H 14η Ιουλίου αποτελεί Εθνική Εορτή της Γαλλίας, η οποία γιορτάζεται από το 1880!
«Να τιμωρείς τους καταπιεστές της ανθρωπότητας είναι επιείκεια. Το να τους συγχωρείς είναι απανθρωπιά…» Ροβεσπιέρος
Στις 14 Ιουλίου 1789, με την πτώση της Βαστίλης, ξεκίνησε η Γαλλική Επανάσταση, που έμελλε να αλλάξει το ρου της ιστορίας για ολόκληρη την Ευρώπη σε κοινωνικοπολιτικό επίπεδο. Η Γαλλική Επανάσταση σήμανε την κατάργηση της απόλυτης μοναρχίας στην Ευρώπη και την αντικατάσταση του φεουδαρχικού συστήματος από το δημοκρατικό, θέτοντας, παράλληλα, τις βάσεις για τη δημιουργία του σύγχρονου κοινοβουλευτικού αστικού κράτους. H 14 Ιουλίου αποτελεί Εθνική Εορτή της Γαλλίας, η οποία γιορτάζεται από το 1880. Ξεκίνησε με την άλωση της φυλακής της Βαστίλης, η οποία ήταν από τον 17ο αιώνα φυλακή πολιτικών και ποινικών κρατουμένων, με την κατάληψή της να έχει κυρίως συμβολικό χαρακτήρα, αφού στις 14 Ιουλίου υπήρχαν μόλις επτά κρατούμενοι, αλλά ήταν ένα είδος προπυργίου για το καθεστώς.
Τα κανόνια της Βαστίλης σημαδεύουν τους κατοίκους της οδού Faubourg Αγίου Αντωνίου
Το πρωί της 14 Ιούλιου του 1789, τα κανόνια της Βαστίλης, το μισητό σύμβολο του παλαιού καθεστώς σημαδεύουν τους κατοίκους της οδού Faubourg Αγίου Αντωνίου. Ο μαρκήσιος de Launay, ο διοικητής του φρουρίου, υπόσχεται να αποσύρει τα όπλα. Και τότε ακούγεται σε όλο το Παρίσι:… στη Βαστίλη! Για τη Βαστίλη! Οι φυλακές της Βαστίλλης είχαν οχτώ πύργοι του φρουρίου αυτού, που προστατεύονταν γύρω γύρω από δυο βαθιά χαντάκια, έδιναν την εντύπωση πως το φρούριο αυτό ήταν το ακατάλυτο κάστρο της απολυταρχίας. Στις 14 Ιούλη, πρωί πρωί, πλήθη λαού ορμάνε προς τα τείχη της Βαστίλλης.
Ο διοικητής του φρουρίου προστάζει τη φρουρά να ανοίξει πυρ. Αν και ο λαός έχει θύματα, ωστόσο συνεχίζει την επίθεση. Περνάνε τα χαντάκια και επιτίθενται εναντίον του φρουρίου. Οι ξυλουργοί και οι οικοδόμοι φτιάχνουν ό,τι χρειάζεται. Οι πυροβολητές περνάνε με το μέρος του λαού και χτυπάνε το φρούριο. Τα βλήματα σπάνε τις αλυσίδες μιας κινητής γέφυρας και ο λαός ορμάει και κυριεύει το φρούριο της Βαστίλλης.
Στη Βαστίλη κρατούνταν όσοι αμφισβητούσαν το βασιλιά, ακόμα και ευγενείς. Ο Βολταίρος αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα εκπροσώπου του Διαφωτισμού, ο οποίος φυλακίστηκε εκεί. Η απαρχή της Γαλλικής Επανάστασης εξέφρασε την επιθυμία των Γάλλων πολιτών για αλλαγή του καθεστώτος της απόλυτης μοναρχίας, με τον Λουδοβίκο τον ΙΣΤ’ να είναι ο εκφραστής του ως ο τότε βασιλιάς. H ανερχόμενη αστική τάξη, με σύνθημα “Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη”, ήταν ο εκφραστής της Επανάστασης, η οποία συμπεριελάμβανε εμπόρους, τραπεζίτες, υπαλλήλους και βιομηχάνους επιχειρηματίες.
