Του Χρήστου Ταραντίλη
Βουλευτής Επικρατείας της Νέας Δημοκρατίας
Kαθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών
Η ευρεία χρήση συστημάτων δικτύου και πληροφοριών κυριαρχεί σήμερα παντού στην κοινωνική ζωή. Η ψηφιοποίηση και η συνδεσιμότητα, βασικά χαρακτηριστικά στην περίπτωση ολοένα και περισσότερων προϊόντων και υπηρεσιών, αποτελεί κεντρικό πυλώνα της οικονομικής ανάπτυξης. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι ήδη μέρος της ζωής μας και όχι πια επιστημονική φαντασία, ενώ το Διαδίκτυο των Πραγμάτων (IoT), βρίσκεται, τα τελευταία ιδίως χρόνια, στον πυρήνα της καλούμενης τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης. Ένα σύνολο νέων αναδυόμενων τεχνολογιών, αποτελούμενων από συστήματα που χαρακτηρίζονται από τη δυνατότητά τους να συμπεριφέρονται και να δρουν με σημαντικό βαθμό αυτονομίας από την ανθρώπινη παρέμβαση, ικανών να αναλύουν το περιβάλλον και πλήθος δεδομένων για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων, κατακλύζει τη ζωή μας και μεταμορφώνει τον κόσμο, την κοινωνία και τη βιομηχανία μας.
Πλήθος προκλήσεων συνοδεύει τη διάδοση των τεχνολογιών αυτών στην καθημερινότητα μας: Η διαφάνεια στη λειτουργία συστημάτων με αλγοριθμική λήψη αποφάσεων, η ασφάλεια των πληροφοριακών συστημάτων, η μεταφορά και η ενσωμάτωση του ψηφιακού γίγνεσθαι στο νομικό μας κόσμο, τα προσωπικά δεδομένα είναι μόνο κάποιες από τις πτυχές των νέων τεχνολογιών που διαμορφώνουν μια νέα, αχαρτογράφητη σχεδόν, πραγματικότητα. Είναι κοινός τόπος πια ότι η αξιοποίηση των πόρων και των δυνατοτήτων που παρέχει η ευρεία χρήση των αναδυόμενων τεχνολογιών δεν μπορεί να επιτευχθεί σε ένα αρρύθμιστο περιβάλλον ανασφάλειας και παντελούς απουσίας ευθύνης, καθώς ένα τέτοιο εγχείρημα θα ναρκοθετούσε την αξιοπιστία και την εμπιστοσύνη των πολιτών στην τεχνολογική εξέλιξη.
Το νομοσχέδιο του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης
Με το νομοσχέδιο του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης για τις αναδυόμενες τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών η Ελλάδα γίνεται μία από τις πρώτες χώρες που εισάγει ένα συνολικό πλαίσιο κανόνων λειτουργίας συγκεκριμένων νέων τεχνολογιών δίνοντας για πρώτη φορά απτή – νομική διάσταση σε έννοιες που υπήρχαν μέχρι σήμερα μόνο στον ψηφιακό κόσμο. Αλυσίδα συστοιχιών (Blockchain), Διαδίκτυο των Πραγμάτων (Internet of Things), Διαδικασία Τρισδιάστατης Εκτύπωσης, Έξυπνο Συμβόλαιο (Smart Contract), Τεχνολογία Κατανεμημένου Καθολικού (Distributed Ledger Technology) είναι κάποιες από τις έννοιες στις οποίες το νομοσχέδιο δίνει πλέον συγκεκριμένους ορισμούς και επιβάλλει κανόνες στη χρήση και τους χρήστες τους.
Με το νέο πλαίσιο εισάγονται κανόνες για την αξιοποίηση των δυνατοτήτων και την ενίσχυση της λογοδοσίας και της διαφάνειας κατά τη χρήση τεχνολογίας τεχνητής νοημοσύνης. Συναφώς, προβλέπεται ότι οι δημόσιοι φορείς (πλην του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας και της ΕΥΠ) χρησιμοποιούν συστήματα τεχνητής νοημοσύνης μόνο όταν αυτό προβλέπεται νομοθετικά και μόνο εφόσον έχουν εκπονήσει αλγοριθμική εκτίμηση αντικτύπου. Οι φορείς αυτοί δημοσιοποιούν τις παραμέτρους στις οποίες στηρίχθηκε η λήψη της απόφασης ή η έκδοση της πράξης με βάση την τεχνολογία αυτή, ενώ οι επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα υποχρεούνται, αντιστοίχως, να δημοσιοποιούν τις σχετικές παραμέτρους κατά της διαδικασία λήψης αποφάσεων σχετικά με την εργασία.
