Δήμος Ελευσίνας: Ο Βρετανός «αρχαιολάτρης», ο Edward D. Clarke, κατέστρωσε ένα δόλιο σχέδιο, προκειμένου να υφαρπάξει την μία εκ των δύο σπουδαίων Καρυάτιδων της περιοχής.
Με έγκριση του Δημοτικού Συμβουλίου προχωρά η υποβολή αιτήματος επαναπατρισμού της Καρυάτιδας της Ελευσίνας που φιλοξενείται στο Μουσείο Fitwilliam του Cambridge. Το εν λόγω ζήτημα τέθηκε προ μηνών σε διαβούλευση μεταξύ Δήμου Ελευσίνας και 2023 Ελευσίς – Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, με αποτέλεσμα να κλιμακωθεί το αίτημα και τελικώς, να εγκριθεί από το Δημοτικό Συμβούλιο.
Ιστορικό
Είναι ευρέως γνωστό πως η Ελευσίνα διαθέτει τις δικές της Καρυάτιδες, με τη μία εκ των δύο να έχει υφαρπαγεί προκλητικά από τον Βρετανό Έντουαρντ Κλαρκ το 1801, ο οποίος μέχρι προηγουμένως καυτηρίαζε, μάλιστα, με σθένος τη λεηλασία του Έλγιν, που συντελέστηκε στον Παρθενώνα. Ο Βρετανός «αρχαιολάτρης», ο Edward D. Clarke, κατέστρωσε ένα δόλιο σχέδιο, προκειμένου να υφαρπάξει την μία εκ των δύο σπουδαίων Καρυάτιδων της περιοχής.
Στις αρχές του 19ου αιώνα, την πόλη επισκέφτηκε ο Άγγλος διπλωμάτης/ερευνητής Ε. Κλαρκ, ο οποίος ασχολείτο με την ποίηση, την ιστορία, τα νομίσματα, την συλλογή φυτών και ορυκτών. Παρόλα αυτά, ο Έντουαρντ Κλαρκ έγινε περισσότερο γνωστός για τις περιηγήσεις και την «συλλογή» αρχαιοτήτων από διάφορα μέρη του κόσμου. Ως εκ τούτου, έχουμε μια παρόμοια περίπτωση με αυτή του Λόρδου Έλγιν των Μαρμάρων του Παρθενώνα.
Ο Ε. Κλαρκ ήρθε στην Ελλάδα, περί το 1800, και εντόπισε το άγαλμα. Οι ντόπιοι κάτοικοι, πίστευαν ότι αυτό το αρχαίο άγαλμα, ήταν ο λόγος για τον οποίο ο κάμπος της Ελευσίνας ήταν τόσο εύφορος. Όταν ο Ε. Κλαρκ, έκανε φανερές τις προθέσεις του να πάρει το άγαλμα, προκάλεσε την οργή των κατοίκων της περιοχής, οι οποίοι φοβούνταν ότι τυχόν μεταφορά του θα προκαλούσε προβλήματα στην σοδειά τους.
Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι πριν τον Ε. Κλαρκ υπήρξαν πολλοί άλλοι διπλωμάτες που αποπειράθηκαν να αρπάξουν το άγαλμα από την Ελευσίνα. Ο Ε. Κλαρκ όμως, δωροδόκησε τον Τούρκο Διοικητή της Αθήνας με ένα τηλεσκόπιο, και ξεκίνησε τις εργασίες μεταφοράς του αγάλματος.
Εντούτοις, ο Βρετανός δεν απέδωσε σημασία στις εκκλήσεις των ντόπιων που του ζητούσαν να μην πάρει την Καρυάτιδα. Έτσι, συνεννοήθηκε με τον Τούρκο Πασά και με ένα αδρό φιλοδώρημα, εξασφάλισε την πολυπόθητη άδεια για τη μεταφορά του γλυπτού. Όταν ο Κλαρκ επέστρεψε στην Ελευσίνα, προσέλαβε διάφορους χωρικούς, προκειμένου να τον βοηθήσουν κατά τη μεταφορά του αγάλματος. Για να τους πείσει, επικαλέστηκε και επέδειξε το φιρμάνι που είχε παραλάβει από τους Τούρκους. Ο λαϊκός μύθος λέει ότι την ώρα που οι ντόπιοι συζητούσαν, ένα βόδι πλησίασε το άγαλμα, το χτύπησε με τα κέρατά του και έφυγε τρέχοντας προς την αντίθετη κατεύθυνση.