H oικονομική κρίση
H oικονομική κρίση, η οποία βάρυνε ιδιαίτερα τα χαμηλότερα στρώματα του πληθυσμού των πόλεων, καθώς και οι ιδέες η φιλοσοφία του Διαφωτισμού, η οποία ερχόταν σε αντίθεση με την υπάρχουσα κατάσταση ήταν δύο σημαντικότατοι παράγοντες για την εξέγερση. Ο Διαφωτισμός έκανε λόγο για τα ατομικά δικαιώματα, για ελευθερία και ισότητα, έννοιες που ως τότε ήταν άγνωστες κάτω από τον ζυγό του απολυταρχικού καθεστώτος.
Ένας από τους ηγέτες της επανάστασης ο Μαξιμιλιανός Ροβεσπιέρος, ο διασημότερος και πλέον αμφιλεγόμενος από τους ηγέτες της Γαλλικής Επανάστασης του 1789, γεννήθηκε στο Αρράς και ήταν γιος δικηγόρου. Σπούδασε Φιλοσοφία και Νομικά και έγινε δικηγόρος στην ιδιαίτερη πατρίδα του. Γρήγορα απέκτησε φήμη για τις επαγγελματικές του ικανότητες αλλά και για τη φιλαλληλία του και για την προθυμία του να υπερασπίζεται τους φτωχούς. Με δημοσιεύματά του στηλίτευε τα κακώς κείμενα της κοινωνίας, τη βασιλική απολυταρχία, τις αυθαιρεσίες της Δικαιοσύνης.
Ο Ροβεσπιέρος είχε μόλις κλείσει τα 30, όταν η βαθιά κοινωνική και οικονομική κρίση που μάστιζε τη Γαλλία από χρόνια έφθανε στο απροχώρητο. Για την αντιμετώπισή της ο άβουλος και βραδύνους βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΣτ’ συνεκάλεσε τις Γενικές Τάξεις, είδος Εθνοσυνέλευσης, οι οποίες ήταν παλαιός θεσμός, είχαν όμως να συγκληθούν από το 1614.
Όταν τον Μάιο του 1789 άρχισε στις Βερσαλλίες η συνέλευση των Γενικών Τάξεων, ο Ροβεσπιέρος ήταν παρών έχοντας εκλεγεί μεταξύ των αντιπροσώπων της τρίτης τάξης της επαρχίας του για να υπερασπιστεί και αυτός τα συμφέροντα των κοινών θνητών απέναντι στις πανίσχυρες δύο άλλες τάξεις, τον κλήρο και τους ευγενείς. Τα γεγονότα εξελίχθηκαν ραγδαία, και στις 14 Ιουλίου 1789 ο επαναστατημένος λαός του Παρισιού κατέλαβε και κατεδάφισε τη μισητή φυλακή της Βαστίλλης. Την ημέρα αυτή θεωρείται ότι άρχισε η Γαλλική Επανάσταση, της οποίας ο Ροβεσπιέρος επρόκειτο να αναδειχθεί ένας από τους σημαντικότερους ηγέτες και να λάβει το προσωνύμιο «Αδιάφθορος».
Το άτυπο ξεκίνημα της Επανάστασης
Το άτυπο ξεκίνημα της Επανάστασης έλαβε χώρα μερικές εβδομάδες νωρίτερα, με την σύγκληση των Γενικών Τάξεων. Επειδή οι περισσότεροι εκπρόσωποι του κλήρου και των ευγενών αρνήθηκαν να συμμετάσχουν, οι εκπρόσωποι της Τρίτης Τάξης αποφάσισαν να προχωρήσουν μόνοι τους και ανακήρυξαν τη συνέλευση των τάξεων Εθνική Συντακτική Συνέλευση, την οποία όμως ο Λουδοβίκος δεν αναγνώρισε. Ακολούθησε ο όρκος του Σφαιριστηρίου στις 20 Ιουνίου, με τους αντιπροσώπους της Τρίτης Τάξης να συμφωνούν να μην κάνουν πίσω εάν δε δώσουν Σύνταγμα στη Γαλλία. Ο βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΣΤ’ και η γυναίκα του βασίλισσα Μαρία Αντουανέτα αποκεφαλίστηκαν το 1793 στην γκιλοτίνα.
