Από την Ευτυχία Παπούλια
Κοινωνιολόγος
Παρουσιάζεται πάντα με αρνητικό τρόπο, ωστόσο ειναι η μητέρα του συζύγου και η μητέρα του συντρόφου της…
Πάπας Φραγκίσκος
“Ορίστε το καφεδάκι σου!.. Εδώ ειναι και τα χάπια σου!.. Σου έφερα και λίγα ζεστά κουλουράκια… Θέλεις κάτι άλλο από εμένα μάνα; – Μήπως θέλεις να σου φέρω κάτι απ’ έξω τώρα που θα βγω;”, την ρώτησε η κόρη κοιτάζοντάς την βαθιά στα μάτια… “Οχι παιδί μου, την ευχή μου να χεις”. Ηταν μια σκηνή που μου έκανε βαθιά αίσθηση κι έμεινε ανεξίτηλη στην μνήμη μου, όταν πριν πολλά χρόνια είχαμε επισκεφτεί φιλικό μας σπίτι σε μια επαρχιακή πόλη, Πάσχα ήταν και τότε, θυμάμαι. Και μου έκανε εντύπωση γιατί η ‘κόρη’ που μιλούσε με τόση ευγένεια στην ‘μάνα της’ δεν ήταν η κόρη της αλλά… η νύφη της και η μάνα της δεν ήταν φυσικά, η μάνα της αλλά… η πεθερά της!
Ποτέ μου δεν προβληματίστηκα αν η συμπεριφορά της ‘νύφης’ εξέφραζε τα πραγματικά της αισθήματα απέναντι στην πεθερά της αλλά αυτό, ειλικρινά, δεν έχει καμία απολύτως σημασία. Όσοι απο εμάς γνωρίζουν για την δομή και τις σχέσεις των μελών μιας οικογένειας του περασμένου αιώνα, πολλές δεκαετίες πίσω απο αφηγήσεις παππούδων και ηλικιωμένων, οι νέοι τότε, κυρίως στην επαρχία, παντρεύονταν πολύ νωρίς. Μόλις αυτοί επέστρεφαν απ’ τον στρατό, οι προξενήτρες με την συνενοχή των γονιών, κυρίως των μανάδων τους του την είχαν… στημένη. Περίπτωση υπαναχώρησης απ’ τον γαμπρό δεν υπήρχε. Πολλές φορές μάλιστα, όπως αναφέρει η λαογραφία, έβλεπε την νύφη πρώτη φορά στην εκκλησία με καλυμμένο το πρόσωπό της μ’ ένα τούλι.
Το ‘νέο μέλος’
Τυπικά και ουσιαστικά, ο άνδρας, μετά την τελετή ‘έπαιρνε’ την νύφη, σύζυγό του πλέον, και την έφερνε στο πατρικό του ως το νέο μέλος της οικογένειας που θα έπρεπε να συγκατοικήσει με τα πεθερικά, ώσπου να αποκτήσει το ζευγάρι δικό του σπιτι. Κάτι ιδιαίτερα δύσκολο πρακτικά, για δυο λόγους: Ο ένας ηταν οι οικονομικές δυσκολίες και ο άλλος μια ηθική δέσμευση των παιδιών να μην εγκαταλείψουν τους γονείς των σε μια ηλικία που είχαν ανάγκη την βοήθειά τους. Ετσι, το ‘νέο μέλος’ της οικογένειας θα υπηρετούσε εκτός απ’ τον σύζυγό της και τους νέους γονείς! Μια συνθήκη δεδομένη, που δεν αιφνιδίαζε.
Εκείνο ομως που προβλημάτιζε την κάθε νέα πριν παντρευτεί, ήταν σε τι πεθερά θα…πέσει. Μια καλή πεθερά ηταν κάτι σαν λαχείο για την νύφη. Αλλά και το… αντίστροφο, για να είμαστε ακριβοδίκαιοι… Ανταγωνισμός, ωστόσο, ποια απ’ τις δυο θα είναι η καλύτερη, δεν υπήρξε! Όμως για λόγους που δεν γνωρίζουμε, απένειμαν στην κάθε πεθερά τον τίτλο της ‘κακιάς’, της “μέγαιρας” ένας όρος που σχεδόν έχει γίνει συνώνυμο της έννοιας ‘πεθερά’.
