Η αξιοποίηση του τοπικού ανθρώπινου δυναμικού και η περαιτέρω προσέλκυση ταλέντων στη δημιουργία και προώθηση της καινοτομίας και της νεοφυούς επιχειρηματικότητας θα επιτρέψει στους νέους να παραμείνουν ή να επιστρέψουν στην πατρίδα μας – ακόμη και στον τόπο καταγωγής τους – και μπορεί να αντιστρέψει το brain drain σε brain gain. Η επικοινωνία, τέλος, των ερευνητικών αποτελεσμάτων με δυναμική επιχειρηματικής αξιοποίησης θα προσελκύσει το ενδιαφέρον Ελλήνων της Διασποράς, που πέρα από τεχνογνωσία και κεφάλαια θα προσφέρουν γέφυρες με τις αγορές του εξωτερικού.
Από τον Χρήστο Ταραντίλη
Μιλώντας για καινοτομία στο πλαίσιο μιας παγκόσμιας οικονομίας που τελεί υπό αναδιάρθρωση, δεν γίνεται να μην σταθεί κανείς στις εσωτερικές ανισότητες που παρατηρούνται μεταξύ των περιφερειών κάθε χώρας. Η τελευταία έκδοση των αποτελεσμάτων καινοτομίας σε 240 περιφέρειες 22 κρατών μελών της ΕΕ δεν κατέδειξε μόνο 38 ηγετικές περιφέρειες και 67 ισχυρά καινοτόμες, που αποδίδουν πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, αλλά και 68 μέτρια καινοτόμες και 67 αναδυόμενες, που υπολείπονται αρκετά έως πολύ του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Η Ελλάδα κατατάσσεται στις μέτρια καινοτόμες χώρες της Ένωσης, παρόλο που η Αττική και η Κρήτη αναγνωρίζονται ως θύλακες αριστείας (Regional Innovation Scoreboard 2021).
Αν και συνολικά διαπιστώνεται η πρόοδος των ελληνικών περιφερειών, επτά ταξινομούνται στη χαμηλότερη κατηγορία, αυτή των αναδυόμενων καινοτόμων, με επιδόσεις μικρότερες από το 70% του ευρωπαϊκού μέσου όρου (περιφέρειες Νοτίου Αιγαίου, Δυτικής Μακεδονίας, Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, Πελοποννήσου, Ιονίων Νήσων, Στερεάς Ελλάδας και Βορείου Αιγαίου). Εντούτοις, ο σημαντικά αυξανόμενος ρυθμός προόδου των τελευταίων ετών (π.χ. στην περιφέρεια Ηπείρου) δείχνει ότι η χώρα μας μπορεί να επιταχύνει τον βηματισμό της προς έναν οικονομικό μετασχηματισμό με μοχλό ανάπτυξης την έρευνα, την τεχνολογία και την καινοτομία.
Δημιουργία και ανάπτυξη ενός ακμαίου οικοσυστήματος καινοτομίας
Η επίτευξη του στόχου αυτού προϋποθέτει τη δημιουργία και ανάπτυξη ενός ακμαίου οικοσυστήματος καινοτομίας, με μέλη πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα, νεοφυείς και εδραιωμένες επιχειρήσεις, επενδυτές, δημόσιες και ιδιωτικές δομές και φορείς που στηρίζουν την καινοτομία, καθώς και άτομα με τεχνογνωσία σε διαφορετικούς επιστημονικούς και τεχνολογικούς χώρους. Με τη γόνιμη συνεργασία των μελών του οικοσυστήματος επιτυγχάνεται η αξιοποίηση της έρευνας και η μετουσίωση των ιδεών σε προϊόντα και υπηρεσίες με οικονομικό και κοινωνικό αντίκρισμα, εγχώριο και διεθνές.
Τα οικοσυστήματα αναπτύσσονται τόσο οριζόντια σε τοπικό επίπεδο, συνδέοντας τους φορείς μιας πόλης ή περιφέρειας, όσο και στο πλαίσιο κάθετων κλάδων (π.χ. τρόφιμα, ενέργεια, υγεία, υλικά κ.λπ.). Βασικές προϋποθέσεις για τη δημιουργία και ανάπτυξη οικοσυστημάτων καινοτομίας στην περιφέρεια είναι οι εξής:
Χρειάζεται, πρωτίστως, να ενδυναμώσουμε την έρευνα.
