Η Νόσος των Λεγεωνάριων, ανεπίσημα γνωστή και ως νόσος των κλιματιστικών, είναι μια οξεία βακτηριακή λοίμωξη του αναπνευστικού. Η λοίμωξη αυτή, σύμφωνα με των ΕΟΔΥ, ονομάζεται λεγεωνέλλωση και προκαλείται από τα βακτηρίδια του γένους Legionellae. Υπάρχουν 50 διαφορετικά είδη λεγιονέλλας, από τα οποία τα 28 έχουν συσχετισθεί με νόσηση στον άνθρωπο με συχνότερο τη Legionella pneumophila (18 οροομάδες, πιο συχνά νόσησης από οροομάδα 1 και οροομάδα 6).
Αναλυτικότερα υπάρχουν δύο διαφορετικές κλινικές οντότητες της νόσου:
- ο πυρετός Pontiac, που αποτελεί αυτοπεριοριζόμενη λοίμωξη που μοιάζει με γριπώδη συνδρομή
- η νόσος των λεγεωναρίων, που εκδηλώνεται κυρίως πνευμονία, δυνητικά θανατηφόρος σε 5-30% των κρουσμάτων περίπου.
Νόσος των Λεγεωνάριων: Πού αναπτύσσεται η λεγιονέλλα
Η λεγιονέλλα, το βακτηρίδιο που προκαλεί τη Νόσο των Λεγεωνάριων, είναι ένα βακτηρίδιο ευρέως διαδεδομένο στη φύση και βρίσκεται στα περισσότερα συστήματα νερού. Αποικίζει εύκολα όλα τα συστήματα ύδρευσης, το δίκτυο παροχής θερμού και κρύου νερού. Σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ, το βακτηρίδιο της νόσου των Λεγεωνάριων (λεγιονέλλα) αναπτύσσεται -με ιδανική θερμοκρασία νερού τους 20 έως 45 βαθμούς Κελσίου- κυρίως στα εξής περιβάλλοντα:
- Σε ντεπόζιτα και δεξαμενές ζεστού και κρύου νερού.
- Σε σωλήνες με ελάχιστη ή καθόλου ροή νερού π.χ τα μη κατειλημμένα δωμάτια σε ξενοδοχειακές μονάδες.
- Στα ιζήματα (βιομεμβράνες) και τις ακαθαρσίες των εσωτερικών επιφανειών σωλήνων και δεξαμενών .
- Στις ίνες καουτσούκ και τις φυσικές ίνες σε αντιτριβικούς δακτυλίους και διατάξεις στεγάνωσης
- Σε θερμαντήρες νερού και δεξαμενές ζεστού νερού.
- Στις εναποθέσεις αλάτων και τις διαβρώσεις σε σωλήνες, ντους και βρύσες.
- Επιβιώνει μέσα σε άλλα βακτήρια και αμοιβάδες.
Το βακτηρίδιο που προκαλεί τη Νόσο των Λεγεωνάριων μεταδίδεται αερογενώς, μέσω της εισπνοής, όταν νερό που είναι μολυσμένο διασκορπίζεται στον αέρα υπό τη μορφή σταγονιδίων (αεροζόλ, ντους). Υπογραμμίζεται ότι το βακτηρίδιο δεν μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Πιθανές πηγές μόλυνσης σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ είναι:
- Συστήματα παροχής κρύου – ζεστού νερού (ντούς)
- Πύργοι ψύξης συστημάτων κλιματισμού
- Δεξαμενές αποθήκευσης νερού
- Θερμές ιαματικές πηγές
- Ιαματικά λουτρά
- Κολυμβητικές δεξαμενές (ιδίως εκείνες όπου το νερό είναι ζεστό και διακινείται)
- Σιντριβάνια
- Υγραντήρες ατμόσφαιρας και αναπνευστικές συσκευές που λειτουργούν με νερό βρύσης
Σε ό,τι αφορά τους χρόνους επώασης, ο ΕΟΔΥ επισημαίνει:
- Πυρετός Pontiac: 3-5 ημέρες (συνήθως 24-48 ώρες)
- Νόσος λεγεωναρίων: 2-10 ημέρες (συνήθως 5-6 ημέρες).
