Πόλεμος Ουκρανία: «Δεν είναι το σχέδιό μας να καταλάβουμε το ουκρανικό έδαφος. Δεν σκοπεύουμε να επιβάλουμε τίποτα σε κανέναν με τη βία».
Τη στιγμή που ο Πούτιν έσπαγε σε κομμάτια την ειρήνη στην Ευρώπη επιτιθέμενος σε μια δημοκρατία 44 εκατομμυρίων, η δικαιολογία του ήταν ότι η σύγχρονη δυτικότροπη Ουκρανία συνιστά μια διαρκή απειλή, απέναντι στην οποία η Ρωσία δεν αισθάνεται ασφαλής. Ωστόσο μετά από περίπου ένα μήνα βομβαρδισμών, χιλιάδες θανάτους και εκατομμύρια πρόσφυγες το ερώτημα παραμένει: ποιος είναι ο στρατηγικός του στόχος και κυρίως υπάρχει διέξοδος από την κρίση; Εν πρώτοις οι στόχοι που έθεσε από την αρχή του πολέμου η Ρωσία εξασθένισαν, γιατί βασίζονταν στην υπόθεση ότι ο πόλεμος θα κερδιζόταν γρήγορα. Αυτό φαίνεται και από την ορολογία που χρησιμοποίησε. Δεν ήταν εισβολή ή πόλεμος, αλλά μια «ειδική στρατιωτική επιχείρηση». Αυτό που καθίσταται ωστόσο ξεκάθαρο τώρα, είναι πως η εισβολή στην Ουκρανία είναι μια κομβική στιγμή στη ρωσική ιστορία, καθώς πλέον διακυβεύεται το μέλλον της και η θέση της στον κόσμο.
Ο αρχικός στόχος του Πούτιν ήταν να υπερκεράσει γρήγορα τις ουκρανικές δυνάμεις που θα προέβαλλαν ενδεχομένως αντίσταση, να καθαιρέσει την κυβέρνησή της και να τερματίσει οριστικά την επιθυμία της να ενταχθεί στη δυτική αμυντική συμμαχία ΝΑΤΟ. Είπε στον ρωσικό λαό ότι στόχος του ήταν να «αποστρατιωτικοποιήσει και να αποναζιστοποιήσει την Ουκρανία», καθώς και να προστατεύσει τους ανθρώπους που υπόκεινται σε αυτό που αποκάλεσε οκτώ χρόνια εκφοβισμού και γενοκτονίας από την κυβέρνηση της Ουκρανίας. «Δεν είναι το σχέδιό μας να καταλάβουμε το ουκρανικό έδαφος. Δεν σκοπεύουμε να επιβάλουμε τίποτα σε κανέναν με τη βία», επέμεινε. Αλλά Ναζί και γενοκτονία δεν υπήρχαν, ενώ αντίθετα η Ρωσία έχει ασκήσει ασύμμετρη βία, ενώνοντας στην ουσία τους Ουκρανούς απέναντί της.
Αλλαγή πλεύσης
Αναγκαζόμενη να παρακολουθήσει τις εξελίξεις, φαίνεται πως η Ρωσία δεν επιδιώκει πλέον να ανατρέψει την κυβέρνηση και αντ’ αυτού στοχεύει σε μια ουδέτερη Ουκρανία. Η Ουκρανία από το 1991 που κέρδισε την ανεξαρτησία της άρχισε σταδιακά να στρέφεται προς τη Δύση – τόσο στην ΕΕ όσο και στο ΝΑΤΟ. Ο ηγέτης της Ρωσίας στοχεύει να το αντιστρέψει αυτό, βλέποντας την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης ως «διάσπαση της ιστορικής Ρωσίας». Ισχυρίστηκε ότι οι Ρώσοι και οι Ουκρανοί είναι ένας λαός. «Η Ουκρανία δεν είχε ποτέ παράδοση γνήσιου κράτους», υποστήριξε, αρνούμενος την ιστορία της Ουκρανίας.