Ρυθμίσεις για τη χρήση των τεχνολογιών του Διαδικτύου των Πραγμάτων
Περαιτέρω, εισάγονται ρυθμίσεις για τη χρήση των τεχνολογιών του Διαδικτύου των Πραγμάτων, όρος ο οποίος περιγράφει ένα δίκτυο έξυπνων συσκευών (smart devices) οι οποίες συνδέονται τόσο μεταξύ τους, όσο και με βάσεις δεδομένων με στόχο να παρέχουν πλήθος υπηρεσιών που αξιοποιούν και βασίζονται στα δεδομένα. Η λογική των ρυθμίσεων αυτών, οι οποίες αφορούν στις κρίσιμες υποδομές του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, χαρακτηρίζεται από την επιβολή αυστηρών προδιαγραφών ασφαλείας στις συσκευές αυτής της τεχνολογίας, όπως είναι η χρήση ασφαλών κωδικών και η κρυπτογράφηση, η υποχρέωση τήρησης μητρώου διασυνδεδεμένων συσκευών για λόγους διευκόλυνσης της εποπτείας, η επιβολή υποχρεώσεων στους φορείς εκμετάλλευσής τους, στους κατασκευαστές, τους εισαγωγείς και τους διανομείς, ώστε να καθίσταται δυνατή η απόδοση ευθύνης στην περίπτωση αστοχιών.
Το νομοσχέδιο θεσμοθετεί επίσης τη χρήση Συστημάτων μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών (drones) για την παροχή ταχυδρομικών υπηρεσιών επί τη βάσει τεχνικώς χαρακτηριστικών και προδιαγραφών που θα καθοριστούν από το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης και την Αρχή Πολιτικής Αεροπορίας, δυνατότητα η οποία στοχεύει στην διευκόλυνση της πρόσβασης σε ακριτικές ή νησιωτικές περιοχές.
Δυνατότητα εγγραφής δεδομένων ή συναλλαγών μέσω blockchain
Τέλος, το νομοσχέδιο εισάγει την δυνατότητα εγγραφής δεδομένων ή συναλλαγών μέσω blockchain ή άλλης Τεχνολογίας Κατανεμημένου Καθολικού, καθώς επίσης και την κατάρτιση των έξυπνων συμβολαίων (smart contracts). Το blockchain, αλυσίδα συστοιχιών, λειτουργεί ως δημόσια βάση καταγραφής δεδομένων, η οποία σε συνδυασμό με άλλες τεχνολογίες, εξασφαλίζει επεξεργασία στοιχείων από ένα αποκεντρωμένο δίκτυο με ασφαλή και διαφανή τρόπο. Στη βάση της τεχνολογίας αυτής αναπτύσσονται τα έξυπνα συμβόλαια, δηλαδή, συμβάσεις οι όροι των οποίων εκτελούνται αυτοματοποιημένα και ψηφιακά, ακολουθώντας πρωτόκολλα πληροφορικής και αλγορίθμους. Οι συναλλακτικοί αυτοί τρόποι αναγνωρίζονται με το προτεινόμενο νομοσχέδιο ως έγκυρες μορφές συμβάσεων και εντάσσονται στους ισχύοντες κανόνες του αστικού δικαίου της χώρας μας αναπτύσσοντας ισχύ έναντι διοικητικών αρχών και δικαστηρίων.
Η ψηφιακή μετάβαση και οι προκλήσεις της είναι μια πραγματικότητα που επιδρά ήδη στη λειτουργία της κοινωνίας. Με τη νομοθετική αυτή πρωτοβουλία η Ελλάδα πρωτοπορεί και αποδεικνύει ότι μπορεί να συνδυάσει τα πλεονεκτήματα των αναδυόμενων τεχνολογιών με ένα κανονιστικό πλαίσιο που θα σέβεται τις αξίες του πολιτισμού μας και τα δικαιώματα των πολιτών.