Στις ομάδες υψηλού κινδύνου για τη Νόσο των Λεγεωνάριων υπάγονται: Όλα τα άνω των 50 ετών άτομα, οι καπνιστές, όσοι ευρίσκονται υπό αγωγή με κορτικοστεροειδή, όσοι πάσχουν από χρόνιες πνευμονοπάθειες, σακχαρώδη διαβήτη, νεοπλασματικά νοσήματα και νεφρική ανεπάρκεια,όσοι έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση οργάνων, άτομα με εξασθενημένο και ευάλωτο ανοσοποιητικό σύστημα.
Νόσος των Λεγεωνάριων: Είναι πηγή μόλυνσης τα ξενοδοχεία και εν γένει τα καταλύματα;
Σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ, εάν αναφερθεί ότι κάποιο άτομο με Νόσο των Λεγεωνάριων έχει διαμείνει σε ένα συγκεκριμένο κατάλυμα, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ο συγκεκριμένος ασθενής μολύνθηκε εκεί. Θα μπορούσε να έχει μολυνθεί από πολλά διαφορετικά μέρη. Ωστόσο, όταν δύο ή περισσότερα περιστατικά συνδέονται με διαμονή στο ίδιο κατάλυμα, ειδικά μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, τότε είναι πιθανότερο το κατάλυμα να είναι η πηγή της μόλυνσης. Στην περίπτωση αυτή, είναι απαραίτητη η διεξαγωγή επείγουσας διερεύνησης στο κατάλυμα. Ο διευθυντής ενός τουριστικού καταλύματος θα πρέπει να γνωρίζει τον κίνδυνο από τη Νόσο των Λεγεωνάριων και να λάβει μέτρα για τη μεγαλύτερη δυνατή μείωση του κινδύνου αυτού.
Στα σημεία στα οποία μπορούν να δημιουργηθούν σταγονίδια νερού (αερολύματα), υπάρχει κίνδυνος μόλυνσης. Ορισμένα παραδείγματα είναι τα εξής:
- Καταιωνηστήρες των ντους και βρύσες
- Μπανιέρες spa/υδρομασάζ
- Πύργοι ψύξης και εξατμιστικοί συμπυκνωτές που χρησιμοποιούνται στα κλιματιστικά συστήματα
- Διακοσμητικά συντριβάνια, κυρίως σε εσωτερικούς χώρους
- Προθήκες επίδειξης φαγητών με υγραντήρες, καθώς και άλλες συσκευές δημιουργίας σταγονιδίων νερού
- Συστήματα νερού με σωλήνες άρδευσης φυτών
Μείωση του κινδύνου: Σχέδιο 15 σημείων για τη μείωση του κινδύνου από τη Legionella
Στον οδηγό του για τους ιδιοκτήτες καταλυμάτων ο ΕΟΔΥ αναφέρει ότι ο κίνδυνος της νόσου των λεγεωνάριων μπορεί να ελαχιστοποιηθεί. Προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος από τη Legionella, συνιστάται στους ξενοδόχους και τους λοιπούς ιδιοκτήτες καταλυμάτων να ακολουθήσουν το εξής σχέδιο 15 σημείων:
1. Ορίστε ένα συγκεκριμένο άτομο ως υπεύθυνο για τον έλεγχο της Legionella.
2. Βεβαιωθείτε ότι ο υπεύθυνος έχει επαρκή εκπαίδευση και πείρα ώστε να είναι σε θέση να διεκπεραιώνει αποτελεσματικά τον ρόλο του, καθώς και ότι το λοιπό προσωπικό είναι εκπαιδευμένο ώστε να αντιλαμβάνεται τη σημασία του δικού του ρόλου στον έλεγχο της Legionella.
3. Διατηρείτε το ζεστό νερό σταθερά ζεστό και σε συνεχή κυκλοφορία: θερμοκρασία 50°C – 60°C (υπερβολικά ζεστό κατά τον έλεγχο εμβάπτισης του χεριού για μερικά δευτερόλεπτα) σε ολόκληρο το σύστημα του ζεστού νερού.