Το 2013 πίεσε τον φιλορώσο ηγέτη της Ουκρανίας Βίκτορ Γιανουκόβιτς να μην υπογράψει συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ένωση, προκαλώντας διαδηλώσεις που τελικά οδήγησαν στην ανατροπή του τον Φεβρουάριο του 2014. Η Ρωσία αντέδρασε το 2014 καταλαμβάνοντας τη νότια περιοχή της Ουκρανίας, την Κριμαία και πυροδοτώντας μια εξέγερση στα ανατολικά, υποστηρίζοντας αυτονομιστές που έχουν πολεμήσει τις ουκρανικές δυνάμεις σε έναν οκταετή πόλεμο που έχει στοιχίσει τη ζωή σε 14.000 ανθρώπους.
Υπήρξε μια κατάπαυση του πυρός και μια ειρηνευτική συμφωνία στο Μινσκ το 2015 που δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Λίγο πριν από την εισβολή του, ο Πρόεδρος Πούτιν καταπάτησε την ειρηνευτική συμφωνία και αναγνώρισε δύο κράτη που υποστηρίζονταν από τη Ρωσία ως ανεξάρτητα από την Ουκρανία. Καθώς έστελνε τα στρατεύματα, κατηγόρησε το ΝΑΤΟ ότι απειλεί το «ιστορικό μας μέλλον ως έθνος», ισχυριζόμενος χωρίς βάση ότι οι χώρες του ΝΑΤΟ ήθελαν να φέρουν πόλεμο στην Κριμαία.
Υπάρχει διέξοδος από τον πόλεμο;
Ο σύμβουλος του προέδρου της Ουκρανίας Mykhailo Podolyak πιστεύει ότι μια κατάπαυση του πυρός θα μπορούσε να ξεκινήσει τις επόμενες ημέρες επειδή οι ρωσικές δυνάμεις έχουν κολλήσει στις τρέχουσες θέσεις τους. Και οι δύο πλευρές μίλησαν θετικά για πρόοδο στις διαπραγματεύσεις και ο κ. Podolyak λέει ότι ο πρόεδρος της Ρωσίας αμβλύνει τις απαιτήσεις του. Στην αρχή του πολέμου, ο Ρώσος ηγέτης ήθελε η Ουκρανία να αναγνωρίσει την Κριμαία ως μέρος της Ρωσίας και να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία των ανατολικών περιοχών που διοικούνται από τους αυτονομιστές. Παράλληλα, ζητούσε η Ουκρανία να αλλάξει το σύνταγμά της για να εγγυηθεί ότι δεν θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ.
Το μελλοντικό καθεστώς της Κριμαίας και των υποστηριζόμενων από τη Ρωσία κρατιδίων στο Λουχάνσκ και το Ντόνετσκ απέχει ακόμη πολύ από το να επιλυθεί, αλλά μπορεί να μην είναι αγκάθι στη συμφωνία, εάν οι δύο πλευρές συμφωνήσουν να αντιμετωπίσουν αυτό το ζήτημα σε μεταγενέστερη ημερομηνία. Η Ρωσία φαίνεται να έχει αποδεχτεί ότι δεν μπορεί να καθαιρέσει την ηγεσία της Ουκρανίας και να την αντικαταστήσει με μια κυβέρνηση ανδρείκελο, όπως υπάρχει στη Λευκορωσία. Ο Πρόεδρος Volodymyr Zelensky είπε στην αρχή του πολέμου ότι είχε προειδοποιηθεί ότι αποτελούσε τον νούμερο ένα στόχο
Πού προσανατολίζεται η Ρωσία
Η Ρωσία εξετάζει το ενδεχόμενο μιας «ουδέτερης, αποστρατιωτικοποιημένης» Ουκρανίας με δικό της στρατό και ναυτικό, σύμφωνα με τις γραμμές της Αυστρίας ή της Σουηδίας, που είναι και οι δύο μέλη της ΕΕ. Η Αυστρία είναι ουδέτερη, αλλά η Σουηδία όχι. Στην πραγματικότητα είναι αδέσμευτη και λαμβάνει μέρος στις ασκήσεις του ΝΑΤΟ. Δεν είναι όλοι πεπεισμένοι ότι η Ρωσία διαπραγματεύεται με καλή πίστη. Ο υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας λέει ότι η Μόσχα πρέπει πρώτα να κηρύξει κατάπαυση του πυρός, γιατί δεν γίνονται συνομιλίες «με το όπλο στον κρόταφο».
