Μια απόπειρα... οπτικοποίησης
Από την Ευτυχία Παπούλια
Κοινωνιολόγος
Στην Πίστη υπάρχει αρκετό φως γι’ αυτούς που θέλουν να πιστέψουν και αρκετές σκιές για να τυφλώσουν αυτούς που δεν θέλουν.
Blaise Pascal, Γάλλος στοχαστής
Από πολύ μικρά παιδιά, μόλις μπορούσαμε να διαβάζουμε τους υπότιτλους στην τηλεόραση, μέχρι και τουλάχιστον την εφηβεία μας, τα αδέρφια μου κι εγώ περιμέναμε κάθε χρόνο με ανυπομονησία την Μεγάλη Εβδομάδα και στηνόμασταν μπροστά στην μικρή οθόνη για να δούμε τον Ιησού από την Ναζαρέτ. Το πιο σημαντικό έργο όλων των Εποχών στην Ιστορία του Κινηματογράφου, που αφηγείται τις τελευταίες μέρες και ώρες της ζωής του Ιησού.
Πολύ αργότερα, έμαθα πως κάτι πολύ σημαντικό έλειπε απ’ αυτό το έργο που κανείς μας δεν είχε προσέξει όλα αυτά τα χρόνια πως έλειπε. Έλειπε η σημαντικότερη σκηνή, το σημαντικότερο γεγονός, η δικαίωση μετά το Δράμα, ο θρίαμβος τελικά της Ζωής πάνω στον Θάνατο, με τους όποιους συμβολισμούς… Δεν είδαμε ποτέ την Ανάσταση του Ιησού!
‘Η σκηνή αυτή’, όπως είπε αργότερα ο ίδιος ο δημιουργός αυτού του ανεπανάληπτου Θρησκευτικού Έπους, ο Φράνκο Τζεφιρέλι, σε συνέντευξή του, ‘παρόλο που γυρίστηκε δύο φορές, κόπηκε στην τελική επεξεργασία της ταινίας… Προσπάθησα αρκετές φορές’ είπε ο σπουδαίος αυτός σκηνοθέτης, εξηγώντας τους λόγους που τον έκαναν να αφαιρέσει την σκηνή της Ανάστασης, “αλλά αποφάσισα να αφήσω το τέλος του Δράματος στην φαντασία του κοινού, στην πίστη του και τα βαθύτερα συναισθήματα του καθενός”.
Απόπειρα… οπτικοποίησης
Αυτό το συναίσθημα όταν προσπαθήσεις να το οπτικοποιήσεις ή να το γράψεις σαν να είναι η πραγματικότητα, το μυστήριο καταστρέφεται. Τι ρούχα θα φορούσε ο Ιησούς; Θα έδειχνε νεκρός ή ζωντανός; Δεν ξέρεις πως να ντύσεις έναν άνθρωπο που αναστήθηκε. Στο τέλος σκέφτηκα πως το πιο όμορφο πράγμα που μπορούσα να κάνω ήταν να δείξω την πίστη… Είναι η πίστη αυτή που έκανε τον Χριστό να ‘επιστρέψει’… Η πίστη των ανθρώπων που πίστεψαν σε Αυτόν.
Η Ανάσταση των νεκρών ως προσδοκία, αναφέρεται σε έναν απ’ τους βασικούς πυλώνες της της θρησκείας μας, στο ‘Σύμβολο της Πίστεως’ και κρατάει ζωντανή την ελπίδα και την πίστη πως κάποια στιγμή, ίσως εκείνη της Δευτέρας Παρουσίας, οι πιστοί θα ‘συναντήσουν’ αγαπημένα τους πρόσωπα που έχουν φύγει απ’ την ζωή. Ως ποιο βαθμό η Ανάσταση του Ιησού αλλά και του Λαζάρου ενίσχυσαν την πίστη των ανθρώπων για μια τέτοια ανάσταση νεκρών δεν μπορούμε να ξέρουμε, γι’ αυτό κι ο Τζεφιρέλι άφησε την Ανάσταση ως πραγματικό γεγονός στην κρίση των ανθρώπων ανάλογα με την πίστη τους.
Αφήγημα;
Τεχνικά μέσα εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν ώστε να καταγράψουν τον δρόμο προς τον Γολγοθά, την Σταύρωση και τελικά την Ανάσταση κι ό,τι έφτασε ως τις μέρες μας είναι όσα η μια γενιά μετέφερε στην άλλη προφορικά, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ακρίβεια των γεγονότων και των λόγων τα οποία διακινήθηκαν μέσα στους αιώνες μάλλον ως ένα μείγμα πραγματικότητας και μυθοπλασίας.
