Χιουμοράκι, από την Ευτυχία Παπούλια

Από την Ευτυχία Παπούλια

Κοινωνιολόγος

Συνήθως μπορώ να κρίνω έναν άνθρωπο από αυτό με το οποίο γελάει.

Wilson Mizner, Αμερικανός θεατρικός συγγραφέας

Βρέθηκα πριν λίγους μήνες σε ενα εξοχικό κέντρο μικρής επαρχιακής πόλης, από εκείνες που δεν υπερβαίνουν τους χίλιους κατοίκους, όπου οι άνθρωποι γνωρίζονται τόσο καλά μεταξύ τους ώστε ολα τα ‘εν οικω’ διαρρέουν απροστάτευτα ‘εν δήμω’ γιατί το κουτσομπολιό σε αυτές τις μικρές κοινωνίες, ως σχεδόν μοναδικό μέσο επικοινωνίας, έχει τέτοια δύναμη που όχι μόνο τα ανακαλύπτει και τα αναπαράγει αλλά συνήθως τα τραβάει κι’ απ’ τα μαλλιά και τα διαστρεβλώνει, όσο η φαντασία το επιτρέπει.

“Πω! πω! Θεέ μου! Ακούτε παιδιά με τι γελάνε αυτοί οι διπλανοί;”, ειπε κάποιος απ’ την παρέα μας που για λίγα λεπτά ήταν ‘φευγάτος’ προσπαθώντας να σκιαγραφήσει το προφίλ αυτής της παρέας όπου ενας είχε τον λόγο και οι υπόλοιποι γελούσαν ακατάπαυστα! Με τι όμως γελούσε τόσο έντονα αυτή η ανδροπαρέα; Διακωμωδούσαν, γελοιοποιούσαν, λοιδορούσαν όσα γνώριζαν η όσα φαντάζονταν να συμβαίνουν σε μια οικογένεια… σ’ ένα γνωστό τους ζευγάρι. Ανάμεσα σε μια δυναμική γυναίκα που ‘είχε το πάνω χέρι’ και στον κάπως ‘ υποτακτικό και άτολμο’ σύζυγό της, αξιοπρεπείς κατά τα άλλα και οι δύο οικογενειάρχες.

Θυμήθηκα αυτό το περιστατικό με αφορμή δυο επεισόδια τον τελευταίο καιρό με κοινό τόπο το κωμικό στοιχείο και αν το χιούμορ, το αστείο γενικά, (πρέπει να) χαρακτηρίζεται και απο κάποια ποιότητα και πώς ορίζεται αυτή.

Γέλιο… καρδιάς;

Το ενα επεισόδιο αφορά στο ‘ατυχές’ αστείο του Κρίς Ρόκ που έθιξε την σύζυγο του Γουίλ Σμίθ, όπως τουλάχιστον ο ίδιος ο Σμίθ ένιωσε με την γνωστή εξέλιξη. Το άλλο επεισόδιο έγινε εδω στην χώρα μας ανάμεσα σε καταξιωμένο καλλιτέχνη και δημοσιογράφο με αφορμή κάποιες ατάκες που απ’ την μια ‘προσέβαλαν’ κάποιες κοινωνικές ομάδες κι απ’ την άλλη έδιναν υπόσταση σε μια απεχθή κατηγορία ανθρώπων της κοινωνίας. Ωστόσο όμως το κοινό στην πλατεία… γελάει! Από την καρδιά του; Σαν να είναι προγραμματισμένο; Ίσως και απο υποχρέωση και ευγένεια προς τον καλλιτέχνη, σαν ηθική ανταμοιβή στην προσπάθειά του, τουλάχιστον, να του χαρίσει το γέλιο που του υποσχέθηκε;

Υπάρχουν δυο βασικά συναισθήματα που σαν διελκυστίνδα, ανταγωνίζονται να κυριαρχήσουν στην ζωή μας: η αισιοδοξία και η κατάθλιψη που πολλές φορές εναλλάσσονται μεταξύ τους χωρίς προφανή λόγο, με κατάληξη στο τέλος να επικρατεί, δυστυχώς και να επιβάλλεται απο συμφέροντα το δραματικό στοιχείο σε πολλές αποχρώσεις και να κυριαρχεί σε όλη την διάρκεια της ζωής πολλών ανθρώπων.

Η ευκολία με την οποία κυριαρχεί η κατάθλιψη, η απαισιοδοξία, η άρνηση, η παραίτηση η αβεβαιότητα απέναντι στην στην χαρά στην αισιοδοξία, την δημιουργικότητα την ελπίδα, είναι γιατί αυτές οι αντίρροπες δυνάμεις ανταγωνίζονται να κυριαρχήσουν στην ζωή μας με βάση τους νόμους της βαρύτητας… Την κατάθλιψη, την παραίτηση, την απογοήτευση, ολα τα αρνητικά συναισθήματα δεν χρειάζεται προσπάθεια να τα κατακτήσει κάποιος.

