε ως καταλύτης, καθιερώνοντας τα εθνικά σύνορα ως ευρωπαϊκά όρια μιας κοινότητας αξιών. Για ν’ ακολουθήσουν ανάλογες κρίσεις στην Λιθουανία, την Πολωνία και μία άλλη δοκιμασία να επαναλαμβάνεται σήμερα, πολύ πιο αιματηρά, δυστυχώς, δίπλα και πάλι στα χερσαία σύνορα της Ευρώπης.
Η δικαίωση
Δικαιώνονται έτσι, πολύ γρήγορα, όσοι από εμάς μιλούσαμε για την ανάγκη, εδώ και δεκαετίες, για την προώθηση της στρατηγικής διάστασης της Ευρώπης μέσω αμυντικών σχέσεων μεταξύ των χωρών της. Η συμφωνία της Ελλάδος με τη Γαλλία μπορεί να αποτελέσει ένα πρότυπο μιας τέτοιας πορείας. Με κράτη-μέλη τα οποία θα έχουν θωρακισμένη την εθνική κυριαρχία τους, με δεδομένη την αμοιβαία συνδρομή μεταξύ τους, με τη Νοτιοανατολική και την Ανατολική πτέρυγα τώρα του ΝΑΤΟ, ναι, να παίζει ουσιαστικότερο ρόλο στην περιοχή.
Όταν κάποιοι χτυπούν τα τύμπανα του πολέμου στην Ευρώπη, κάποιοι θα πρέπει να ξανασκεφτούν αν οι φρεγάτες Belharra και τα Rafale έχουν θέση στις Ένοπλες Δυνάμεις μας. Κάποιοι θα πρέπει να αναλογιστούν τη σημασία που αποκτά το πλέγμα των εθνικών συμμαχιών που η ελληνική διπλωματία έχτισε με ισχυρούς συμμάχους ανά την υφήλιο. Κάποιοι θα πρέπει να ξαναζυγίσουν, στη ζυγαριά της Ιστορίας, την ξεπερασμένη συζήτηση περί «βουτύρου και κανονιών» με την οποία έμαθαν να σκέφτονται.
Ο δύσκολος δρόμος
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο δρόμος τον οποίο επιλέγει να ακολουθήσει ο δυτικός κόσμος είναι δύσκολος, είναι, ωστόσο, ο μόνος τον οποίο πρέπει να βαδίσουμε ώστε το ρολόι του χρόνου να μην επιστρέψει από τον 21ο στον 19ο αιώνα. Γιατί τα προβλήματα που πιθανόν θα προκύψουν από αυτή τη στρατηγική την οποία έχουμε χαράξει θα έχουν ημερομηνία λήξης. Ενώ, διαφορετικά, η υποχώρηση θα είναι μακρά, συνολική, απρόβλεπτη και ενδεχομένως οριστική. Το χάος δεν έχει κανόνες και για αυτό δεν μπορεί ποτέ να γίνει ουσιαστικός συνομιλητής της σταθερότητας.
Και θέλω να είμαι ειλικρινής με τους έλληνες πολίτες και με την Εθνική Αντιπροσωπεία σχετικά με την ενεργειακή διάσταση της κρίσης. Δεν μπορούν να αποκλειστούν απόπειρες εκβιασμού από μέρους της Ρωσίας. Θα συναντήσουν προφανώς την ομόθυμη απόκρουση όλων των εταίρων. Όμως αντιλαμβανόμαστε ότι παρόμοιες τακτικές θα διαταράξουν τη διεθνή αγορά, προκαλώντας ενδεχομένως και νέες ανατιμήσεις. Συμφωνήσαμε, όμως, ότι αυτό είναι το πρόσκαιρο τίμημα που θα πληρώσουν οι ευρωπαϊκοί λαοί για την υπεράσπιση των αξιών που αποτελούν τα θεμέλια της ηπείρου μας.
Δεν θα κρύψουμε το πρόβλημα
Δεν θα κρύψουμε το πρόβλημα. Έχουμε τη δυνατότητα, όμως, και σε εθνικό και σε ευρωπαϊκό επίπεδο να το διαχειριστούμε. Σε εθνικό επίπεδο, η κυβέρνηση κινείται ήδη οργανωμένα όσον αφορά στο κόστος στήριξης των νοικοκυριών. Από τον περασμένο Σεπτέμβριο ξεπερνά τα 2 δισεκατομμύρια ευρώ η στήριξη την οποία έχει δώσει η κυβέρνηση σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Πρόκειται για επιδοτήσεις οι οποίες συγκράτησαν τις τεράστιες ανατιμήσεις, αν σκεφτούμε ότι τον Ιανουάριο η Ελλάδα ήταν μέσα στις επτά φθηνότερες χώρες σε λιανικές τιμές, τονίζω, λιανικές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας, 30% χαμηλότερες από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Κάτι που σημαίνει, ναι, βεβαίως, το εισόδημα των νοικοκυριών επιβαρύνθηκε αλλά ταυτόχρονα προστατεύτηκε κιόλας. Και αυτή η πολιτική θα συνεχιστεί, ιδίως προς τους πιο ευάλωτους, μέχρι που να περάσει αυτή η ενεργειακή κρίση.
