Η Ελλάδα μετά από τέσσερα χρόνια εξήλθε σήμερα από το καθεστώς ενισχυμένης εποπτείας της ΕΕ, καθώς υλοποίησε τον κύριο όγκο των δεσμεύσεων πολιτικής που είχε αναλάβει έναντι της ζώνης του ευρώ και αυτό παρά τις αντίξοες συνθήκες που προκάλεσαν η υγειονομική και, η γεωπολιτική κρίση. Για την εξέλιξη αυτή, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, αναμένεται να κάνει επίσημη δήλωση. Η τοποθέτηση του κ. Μητσοτάκη αναμένεται περίπου στις 10:00 του Σαββάτου (20/8). Η έξοδος της χώρας από την ενισχυμένη εποπτεία έχει πολλαπλά οφέλη, καθώς ενισχύει τη θέση της στις διεθνείς αγορές, παρέχει πρόσθετη ώθηση στην αναπτυξιακή δυναμική της και στην προσέλκυση επενδύσεων, προσδίδει βαθμούς ελευθερίας στην άσκηση οικονομικής πολιτικής, στο πλαίσιο βέβαια των υφιστάμενων κανόνων που ισχύουν για όλα τα ευρωπαϊκά κράτη-μέλη και φέρνει πιο κοντά την επίτευξη και του τελευταίου στόχου, αυτού της ανάκτησης της επενδυτικής βαθμίδας.
Το ελληνικό αξιόχρεο και η υποβάθμιση
Και η επανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας από τους οίκους αξιολόγησης το 2023 είναι ο μεγάλος πλέον στόχος. Γιατί; Το ελληνικό αξιόχρεο είχε υποβαθμιστεί από τους οίκους αξιολόγησης το 2010 με αποτέλεσμα να χαρακτηριστεί «σκουπίδι». Από τότε έως σήμερα οι οίκοι έχουν μεν αναβαθμίσει την ελληνική οικονομία όμως δεν έχει φτάσει ακόμα στο πολυπόθητο, πρώτο σκαλοπάτι. Η Ελλάδα παράλληλα έχει δεσμευθεί ότι θα συνεχίσει να ακολουθεί μια σταθερή και συνετή δημοσιονομική πολιτική, θα συνεχιστούν οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες, ενώ επίσης δεσμεύεται να εφαρμόσει τις εναπομείνασες εκκρεμότητες στο δεύτερο εξάμηνο του έτους. Το πλέον σημαντικό είναι πως οι Ευρωπαίοι δεν αφήνουν στον «αυτόματο» το θέμα του ελληνικού χρέους.
Η Ελλάδα και η Κομισιόν αναθεώρησαν από κοινού τη συμφωνία του Eurogroup του Ιουλίου 2018, η οποία προέβλεπε πως η Ελλάδα θα πρέπει να πετύχει κατά μέσο όρο πρωτογενή πλεονάσματα ύψους 2,2% του ΑΕΠ έως το 2060, ώστε το χρέος της να παραμείνει σε βιώσιμη τροχιά. Ο ήδη φιλόδοξος αυτός στόχος, που από κάποιους είχε χαρακτηριστεί τότε ως «δημοσιονομικός ζουρλομανδύας», αναθεωρήθηκε στο 2,6% του ΑΕΠ, δηλαδή κατά 0,4% υψηλότερα. Αυτό σε βάθος 37 ετών αυξάνει τη δημοσιονομική προσπάθεια – προσαρμογή κατά 30 δισ. ευρώ σε τρέχουσες αξίες.
Η μετα-προγραμματική παρακολούθηση
Αυτές οι πολιτικές δεσμεύσεις θα επιτηρούνται στο πλαίσιο της τακτικής μετα-προγραμματικής παρακολούθησης και στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού εξαμήνου. Στη βάση αυτή θα πραγματοποιείται στη χώρα μας μία αξιολόγηση ανά εξάμηνο (αντί ανά τρίμηνο που ίσχυε σήμερα), παρόμοια με αυτή που εφαρμόζεται σήμερα σε Ιρλανδία, Ισπανία, Κύπρο και Πορτογαλία. Η παρακολούθηση από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς θα συνεχιστεί έως το 2059, δηλαδή έως ότου η χώρα εξοφλήσει το 75% των δανείων που έλαβε στο πλαίσιο των μνημονίων. Ωστόσο, η χώρα θα περάσει σε στάδιο απλής μεταπρογραμματικής παρακολούθησης.