Η περίεργη συμπεριφορά του πανικόβαλε τους ντόπιους. Εξέλαβαν την κίνηση ως προειδοποίηση από τον Θεό να μην πειράξουν το άγαλμα, γιατί θα ζημιωνόταν η σοδειά. Ο Κλαρκ όμως, δεν θα άφηνε τις ντόπιες δοξασίες να τον σταματήσουν. Το επόμενο πρωί εμφανίστηκε στην περιοχή μαζί με έναν παπά στο πλευρό του. Ο ιερέας της Ελευσίνας πήρε στα χέρια του έναν κασμά και έδωσε το πρώτο χτύπημα στη βάση του αγάλματος. Ήταν το σήμα που χρειάζονταν οι ντόπιοι για να πειστούν ότι ο Θεός ήταν μαζί τους και επέτρεπε – κατά τρόπον τινά- την μεταφορά του αγάλματος.
Αμέσως μετά, συγκεντρώθηκαν περίπου 100 εργάτες που χωρίστηκαν σε δύο ομάδες. Έδεσαν το άγαλμα με σχοινιά και η μία ομάδα τραβούσε απ’ τη μεριά, ενώ η δεύτερη ομάδα απ’ την αντίθετη για να το ξεκολλήσουν απ’ το χώμα. Ορισμένοι είχαν τοποθετήσει λοστούς στη βάση και πίεζαν με όλη τους τη δύναμη. Τα παιδιά καθάριζαν το δρόμο από πέτρες για να γίνει πιο ομαλά η μετακίνηση. Μέχρι το τέλος της ημέρας, είχαν μεταφέρει το άγαλμα στο λιμάνι και από εκεί έφυγε για Αγγλία στις 23 Νοεμβρίου.
Ωστόσο, το πλοίο βούλιαξε λίγο πριν φτάσει στον προορισμό του και η Καρυάτιδα έμεινε στο βυθό της θάλασσας για δύο χρόνια. Κατάφεραν να την ανασύρουν την 1η Ιουλίου του 1803 και την τοποθέτησαν στη βιβλιοθήκη του Cambridge. Ο Ε. Κλαρκ τελικά το δώρισε στο Πανεπιστήμιο του Cambridge της Αγγλίας, μαζί με άλλους αρχαιολογικούς θησαυρούς που είχε στην κατοχή του. Ο ίδιος έγινε καθηγητής της έδρας της Μεταλλειολογίας του ομώνυμου Πανεπιστημίου. Για την προσφορά του, ο Κλαρκ κέρδισε τον τίτλο του «Doctor of Laws» και το όνομά του χαράχθηκε στη βάση του αγάλματος. Κατέληξε το 1822 και δεν είδε ποτέ τη δεύτερη Καρυάτιδα της Ελευσίνας, που ανασκάφηκε το 1892 και εκτίθεται στο Μουσείο της Ελευσίνας σε άριστη κατάσταση, εδώ όπου αιτούμαστε βάσιμα να επιστρέψει η δίδυμη αδελφή της, επαναπατριζόμενη οριστικά από το Μουσείο Fitzwilliam του Cambridge.
Ο Δήμος Ελευσίνας λοιπόν, και η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, ενόψει της πανευρωπαϊκής πολιτιστικής διοργάνωσης το 2023, ζητά την επανένωση των δύο Καρυάτιδων στον τόπο τους. Πρόκειται για μία διεκδίκηση, με συμβολικό χαρακτήρα, που θα ενώσει και θα αποκαταστήσει τη «διαμελισμένη» πολιτιστική μας κληρονομιά.