Ποιες είναι οι απαιτήσεις της Ουκρανίας
Οι απαιτήσεις της Ουκρανίας είναι σαφείς: κατάπαυση του πυρός και απόσυρση των ρωσικών στρατευμάτων, αλλά και νομικά δεσμευτικές εγγυήσεις ασφαλείας που θα έδιναν στην Ουκρανία προστασία από μια ομάδα συμμάχων χωρών που θα απέτρεπαν ενεργά τις επιθέσεις και θα «λάμβαναν ενεργό μέρος στο πλευρό της Ουκρανίας στη σύγκρουση». Η διασφάλιση της απόσυρσης του ρωσικού στρατού στις προπολεμικές θέσεις δεν θα είναι μόνο μια ουκρανική απαίτηση, αλλά θα είναι επίσης μια κόκκινη γραμμή για τη Δύση, η οποία θα αρνηθεί να δεχτεί άλλη μια από τις «παγωμένες συγκρούσεις» της Ρωσίας, λέει ο Marc Weller, καθηγητής διεθνούς δικαίου και πρώην εμπειρογνώμονας του ΟΗΕ για τη διαμεσολάβηση.
Η Ουκρανία έχει επίσης αμβλύνει τη στάση της μετά την εισβολή της Ρωσίας, με τον Πρόεδρο Ζελένσκι να λέει ότι οι Ουκρανοί τώρα κατάλαβαν ότι το ΝΑΤΟ δεν θα τους δεχόταν ως μέλη: «Είναι μια αλήθεια και πρέπει να αναγνωριστεί». «Εργαζόμαστε πάνω σε έγγραφα που οι πρόεδροι θα μπορούν να συζητήσουν περαιτέρω και να υπογράψουν. Προφανώς αυτό έρχεται σύντομα γιατί αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να τερματιστεί αυτός ο πόλεμος», είπε ο κ. Ποντόλιακ στο αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυο PBS.
Θα καταλήξει ο Πούτιν σε συμφωνία με το ΝΑΤΟ;
Αν μη τι άλλο, ο Ρώσος πρόεδρος έχει διπλασιάσει την απέχθειά του για τη Δύση και την 30μελή αμυντική στρατιωτική συμμαχία της. Μπορεί να σκέφτεται έναν συμβιβασμό με την Ουκρανία, αλλά για αυτόν η Δύση έχει έναν στόχο – να διχάσει την κοινωνία στη Ρωσία και τελικά να την καταστρέψει. Πριν από τον πόλεμο, ζήτησε από το ΝΑΤΟ να γυρίσει το ρολόι πίσω στο 1997 και να αντιστρέψει την επέκτασή του προς τα ανατολικά, αφαιρώντας τις δυνάμεις και τη στρατιωτική του υποδομή από τα κράτη μέλη που εντάχθηκαν στη συμμαχία από το 1997 και μην αναπτύσσοντας «όπλα κρούσης κοντά στα σύνορα της Ρωσίας». Αυτό σημαίνει Κεντρική Ευρώπη, Ανατολική Ευρώπη και Βαλτική.
Στα μάτια του Προέδρου Πούτιν, η Δύση υποσχέθηκε το 1990 ότι το ΝΑΤΟ δεν θα επεκταθεί «ούτε μια ίντσα προς τα ανατολικά», αλλά το έκανε ούτως ή άλλως. Αυτό συνέβη πριν από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, ωστόσο, η υπόσχεση που δόθηκε στον τότε Σοβιετικό Πρόεδρο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ αναφερόταν μόνο στην Ανατολική Γερμανία στο πλαίσιο μιας επανενωμένης Γερμανίας. Ο κ. Γκορμπατσόφ είπε αργότερα ότι «το θέμα της επέκτασης του ΝΑΤΟ δεν συζητήθηκε ποτέ» εκείνη την εποχή. Έχοντας δει την προθυμία του κ. Πούτιν να ερημώσει ευρωπαϊκές πόλεις για να επιτύχει τους στόχους του, οι δυτικοί ηγέτες δεν έχουν πλέον αυταπάτες.