Θα υπάρχει και μία αξιολόγηση από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας ανά τρίμηνο, όπως ισχύει για όλες τις χώρες που δανείστηκαν από την ESM, η οποία, όμως, δεν δημοσιοποιείται, αλλά καταγράφει την ευστάθεια των οικονομιών των κρατών- μελών. Οι εκκρεμείς μεταρρυθμιστικές δεσμεύσεις θα παρακολουθούνται στο πλαίσιο της πρώτης έκθεσης μεταπρογραμματικής εποπτείας που θα εκδοθεί τον Νοέμβριο εφέτος, στην οποία μπορεί να βασιστεί η απόφαση του Eurogroup σχετικά με την τελική δόση των μέτρων ελάφρυνσης του χρέους που συμφωνήθηκαν τον Ιούνιο 2018. Σημαντικές μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις, σύμφωνα επίσης με την Κομισιόν, προβλέπονται παράλληλα στο ελληνικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.
Οι εκκρεμότητες
Όσον αφορά στις εκκρεμότητες που πρέπει να κλείσουν, είναι χαρακτηριστικό ότι η πανδημία και η ενεργειακή κρίση, σε συνδυασμό με τον πόλεμο στην Ουκρανία, άφησαν μια σειρά από προαπαιτούμενα τα οποία δεν κατέστη εφικτό να ολοκληρωθούν στο πλαίσιο της εποπτείας. Αυτά συνδέονται και με την εκταμίευση της τελευταίας δόσης από τα κέρδη των ελληνικών ομολόγων. Ο κατάλογος περιλαμβάνει 22 προαπαιτούμενα, με ορίζοντα ολοκλήρωσης τον Οκτώβριο (χρηματοπιστωτικός τομέας, εκκαθάριση ληξιπρόθεσμων οφειλών, μείωση των εκκρεμών συντάξεων, πρωτοβάθμια περίθαλψη, Κτηματολόγιο, εργατική νομοθεσία κ.ά.).
Για το μέλλον, η αναμενόμενη παράταση (χωρίς να είναι ακόμη γνωστοί οι ακριβείς όροι) της ρήτρας διαφυγής για ακόμη ένα έτος παρέχει δημοσιονομική ευελιξία για λήψη μέτρων ενίσχυσης νοικοκυριών και επιχειρήσεων και το 2023. Όμως, ο βηματισμός πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός, εξαιτίας των «πληγών» που εξακολουθούν να υπάρχουν την οικονομία, με κυριότερη το υψηλό δημόσιο χρέος, το οποίο αναμένεται να μειωθεί στο 180,2% του ΑΕΠ στο τέλος του 2022 (από το 193,3% του ΑΕΠ το 2021). Για την περίοδο μετά το 2023, οι χώρες με χρέος πάνω από 60% του ΑΕΠ θα πρέπει να ακολουθήσουν μια δημοσιονομική πολιτική με στόχο την επίτευξη της σταδιακής μείωσης του χρέους και της δημοσιονομικής βιωσιμότητας μεσοπρόθεσμα, μέσω, σταδιακής μείωσης των ελλειμμάτων, των επενδύσεων και των μεταρρυθμίσεων.
Συνετή δημοσιονομική πολιτική το 2023
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην έκθεση της Κομισιόν για το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, τα κράτη- μέλη με υψηλό χρέος, όπως είναι η Ελλάδα, θα πρέπει να ακολουθήσουν μια συνετή δημοσιονομική πολιτική το 2023, ιδίως περιορίζοντας την αύξηση των εθνικών τρεχουσών δαπανών κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, λαμβάνοντας υπ’ όψη τη συνεχιζόμενη, προσωρινή και στοχευμένη στήριξη των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων που είναι πιο ευάλωτες στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας, καθώς και τη στήριξη στους πρόσφυγες από την Ουκρανία.