Ροπή

Δεν χρειάζεται προσπάθεια να κάνει κάποιος ενα άλμα προς… τα κάτω! Η ροπή προς το δράμα και την παραίτηση είναι σύμφυτη με την ανθρώπινη φύση, μια ανθρώπινη αδυναμία που αξιοποιούν πολλοί παράγοντες της κοινωνίας, όπως ΜΜΕ, πολιτικά κόμματα, θρησκείες, που καλλιεργούν και συντηρούν συστηματικά την ανασφάλεια και την αβεβαιότητα κυρίως σε χαμηλής μόρφωσης κοινωνικά στρώματα, ώστε να χειραγωγούνται πιο εύκολα για δικά τους φανερά ή και συγκαλυμμένα συμφέροντα.

Κάποιοι, όχι πολλοί, αντιστέκονται και τελικά καταφέρνουν να ξεφύγουν από αυτόν τον βομβαρδισμό ειδήσεων και πορεύονται στην ζωή τους σαν ξένοιαστοι καβαλάρηδες χωρίς διλλήματα κι αβεβαιότητες… Ολοι οι άλλοι θα αποτελέσουν την καλύτερη πελατεία για τα προϊόντα που παράγει η βιομηχανία του θεάματος κυρίως χαμηλής ποιότητας καταναλώνοντας με την ίδια ευκολία τόσο το δράμα όσο και την κωμωδία.

Στο δράμα όλοι οι δυσαρεστημένοι, οι μίζεροι, οι κατατρεγμένοι της μοίρας δεν αποζητούν κάποια διέξοδο στα προβλήματά τους, απλά ταυτίζονται με τους πρωταγωνιστές κι αυτό ειναι αρκετό. Σε αντίθεση με την κωμωδία ή την σάτιρα, οι ίδιοι θεατές δεν νοιώθουν ως συμπρωταγωνιστές αλλά προσέρχονται ως πελάτες για να αγοράσουν…γέλιο.

Συναλλαγή

Αυτή η συναλλαγή γίνεται ανάμεσα στον θεατή -πελάτη ολα τα χρόνια σε ολες τις χώρες του κόσμου. Στην κωμωδία ο πελάτης- θεατής πληρώνει για να γελάσει… έχει ανάγκη το γέλιο οπως ένας ασθενής το φάρμακό του. Αν ο θεατής δεν γελάσει, δεν πάρει δηλαδή το φάρμακο για το οποίο πλήρωσε, τότε ο επιχειρηματίας -κωμικός τον “εξαπάτησε”. Αν το προϊόν (το γέλιο) που του προσφέρθηκε είναι χυδαίο, ανήθικο ή ευτελές τότε οχι μόνο τον εξαπάτησε αλλά και τον προσέβαλε. Το ‘αστείο’ ως προϊόν της βιομηχανίας του θεάματος δεν είναι… αστεία υπόθεση! Κάποια σχήματα τα τελευταία χρόνια το πάλεψαν αυτό το δύσκολο είδος θεάματος, την κωμωδία και την σάτιρα. Όμως

Η ‘σάτιρα’ όπως την αποκαλούμε, για να την εξαγνίσουμε από τον κίνδυνο διασυρμού προσώπων, θεσμών και λογοκρισίας, μόνο πικρό χιούμορ ως και χυδαίο προσφέρει και στις περισσότερες περιπτώσεις υπηρετεί πολιτικές σκοπιμότητες. Δεν είναι κωμωδία, ειναι πολιτική προπαγάνδα. Οπως δεν ειναι κωμωδία τα πολλά σκόρπια κρύα ανέκδοτα, ασύνδετα μεταξύ τους που προσβάλλουν κοινωνικές ομάδες η άτομα με κάποιες ατέλειες ή προβλήματα.

Το γνήσιο

Ωστόσο το ‘αστείο’ που παράγει γνήσιο, αυθόρμητο, κι ανεπιτήδευτο γέλιο, βρίσκεται μέσα στην ομορφιά της ιδιας της ζωής. Μια ομορφιά που, όμως, κάποιοι την σκεπάζουν με το δικό τους ‘εμπόρευμα’, το δικό τους μαύρο πέπλο απαισιοδοξίας, φόβου και ανασφάλειας, προκειμένου να ευνουχίσουν τους ανυποψίαστους νέους, κυρίως, και να τους παραδώσουν βορά στους σύγχρονους μινώταυρους της πολιτικής, κοινωνικής αλλά, δυστυχώς και της καλλιτεχνικής δραστηριότητας που, και οι καλλιτέχνες αυτοί, υπόσχονται να μας προσφέρουν αναλγητικά για την τεχνητή κατάθλιψη που επέβαλλαν ολοι αυτοί οι μινώταυροι, έναντι τιμήματος.

Οχι! Η χαρά και το γέλιο δεν αγοράζονται. Ειναι εσωτερική κατάκτηση! Αρκεί να τραβήξουμε με δύναμη και να σκίσουμε αυτό το πέπλο της τεχνητής μαυρίλας που καλύπτει την πραγματική ομορφιά της ζωής! Κλείνοντας τα κανάλια μέσα από τα οποία διοχετεύεται. Και τότε θα βρούμε το αληθινό και καθαρό γέλιο που κανένας υπηρέτης της υποκριτικής τέχνης, όσο δεινός κι αν είναι δεν μπορεί να υποκαταστήσει και να προσφέρει.