Θα δεχτούμε την Ανάσταση του Ιησού ως ένα αφήγημα με συμβολική μόνο σημασία, δηλαδή τον θρίαμβο της ζωής πάνω στον θάνατο, ή θα μπούμε στον πειρασμό να το δούμε ως πραγματικό γεγονός, αδιανόητο για την ανθρώπινη φύση μας και να κλονιστεί η πίστη μας;
Έχουν γραφτεί πολλά σχετικά με τις πιθανές αιτίες που προκάλεσαν τον θάνατο του Ιησού χωρίς φυσικά να μπορούν να τεκμηριωθούν. Δεν γνωρίζω όμως κάποια έρευνα ή θεωρία που να αναφέρεται στην πιθανότητα ο Ιησούς, να εξαντλήθηκε μεν, να έφτασε πολύ κοντά στον θάνατο, τελικά όμως να μην πέθανε… Κάτι πολύ πιθανό, και τότε η ‘Ανάσταση’ θα ήταν ένα πολύ φυσικό και χαρμόσυνο γεγονός αποδεκτό απ’ τους ανθρώπους χωρίς ερωτηματικά κι’ επιφυλάξεις.
Η ‘ανάσταση’ ενός ‘νεκρού’
Η πιθανότητα αυτή είναι πιο κοντά στην λογική αλλά και την ανθρώπινη φύση. Η ‘ανάσταση’ ενός ‘νεκρού’ είναι κάτι που συμβαίνει και στις μέρες μας, όπου πολλοί συνάνθρωποί μας έφτασαν πολύ κοντά στον θάνατο αλλά τελικά ‘επέστρεψαν’, αναστήθηκαν όπως ομολογούν οι ίδιοι, με την βοήθεια και της επιστήμης, μετά από μέρες, βδομάδες ή και περισσότερο, στην εντατική ενός νοσοκομείου… Και η δύναμη που επανέφερε αυτούς τους ανθρώπους στην ζωή, να νικήσουν τον θάνατο, είναι ακριβώς αυτό που ο ίδιος ο Ιησούς ήρθε να διδάξει… Είναι η δύναμη της πίστης… Στον Θεό, στον εαυτό μας εν τέλει… ‘Εαν εχητε πίστην εως κόκον σινάπεως, ερείτε τω όρει τούτω μετάβηθι εντεύθεν εκεί και μεταβήσεται… ( Ματθ. 17,20 )…
Αυτή λοιπόν την δύναμη, όχι κατ’ ανάγκη με την στενή θρησκευτική της έννοια, αλλά κυρίως της πίστης στον εαυτό μας, της πίστης στην ζωή κι όχι στον θάνατο διέθετε ο Ιησούς κι άντεξε και τελικά νίκησε θριαμβευτικά τον θάνατο και μόνο έτσι η Ανάσταση μπορεί να θεωρηθεί ως ένα ευχάριστο πραγματικό γεγονός που πρέπει να αποδεχτούμε χωρίς καχυποψία…
Αμηχανία
Διαφορετικά, η ανάσταση ενός νεκρού μόνο τρόμο μπορεί να προκαλέσει, ακόμα και σ’ αυτούς που έχασαν αγαπημένο τους πρόσωπο και παρακαλούν να μπορούσαν να το δουν έστω για λίγο από κοντά, να το ψηλαφήσουν, να ακούσουν την φωνή του… Ποιο θα ήταν το συναίσθημα αν αυτό το αγαπημένο πρόσωπο ξεπρόβαλλε ξαφνικά μπροστά τους; Ακόμα και η Ανάσταση του Ιησού αν και είχε προαναγγελθεί, αμηχανία κι ερωτηματικά προκάλεσε και στους ίδιους τους μαθητές Του. Γι’ αυτό και ο Τζεφιρέλι αποφάσισε να αφαιρέσει τελείως την σκηνή της Ανάστασης και να την αφήσει στο θρησκευτικό συναίσθημα και στην κρίση των ανθρώπων.
Ο Ιησούς, όποιο κι αν ήταν το τέλος της ζωής Του, άφησε σημαντική παρακαταθήκη σοφίας παραβολών και συμβολισμών που τα βρίσκουμε συμπυκνωμένα στην ‘Επι του Όρους Ομιλία’ Του… και δεν χρειάζονται αναφορές σε γεγονότα που η ανθρώπινη φύση αδυνατεί να συλλάβει και να κατανοήσει. Γιατί αυτά, αντί να ενισχύσουν μπορεί να κλονίσουν την πίστη μας. Μπορούμε να βιώσουμε το Δράμα του Ιησού και τα Πάθη του… Την Ανάσταση ωστόσο, ως πραγματικό γεγονός, ο καθένας την βιώνει και την αντιλαμβάνεται ανάλογα με την δική του πίστη, το δικό του θρησκευτικό συναίσθημα…