Την προσβολή αυτή απέναντι στην ιδιότητα της μάνας που υπερισχύει εκείνης της ‘πεθεράς’, αποφάσισε να αποκαταστήσει ο Πάπας Φραγκίσκος αφιερώνοντας πριν λίγες μέρες το κήρυγμά του, απ’ την πλατεία του, Αγίου Πέτρου, στις σχέσεις μεταξύ των γενεών, όπου κάνοντας μια μακρά παρέμβαση, αναφέρθηκε στο μυθικό χαρακτήρα της πεθεράς, η οποία συχνά πέφτει θύμα των ‘κλισέ’ , όπως είπε, και κάλεσε τους καθολικούς να τιμούν τους ηλικιωμένους και να φροντίζουν τους οικογενειακούς δεσμούς.
Μια φορτισμένη στιγμή
Αξίζει να επαναφέρουμε από την μνήμη μας μια παρόμοια αναφορά στους ηλικιωμένους που είχε κάνει στην αρχή της πανδημίας ο καθηγητής Σωτήρης Τσιόδρας, σε μια συναισθηματικά φορτισμένη συνέντευξή του, απο εκείνες που έδινε κάθε απόγευμα στις έξι, με αφορμή την “φασαρία” όπως είπε που γινόταν σχετικά με τις προτεραιότητες που έπρεπε να δίνονταν για την είσοδο στις ΜΕΘ με κριτήριο την ηλικία.
Και σχεδόν δακρυσμένος έπλεξε το εγκώμιο αυτών των ανθρώπων που βρίσκονται στην δύση της ζωής τους. ‘Το θαύμα της ιατρικής επιστήμης του 2020 είναι η παράταση της ποιοτικής ζωής αυτών των ατόμων, πολλοί απ’ τους οποίους ειναι μανάδες και πατεράδες, είναι γιαγιάδες και παππούδες μας”, πεθερές και πεθεροί. “Τους τιμούμε και τους προστατεύουμε όλους, αλλά κυρίως αυτούς… Δεν μπορούμε να υπάρχουμε ούτε να έχουμε ταυτότητα χωρίς αυτούς”, είχε αναφέρει χαρακτηριστικά κλείνοντας το στόμα όσων υποτιμούν την τρίτη ηλικία.
“Μάνα”
Ετσι και για να επιστρέψουμε εκεί από όπου ξεκινήσαμε, στην νύφη που αποκαλούσε ‘μανα’ την πεθερά και την κοιτούσε στα μάτια, ποια άραγε είναι η συναισθηματική σχέση στην σημερινή συρρικνωμένη οικογένεια, ανάμεσα σε νύφη και πεθερά, από την οικειότητα ως τον σεβασμό; Αποκαλούν την πεθερά με το μικρό της όνομα, προτάσσουν τον τίτλο ‘κυρία’ ή, το πιο συνηθισμένο, μπαίνουν κατ’ ευθείαν στο θέμα, χωρίς προσφωνήσεις;
Παραβλέποντας τις δυσκολίες αυτής της διευρυμένης οικογένειας του μακρινού παρελθόντος, η συνθήκη αυτή δημιουργούσε στην νύφη την υποχρέωση, ως μία ιέρεια αρχαίου δράματος, να μεταλαμπαδεύσει και να συγκεράσει την σοφία και τις παρακαταθήκες μιας γενιάς που ‘φεύγει’ με τους πόθους και τις προσδοκίες της γενιάς που έρχεται, χωρίς κενά και χάσματα ανάμεσά τους, για την ομαλή συνέχεια της ζωής. Προσέφερε, επίσης, στα μέλη της, αυτή η συνθήκη συμβίωσης μια μοναδική μεταφυσική εμπειρία να συμβαίνει κάτω απ’ την ίδια στέγη: Το συναίσθημα εκείνο που γεννά το μυστήριο του θανάτου αυτών που φεύγουν για να δώσουν την θέση τους στο θαύμα της ζωής αυτών που έρχονται…