Ο καγκελάριος της Γερμανίας Όλαφ Σολτς πιστεύει ότι ο πρόεδρος της Ρωσίας «θέλει να καταλάβει την Ευρώπη σύμφωνα με την κοσμοθεωρία του» και ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν τον χαρακτήρισε εγκληματία πολέμου. Τόσο ο κ. Σολτς όσο και ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν έχουν μιλήσει για μια ήπειρο σε μια καμπή της ιστορίας της. Πριν από τον πόλεμο, η Ρωσία ζήτησε να αποκλειστούν όλα τα πυρηνικά όπλα των ΗΠΑ πέρα από τα εθνικά της εδάφη. Οι ΗΠΑ είχαν προσφερθεί να ξεκινήσουν συνομιλίες για τον περιορισμό των πυραύλων μικρού και μεσαίου βεληνεκούς, καθώς και για μια νέα συνθήκη για τους διηπειρωτικούς πυραύλους, αλλά υπάρχουν λίγες πιθανότητες να συμβεί αυτό προς το παρόν.
Τι θα ακολουθήσει για τη Ρωσία;
Ο Πρόεδρος Πούτιν έχει μείνει έκπληκτος από το μέγεθος της δυτικής απάντησης στην εισβολή του. Ήξερε ότι τα μέλη του ΝΑΤΟ δεν θα προωθούσαν ποτέ στρατιώτες στην Ουκρανία, αλλά δεν μπορούσε να μαντέψει την έκταση των κυρώσεων που έχουν ήδη δραματικές επιπτώσεις στην οικονομία της Ρωσίας – και είναι έξαλλος. Η ΕΕ, οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και ο Καναδάς στόχευσαν την οικονομία της Ρωσίας με διάφορους τρόπους:
- Η κεντρική τράπεζα της Ρωσίας έχει παγωμένα τα περιουσιακά της στοιχεία και οι μεγάλες τράπεζες την έχουν αποκλειστεί από το διεθνές δίκτυο μεταφοράς πληρωμών SWIFT.
- Οι ΗΠΑ έχουν απαγορεύσει τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου. Η ΕΕ στοχεύει να μειώσει τις εισαγωγές φυσικού αερίου κατά δύο τρίτα εντός ενός έτους και το ΗΒ στοχεύει να καταργήσει σταδιακά το ρωσικό πετρέλαιο από το τέλος του 2022.
- Η Γερμανία ανέστειλε την έγκριση του ρωσικού αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 2, μια σημαντική επένδυση τόσο από τη Ρωσία όσο και από ευρωπαϊκές εταιρείες
- Οι ρωσικές αεροπορικές εταιρείες έχουν αποκλειστεί από τον εναέριο χώρο πάνω από την ΕΕ, το Ηνωμένο Βασίλειο, τις ΗΠΑ και τον Καναδά
- Προσωπικές κυρώσεις έχουν επιβληθεί στον Πρόεδρο Πούτιν, τον Υπουργό Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ και πολλά άλλα άτομα
Καμία ειρηνευτική συμφωνία με την Ουκρανία δεν θα θέσει τέλος σε αυτές τις κυρώσεις, και ο Βλαντιμίρ Πούτιν το γνωρίζει αυτό. Αντίθετα, στράφηκε εναντίον των Ρώσων που αντιτάχθηκαν στον πόλεμο. Σχεδόν 15.000 αντιπολεμικοί διαδηλωτές έχουν φυλακιστεί και σχεδόν όλα τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης έχουν φιμωθεί. Δεν έχει απομείνει καμία ουσιαστική πολιτική αντιπολίτευση, καθώς είτε έχουν εγκαταλείψει τη χώρα, είτε στην περίπτωση του ηγέτη της αντιπολίτευσης Αλεξέι Ναβάλνι, έχουν φυλακιστεί. «Ο ρωσικός λαός θα μπορεί πάντα να ξεχωρίζει τους αληθινούς πατριώτες από τα αποβράσματα και τους προδότες», λέει ο πρόεδρος της Ρωσίας.
Πηγή: BBC