Στη συνέχεια, ο εορτασμός της 14ης Ιουλίου εγκαταλείπεται μέχρι την Τρίτη Δημοκρατία, όπου ο Λέων Γαμβέττας, επιθυμεί να εορτάσει τα θεμέλια του καθεστώτος. Με πρόταση του βουλευτή του Σηκουάνα, Benjamin Raspail, ο νόμος της 6ης Ιουλίου 1880 καθιερώνει την 14η Ιουλίου ως εθνική εορτή της γαλλικής Δημοκρατίας. Μετά την λιτότητα που ακολούθησε τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο, η 14η Ιουλίου 1919 εόρτασε μεγαλόπρεπα την νίκη. Με το ίδιο πνεύμα, η 14η Ιουλίου 1945 εορταζόταν τρεις μέρες πριν.
Η πτώση της Βαστίλλης
Η πτώση της Βαστίλλης έκανε τεράστια εντύπωση, όχι μόνο στη Γαλλία, αλλά και πολύ πέρα από τα σύνορα της. Στη Ρωσία, στην Αγγλία, στα γερμανικά και στα ιταλικά κράτη, όλοι οι προοδευτικοί χαιρέτισαν με ενθουσιασμό τα επαναστατικά γεγονότα του Παρισιού. Ξεκίνησε με την άλωση της φυλακής της Βαστίλης, η οποία ήταν από τον 17ο αιώνα φυλακή πολιτικών και ποινικών κρατουμένων, με την κατάληψή της να έχει κυρίως συμβολικό χαρακτήρα, αφού στις 14 Ιουλίου υπήρχαν μόλις επτά κρατούμενοι, αλλά ήταν ένα είδος προπυργίου για το καθεστώς. Στη Βαστίλη κρατούνταν όσοι αμφισβητούσαν το βασιλιά, ακόμα και ευγενείς. Ο Βολταίρος αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα εκπροσώπου του Διαφωτισμού, ο οποίος φυλακίστηκε εκεί.
Η νικηφόρα εξέγερση στις 14 Ιούλη 1789 είναι η αρχή της επανάστασης. Ο βασιλιάς και το κόμμα των φεουδαρχών αναγκάζονται, κάτω από την πίεση των λαϊκών μαζών, να υποχωρήσουν. Ο Νέκερ επαναφέρεται στη θέση του και ο βασιλιάς δέχεται τις αποφάσεις της εθνοσυνέλευσης. Τις μέρες αυτές, στο Παρίσι ιδρύεται το όργανο της αυτοδιοίκησης της πόλης – η δημοτική αρχή, που την αποτελούν αντιπρόσωποι των μεγαλοαστών. Συγκροτείται η αστική εθνοφρουρά με διοικητή τον μαρκήσιο Λαφαγιέτ, που ήταν αγαπητός στο λαό, γιατί είχε πάρει μέρος στον πόλεμο για την ανεξαρτησία των βορειοαμερικανικών αποικιών της Αγγλίας.
Πέτυχε η Γαλλική Επανάσταση;
Υπό τη στενή έννοια και σε βάθος χρόνου καμία επανάσταση δεν «πέτυχε»: Η Γαλλία, λίγα χρόνια και μερικά λουτρά αίματος (στην περίπτωση του Μαρά και κυριολεκτικά λουτρά) μετά, επανήλθε στη μοναρχία. Η Ρωσία μετακύλησε στον ιμπεριαλιστικό καπιταλισμό δικής της εμπνεύσεως. Η Κίνα έγινε μια κομμουνιστική μονοκρατορία με ΜακΝτόναλντς.
Κάθε επανάσταση, όμως, πρώτα πρέπει να εξετάζεται στο ιστορικό της πλαίσιο και μετά από την άποψη της παρακαταθήκης που άφησε. Και η σπουδαιότερη όλων είναι αυτή της Γαλλικής. Ανεξάρτητα από την ίδια τη Γαλλία, τα ωστικά κύματα της Επανάστασης δεν άφησαν καμία χώρα στην Ευρώπη ανεπηρέαστη.