Εν κατακλείδι, η χώρα θα επιζητεί τη δημιουργία δημοσιονομικού χώρου μέσω της αύξησης του ΑΕΠ και των εσόδων με μόνιμο χαρακτήρα, από τον οποίο θα χρηματοδοτούνται οι προσωρινές παρεμβάσεις (π.χ. Fuel Pass, Power Pass, αυξημένο επίδομα θέρμανσης κ.ά.), καθώς και τα μόνιμα μέτρα (π.χ. η μείωση ήδη του ΕΝΦΙΑ, ή η κατάργηση το 2023 της εισφοράς αλληλεγγύης για δημοσίους υπαλλήλους και συνταξιούχους κ.ά.). Αλλά, και να είναι έτοιμη να προσφεύγει στις αγορές (κάτι που θα καταστεί ευκολότερο με την απόκτηση της επενδυτικής βαθμίδας) όταν το επιτρέπουν οι συνθήκες, προκειμένου να αποκτά κεφάλαια για πρόσθετες παρεμβάσεις. Έχοντας φυσικά υπόψη, ότι το «άγρυπνο βλέμμα» των Βρυξελλών θα είναι πάντα εστιασμένο σε δημόσιο χρέος και πρωτογενές έλλειμμα (ή πλεόνασμα).
Σταϊκούρας: Μεταφράζεται σε βοήθεια προς τους πολίτες
Η χώρα επιστρέφει στην ευρωπαϊκή κανονικότητα και οι τεράστιες θυσίες της ελληνικής κοινωνίας τα τελευταία 12 χρόνια δικαιώνονται, υποστήριξε ο υπουργός Οικονομικών, Χρήστος Σταϊκούρας, μιλώντας για το τέλος του καθεστώτος ενισχυμένης εποπτείας, στο Πρώτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ. «Η Ελλάδα την τελευταία 3ετία προπλήρωσε το σύνολο του δανείου από το ΔΝΤ, ύψους 8 δισ. ευρώ, βγήκε από τα capital controls τον Σεπτέμβριο του 2019 οριστικά που είχε μπει επί της προηγούμενης κυβέρνησης και βγαίνει και από το καθεστώς ενισχυμένης εποπτείας. Ήταν η μόνη ευρωπαϊκή χώρα που μπήκε σε αυτό το καθεστώς το 2018» ανέφερε ο Χρήστος Σταϊκούρας.
Όπως είπε, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν προβλήματα, κίνδυνοι και προκλήσεις μπροστά μας «κυρίως ως απόρροια του υψηλού πληθωρισμού εξαιτίας μεταξύ άλλων της ενεργειακής κρίσης και των γεωπολιτικών εξελίξεων, αλλά σημαίνει ότι η Ελλάδα πλέον δεν είναι εξαίρεση στην Ευρώπη».
Τώρα, είπε ο κ. Σταϊκούρας, μπαίνουμε σε μια εποπτεία αντίστοιχη αυτής των χωρών που δεν μπήκαν ποτέ σε ενισχυμένη εποπτεία αλλά είχαν προγράμματα στήριξης, όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία και η Κύπρος. Ο υπουργός Οικονομικών προέβλεψε ότι οι αγορές θα αντιμετωπίσουν πλέον καλύτερα τη χώρα ως μια κανονική ευρωπαϊκή χώρα. «Οι οίκοι αξιολόγησης εκτιμούμε ότι θα κάνουν το ίδιο, γιατί υπάρχει ένας ακόμα μεγάλος εθνικός στόχος, η επίτευξη επενδυτικής βαθμίδας μετά τις 11 αναβαθμίσεις που είχαμε την τελευταία τριετία και αποκτούμε περισσότερους βαθμούς ευελιξίας στην άσκηση οικονομικής πολιτικής» ανέφερε.