4. Διατηρείτε το κρύο νερό σταθερά κρύο. Θα πρέπει να παραμένει σε θερμοκρασίες κάτω των 20°C σε ολόκληρο το σύστημα και προς όλες τις εξόδους (αυτό μπορεί να μην είναι δυνατό όταν η θερμοκρασία περιβάλλοντος είναι υψηλή, αλλά θα πρέπει να καταβάλλεται κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να εξασφαλίζεται ότι το κρύο νερό που εισέρχεται στους χώρους χρήσης και φύλαξης παραμένει όσο το δυνατόν πιο κρύο).
5. Τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα εάν τα δωμάτια δεν είναι κατειλημμένα και πάντοτε πριν καταλύσουν επισκέπτες, ανοίξτε όλες τις βρύσες και τα ντους μέσα στα δωμάτια των επισκεπτών και στους λοιπούς χώρους και αφήστε το νερό να τρέξει για αρκετά λεπτά (έως ότου φτάσει στις θερμοκρασίες που αναφέρονται στα σημεία 3 και 4).
6. Διατηρείτε τις κεφαλές των ντους και τις βρύσες καθαρές και χωρίς εναποθέσεις αλάτων.
7. Καθαρίζετε και απολυμαίνετε τακτικά τους πύργους ψύξης και τις συνδεδεμένες σωληνώσεις που χρησιμοποιούνται στα κλιματιστικά συστήματα – τουλάχιστον δύο φορές τον χρόνο.
8. Καθαρίζετε, εκκενώνετε και απολυμαίνετε τους θερμαντήρες νερού (θερμοσίφωνες) μία φορά τον χρόνο.
9. Απολυμαίνετε το σύστημα του ζεστού νερού με διάλυμα χλωρίου υψηλής συγκέντρωσης (50mg/l) για 2–4 ώρες μετά την εκτέλεση εργασιών στο σύστημα και στους θερμαντήρες νερού, καθώς και πριν από την έναρξη της κάθε σεζόν.
10. Καθαρίζετε και απολυμαίνετε τακτικά όλα τα φίλτρα νερού, σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή, τουλάχιστον κάθε έναν έως τρεις μήνες.
11. Επιθεωρείτε μηνιαίως τις δεξαμενές νερού, τους πύργους ψύξης και τις ορατές σωληνώσεις. Βεβαιωθείτε ότι όλα τα καλύμματα είναι ακέραια και σταθερά στη θέση τους.
12. Επιθεωρείτε το εσωτερικό των δεξαμενών κρύου νερού τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο και απολυμαίνετε με διάλυμα χλωρίου συγκέντρωσης 50mg/l και καθαρίζετε εάν υπάρχουν εναποθέσεις ή τυχόν ακαθαρσίες.
13. Βεβαιωθείτε ότι τυχόν τροποποιήσεις ή νέες εγκαταστάσεις στο σύστημά σας δεν προκαλούν διαλείπουσα ή καθόλου ροή νερού στα συστήματα σωληνώσεων, και απολυμαίνετε το σύστημα μετά από κάθε εργασία.
14. Εάν υπάρχει πισίνα για spa (γνωστή και ως υδρομασάζ, τζακούζι, λουτρό spa), βεβαιωθείτε ότι: − εμπλουτίζεται συνεχώς με διάλυμα χλωρίου ή βρωμίου 2–3mg/l και ότι τα επίπεδα του pH ελέγχονται τουλάχιστον τρεις φορές την ημέρα, − κάθε ημέρα αντικαθίσταται η μισή ποσότητα του νερού τουλάχιστον, − τα φίλτρα άμμου εκπλένονται καθημερινά με αντίστροφη ροή, − ολόκληρο το σύστημα καθαρίζεται και απολυμαίνεται μία φορά την εβδομάδα.
15. Καταγράφετε καθημερινά όλες τις ενδείξεις επεξεργασίας του νερού, όπως η θερμοκρασία, το pH και οι συγκεντρώσεις χλωρίου και βεβαιωθείτε ότι ελέγχονται τακτικά από τον διευθυντή του καταλύματος.