Ενας μεγάλος θρίαμβος
Η Γαλλική Επανάσταση ήταν ένας μεγάλος θρίαμβος για την ιδέα της δημοκρατίας, όταν κατοχύρωσε τις αρχές της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφότητας. Η «Ελευθερία» υπονοούσε ότι η κυβέρνηση έπρεπε να λειτουργεί σύμφωνα με την κυρίαρχη βούληση των κυβερνώμενων και όχι σύμφωνα με τις επιταγές ενός αυταρχικού μονάρχη. Το άτομο θα πρέπει να έχει εγγυημένες προσωπικές ελευθερίες τις οποίες κανένα κράτος δεν θα μπορούσε να περιορίσει. Τέτοιες ήταν η ελευθερία της άποψης, της θρησκευτικής λατρείας και του Τύπου. Η Γαλλική Επανάσταση διακήρυξε επίσης την ελευθερία της κατοχής ιδιωτικής ιδιοκτησίας ως εγγενές δικαίωμα του ανθρώπου.
Το μεγαλύτερο δώρο της Γαλλικής Επανάστασης, όμως, ήταν η ιδέα της Ισότητας. Η Διακήρυξη του 1789 διαβεβαιώνει ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν ίσο δικαίωμα στην ευημερία και στην επιδίωξη της ευτυχίας. Η ιδέα της ισότητας δεν ήταν νέα στον κόσμο, αλλά ήταν κάτι εντελώς πρωτοφανές ως πολιτικό δόγμα. Ο Καντ είχε φτάσει στο σημείο να απορρίψει όλα τα κληρονομικά προνόμια, αλλά ο Καντ δεν ήταν πολιτικός, ήταν φιλόσοφος. Ισότητα σήμαινε ότι όλοι οι άνθρωποι ήταν ίσοι ενώπιον του νόμου. Σήμαινε επίσης την κατάργηση των προνομίων, την καταστροφή του φεουδαρχικού συστήματος, το τέλος της δουλοπαροικίας.
Η Αδελφότητα ήταν το σύνθημα του νέου γαλλικού εθνικισμού. Ήταν η πιο ισχυρή δύναμη στην αναμόρφωση των συνόρων της Ευρώπης. Ολόκληρη η Δυτική Ευρώπη μεταξύ των Πυρρηναίων και της Βαλτικής εμποτίστηκε με τα ιδανικά της Γαλλικής Επανάστασης.
Η Ευρώπη αλλάζει
Η Γαλλική Επανάσταση έπαιξε σημαντικό ρόλο στην επιτυχία του αγώνα για την Ελληνική Ανεξαρτησία, ο οποίος αντλούσε δύναμη από τα ιδανικά της. Αλλά και στην ενοποίηση της Ιταλίας και της Γερμανίας, γράφοντας το τέλος της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Με έναν κάπως παράδοξο τρόπο, ήταν ένας Αυτοκράτορας, ο Ναπολέων Βοναπάρτης, που έφερε -άθελά του- τα ιδανικά της επανάστασης στις άκρες της ηπείρου.
Κάποιες από τις χώρες που κατάκτησε τον καλωσόρισαν -εσφαλμένα- ως κομιστή των νέων αυτών ιδεών. Οι περισσότεροι λαοί, αντιθέτως, ένοιωσαν για πρώτη φορά την ανάγκη να ενωθούν και να αντιμετωπίσουν τον κατακτητή με ένα νέο αίσθημα εθνικής ταυτότητας και να αντισταθούν στο δεσποτισμό του, υιοθετώντας τις αρχές της Γαλλικής Επανάστασης. Ο κόσμος είχε πάρει ένα δρόμο· όλοι οι Ναπολέοντες του σύμπαντος δεν μπορούσαν να τον αλλάξουν. Το τρίπτυχο «ελευθερία, ισότης, αδελφότης», πήρε πολλές μορφές στα χρόνια που πέρασαν, το δικό μας «ψωμί, παιδεία, ελευθερία», ήταν μια από αυτές. Τα ιδανικά της, τσαλαπατημένα συχνά στο σύγχρονο κόσμο, δεν παύουν όμως να συνοδεύουν τους προοδευτικούς ανθρώπους στις άκρες της γης και να αποτελούν φάρο μας ακόμη και στις σκοτεινότερες στιγμές.
Ό,τι κι αν κάνουν οι Γάλλοι, αυτό θα τους το χρωστάμε.