Η στήριξη της Ευρώπης
Έχει υποχρέωση η Ευρώπη αυτή τη στιγμή να συγκεντρώσει τη δύναμη πυρός της και να στηρίξει τα κράτη-μέλη, έτσι ώστε να μην υποστούν οι πολίτες και οι επιχειρήσεις εξαιρετικά επώδυνες επιπτώσεις από μία ενδεχόμενη περαιτέρω αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας.
Σε βάθος χρόνου, ωστόσο, η μόνη απάντηση στην ενεργειακή ασφάλεια τόσο της χώρας όσο και της Ευρώπης είναι η γρήγορη απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο, αλλά και από τους υδρογονάνθρακες γενικότερα. Τόσο για την προστασία του περιβάλλοντος και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής αλλά -τώρα πια είναι εμφανές- όσο και για γεωπολιτικούς λόγους πια.Στόχος της κυβέρνησης είναι να καταστούμε ενεργειακά αυτόνομη και ανταγωνιστική χώρα, αξιοποιώντας πρώτα και πάνω από όλα το πλούσιο αιολικό και ηλιακό δυναμικό της χώρας μας, αλλά ταυτόχρονα να μετατραπούμε και σε κόμβο διασύνδεσης ενέργειας και μεταφοράς πράσινης ενέργειας σε όλη τη νοτιοανατολική Μεσόγειο.
Τα ενεργειακά μας
Και, βέβαια, ενισχύουμε τη διαφοροποίηση των πηγών μας. Τον Ιανουάριο, να σας αναφέρω ενδεικτικά, η χώρα μας κάλυψε το 47% της εγχώριας ζήτησης με LNG από τη Ρεβυθούσα, 20% μέσω του αγωγού TAP. Το ρωσικό αέριο, που διαχρονικά αποτελούσε το μεγαλύτερο ποσοστό στο μείγμα του φυσικού αερίου που εισάγει η χώρα, υποχώρησε για πρώτη φορά στο 33%, και η χώρα προτίθεται να προχωρήσει, με ιδιωτικά κεφάλαια, στην κατασκευή και δεύτερου σταθμού υποδοχής υγροποιημένου φυσικού αερίου, το FSRU στην Αλεξανδρούπολη.
Πρόκειται, όπως βλέπετε, για ένα σύνθετο ενεργειακό σχέδιο που κινείται με γνώμονα το οικονομικό και περιβαλλοντικό συμφέρον της χώρας, ταυτόχρονα όμως με βάση και τον ρόλο που μπορεί η πατρίδα μας να έχει στο νέο χάρτη των ενεργειακών συσχετισμών που διαμορφώνονται στον κόσμο. Και καθώς οι συσχετισμοί αυτοί αποκτούν έντονο γεωπολιτικό χαρακτήρα, το συγκεκριμένο πρόγραμμα αποκτά και αυτό με τη σειρά του στρατηγική σημασία. Με άλλα λόγια, είναι και εθνικό και διαχρονικό και θα ήλπιζα και υπερκομματικό.
Η δική μας απάντηση
Η κοιτίδα της δημοκρατίας, η Ελλάδα, πρέπει να δώσει τη δική της απάντηση. Καθαρή, βροντερή και προς όλους. Αυτή η απάντηση είναι το δικό μας χέρι συμπαράστασης προς την Ουκρανία, μια χώρα με την οποία μας συνδέουν πανάρχαιοι δεσμοί, όπου ζουν αδέρφια μας εδώ και 2.000 χρόνια, αλλά και προς έναν τόπο στον οποίο -να μην το ξεχνούμε- ιδρύθηκε η Φιλική Εταιρεία και άναψαν οι πρώτες σπίθες του αγώνα για την εθνική ανεξαρτησία.Ταυτόχρονα, είναι όμως και η δική μας ρητή προειδοποίηση ότι δεν θα επιτρέψουμε σε κανέναν μιμητή του αναθεωρητισμού να δράσει στην περιοχή μας. Τελεία και παύλα.Όσο για τη Ρωσία, αυτή τη μεγάλη χώρα, με τον μεγάλο πολιτισμό, νομίζω ότι δεν έχει άλλο δρόμο από το να τον τιμήσει. Να σταματήσει αμέσως τον πόλεμο, να αναγνωρίσει στους άλλους τα δικαιώματα που αναγνωρίζονται στην ίδια.
Και επανερχόμενη στην ειρηνική συνύπαρξη και στη διεθνή νομιμότητα, να πάρει και αυτή τη θέση της σε ένα κόσμο που βλέπει μπροστά, σε μία Ευρώπη που η γεωγραφία μας θέλει τελικά μαζί με τη Ρωσία. Η δημοκρατία μας χρειάζεται όλους, η οικονομία μας καλεί να είναι το μόνο πεδίο τελικά στο οποίο θα ανταγωνιζόμαστε.Είναι σίγουρα μία μεγάλη ευκαιρία για την Ευρωπαϊκή Ένωση να κάνει ένα μεγάλο άλμα μπροστά και να ευθυγραμμίσει επιτέλους την οικονομική της ισχύ με τις γεωπολιτικές της φιλοδοξίες. Είναι, ταυτόχρονα, μία ευκαιρία για τη δημοκρατία μας να ανανεώσει το περιεχόμενο των αξιών της. Να οργανώσει την αυτοπροστασία της από το νέο σκοταδισμό.
