Πριν από είκοσι χρόνια, το μέλλον των παπαγάλων Spix Macaw (Μακάο) δεν θα μπορούσε να φαίνεται πιο δυσοίωνο. Το τελευταίο μέλος αυτού του ξεχωριστού είδους εξαφανίστηκε από τη φύση, αφήνοντας μόλις μερικές δεκάδες πουλιά σε κλουβιά συλλεκτών σε όλο τον κόσμο με τις προοπτικές τουλάχιστον ζοφερές. Όμως, χάρη σε ένα διεθνές πρόγραμμα διάσωσης, οι παπαγάλοι Spix – με τα γκρίζα κεφάλια και το ζωηρό μπλε φτέρωμα – έχουν κάνει μια εκπληκτική επιστροφή. Ένα σμήνος πετάει, πλέον, ελεύθερο πάνω από την παλιά του πατρίδα στη Βραζιλία, αφού απελευθερώθηκε εκεί πριν από ένα μήνα.
Αργότερα φέτος, οι υπεύθυνοι σχεδιάζουν να απελευθερώσουν περισσότερα πουλιά και ελπίζουν ότι οι παπαγάλοι θα αρχίσουν να αναπαράγονται στη φύση την επόμενη άνοιξη. «Πηγαίνει εξαιρετικά καλά», λέει ο βιολόγος Τομ Γουάιτ, της Υπηρεσίας Ιχθύων και Άγριας Ζωής των ΗΠ και τεχνικός σύμβουλος του πρότζεκτ διάσωσης. «Έχει περάσει σχεδόν ένας μήνας από τότε που απελευθερώσαμε τα πουλιά και όλα τους έχουν επιβιώσει. Συμπεριφέρονται ως σμήνος- παραμένουν στην περιοχή και αρχίζουν να δοκιμάζουν την τοπική βλάστηση».
Θύμα διπλού περιβαλλοντικού πλήγματος
Το συγκεκριμένο είδος παπαγάλου, που πήρε το όνομά του προς τιμήν του Γερμανού βιολόγου Johann Baptist Ritter von Spix, ο οποίος συνέλεξε για πρώτη φορά δείγμα το 1819- έπεσε θύμα ενός διπλού περιβαλλοντικού πλήγματος που ξεκίνησε τον 19ο αιώνα. Καθώς η γεωργία εξαπλώθηκε στη Νότια Αμερική, πατρίδα του παπαγάλου – σε μια περιοχή με θαμνώδεις εκτάσεις και δάση γνωστή ως Caatinga στη βορειοανατολική Βραζιλία – υπερβοσκήθηκε από κατσίκες και άλλα ζώα. Η γη διαβρώθηκε και ο αριθμός των παπαγάλων μειώθηκε καθώς καταστράφηκε ο βιότοπός τους. «Αυτή η απώλεια είχε ένα πολύ ατυχές δευτερογενές αποτέλεσμα», εξηγεί ο Τομ Γουάιτ.
«Μόλις ένα ζώο κινδυνεύει με εξαφάνιση, οι συλλέκτες θέλουν να το αποκτήσουν. Και αυτό συνέβη και με το συγκεκριμένο παπαγάλο. Έγινε σπάνιος και, ως αποτέλεσμα, αδίστακτα άτομα προσπάθησαν να αρπάξουν τα ελάχιστα που παρέμεναν στη φύση για τις ιδιωτικές τους συλλογές». Το μέλλον του είδους φαινόταν δυσοίωνο, μέχρι που βρέθηκε ξανά στο προσκήνιο χάρη σε μια ταινία κινουμένων σχεδίων.
Η ταινία «Rio»
Το 2011 κυκλοφόρησε η ταινία «Rio», η ιστορία ενός εξημερωμένου αρσενικού Spix Macaw που ονομάζεται Blu, ο οποίος μεταφέρεται στο Ρίο ντε Τζανέιρο για να ζευγαρώσει με ένα ελεύθερο θηλυκό, την Jewel. Η ταινία και το σίκουελ, «Rio 2», απέφεραν σχεδόν 1 δισ. δολάρια, αποκαλύπτοντας ταυτόχρονα στο παγκόσμιο κοινό την απειλή που αντιμετωπίζει το είδος. Αργότερα, το 2018, ο Μισέλ Τεμέρ, τότε πρόεδρος της Βραζιλίας, υπέγραψε διάταγμα με το οποίο ιδρύθηκε ένα καταφύγιο για παπαγάλους στη βορειοανατολική πολιτεία της Μπαΐα, ενώ ένα πρόγραμμα αναπαραγωγής, χρησιμοποιώντας παπαγάλους από ιδιωτικές συλλογές, δημιουργήθηκε σε διάφορα κέντρα σε όλο τον κόσμο.
Η σύγχρονη γενετική διαδραμάτισε επίσης σημαντικό ρόλο στη διάσωση του συγκεκριμένου παπαγάλου, λέει ο Τομ Γουάιτ. «Οι τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν ήταν πολύ εξελιγμένες και επέτρεψαν στους εκτροφείς να ζευγαρώσουν τα πτηνά πολύ προσεκτικά. Η τεχνητή σπερματέγχυση κατέστησε επίσης ευκολότερη την παραγωγή απογόνων», εξηγεί. Ως αποτέλεσμα, αρκετές εκατοντάδες παπαγάλοι Spix έχουν πλέον εκτραφεί σε αιχμαλωσία και οκτώ από αυτούς μεταφέρθηκαν τον Ιούνιο στη Μπαΐα για απελευθέρωση.