Καθώς σε κάθε περιφέρεια της χώρας λειτουργούν πανεπιστημιακά ιδρύματα, πρέπει να ενισχυθούν με ερευνητές, υποδομές και χρηματοδότηση. Σημαντικό, επίσης, είναι να δοθεί έμφαση στα πεδία όπου κάθε περιοχή διαθέτει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, αξιοποιώντας τις Στρατηγικές Έρευνας και Τεχνολογίας για την Έξυπνη Εξειδίκευση, που έχουν εκπονηθεί στις 13 Περιφέρειες της χώρας. Επιπλέον, καταλυτικό ρόλο για την αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων μπορεί να διαδραματίσει η εκπαίδευση στην επιχειρηματικότητα, είτε με μαθήματα ενταγμένα στα προγράμματα σπουδών είτε με προγράμματα ανάπτυξης δεξιοτήτων (π.χ. ομαδική εργασία, δημόσια ομιλία, δημιουργική λήψη αποφάσεων) στο πλαίσιο της διά βίου μάθησης.
Το επόμενο βήμα
Το επόμενο βήμα είναι η διασύνδεση των ερευνητικών ομάδων με τον κόσμο της αγοράς και των επιχειρήσεων. Προκειμένου ο ερευνητικός και ο επιχειρηματικός ιστός να έρθει κοντά και να ενισχυθούν οι δεσμοί, προτείνεται η διοργάνωση διαγωνισμών και εκθέσεων καινοτομίας, εκδηλώσεις δικτύωσης και ανάπτυξης επιχειρηματικών συνεργασιών με δυνητικούς πελάτες και επενδυτές, καθώς και η επιχορήγηση προγραμμάτων ανοικτής καινοτομίας για την αναζήτηση λύσεων σε προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις.
Πολύ σημαντικός για την ίδρυση εταιρειών-τεχνοβλαστών (spin-off) και την εμπορική αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων των ΑΕΙ και των ερευνητικών κέντρων είναι ο ρόλος των Γραφείων Μεταφοράς Τεχνολογίας, ενώ θετικά συμβάλλουν τα Κέντρα Επιχειρηματικότητας και οι Κόμβοι Καινοτομίας, που μπορούν να επεκταθούν περαιτέρω ενισχύοντας τα οικοσυστήματα καινοτομίας στην περιφέρεια.
Οι δείκτες ανεργίας
Μελετώντας τους δείκτες ανεργίας (Β’ τρίμηνο 2021) διαπιστώνει κανείς ότι στις τρεις πρώτες θέσεις βρίσκονται οι περιφέρειες με τις χαμηλότερες επιδόσεις στην καινοτομία (Νότιο Αιγαίο, Δυτική Μακεδονία, Ανατολική Μακεδονία και Θράκη). Εδώ η ανάπτυξη οικοσυστημάτων καινοτομίας μπορεί να δώσει σημαντικές διεξόδους απασχόλησης, και μάλιστα καλά αμειβόμενης. Η αξιοποίηση του τοπικού ανθρώπινου δυναμικού και η περαιτέρω προσέλκυση ταλέντων στη δημιουργία και προώθηση της καινοτομίας και της νεοφυούς επιχειρηματικότητας θα επιτρέψει στους νέους να παραμείνουν ή να επιστρέψουν στην πατρίδα μας – ακόμη και στον τόπο καταγωγής τους – και μπορεί να αντιστρέψει το brain drain σε brain gain.
Η επικοινωνία, τέλος, των ερευνητικών αποτελεσμάτων με δυναμική επιχειρηματικής αξιοποίησης θα προσελκύσει το ενδιαφέρον Ελλήνων της Διασποράς, που πέρα από τεχνογνωσία και κεφάλαια θα προσφέρουν γέφυρες με τις αγορές του εξωτερικού.
Η αύξηση της χρηματοδότησης της έρευνας, ο νόμος για τις εταιρείες-τεχνοβλαστούς, η παροχή φορολογικών κινήτρων σε ιδιώτες επενδυτες νεοφυών επιχειρήσεων, η ενίσχυση των ταμείων επιχειρηματικών συμμετοχών (venture capitals), οι προσκλήσεις εκδήλωσης ενδιαφέροντος για τη στήριξη της ανάπτυξης Γραφείων Μεταφοράς Τεχνολογίας, η έγκριση σύστασης Κέντρων Ικανοτήτων, η πρόσκληση για τη δημιουργία Κόμβων Ψηφιακής Καινοτομίας, και άλλες πρωτοβουλίες αποδεικνύουν το ενδιαφέρον της κυβέρνησης για το θέμα.
