Δύο μήνες μετά την παραίτηση του Μπόρις Τζόνσον και εν μέσω κρίσης κόστους ζωής, ο διάδοχός του στην Ντάουνινγκ Στριτ είναι πλέον γνωστός: η Λιζ Τρας είναι η νέα πρωθυπουργός της Βρετανίας. Οι δημοσκοπήσεις, που την έφερναν μακράν μπροστά και οι Βρετανοί μπουκμέικερς που τη θεωρούσαν φαβορί, επιβεβαιώθηκαν και μετά την ανακοίνωση του αποτελέσματος της ψηφοφορίας,στην οποία συμμετείχαν τα περίπου 200.000 μέλη του Συντηρητικού Κόμματος, η 47χρονη Τρας, που παρέμεινε πιστή μέχρι το τέλος στον Τζόνσον όταν άρχισαν οι παραιτήσεις στην κυβέρνησή του στις αρχές Ιουλίου, είναι πλέον η τέταρτη πρωθυπουργός της Βρετανίας μετά το δημοψήφισμα για το Brexit το 2016 και η τρίτη γυναίκα πρωθυπουργός στην ιστορία της χώρας, μετά τη Μάργκαρετ Θάτσερ και την Τερέζα Μέι.
Η συμμετοχή κυμάνθηκε στο 82,6% και από τα 172.437 μέλη των Τόρηδων που ψήφισαν, η Τρας έλαβε 81.236 ψήφους, ο Ρίσι Σούνακ 60.399, ενώ καταμετρήθηκαν και 654 άκυρα ψηφοδέλτια. Η νέα ένοικος της Ντάουνινγκ Στριτ αναλαμβάνει καθήκοντα σε ένα εκρηκτικό οικονομικό και κοινωνικό πλαίσιο: ο πληθωρισμός ξεπερνά το 10% και αναμένεται να αυξηθεί, ενώ η κατακόρυφη άνοδος των τιμών της ενέργειας απειλεί τις οικογένειες, τα σχολεία, της επιχειρήσεις και τα νοσοκομεία.
Πληθωρισμός και κοινωνική αναταραχή
Η οικονομική πολιτική βρέθηκε στο επίκεντρο της καμπάνιας των Τρας και Σούνακ, οι οποίοι κάποιες φορές έδειχναν να μην έχουν συνειδητοποιήσει τη δραματική επιδείνωση της κρίσης στη διάρκεια του καλοκαιριού. Η Τρας προσείλκυσε τους ψηφοφόρους υποσχόμενη μαζικές μειώσεις φόρων και υιοθετώντας έναν πολύ σκληρό τόνο απέναντι στα συνδικάτα. Από την πλευρά του, ο Σούνακ, ένας πλούσιος πρώην τραπεζίτης, έχασε σε δημοτικότητα προωθώντας τον οικονομικό ρεαλισμό μακριά από «παραμύθια», με πολλά μέλη του Συντηρητικού Κόμματος να τον αντιμετωπίζουν σαν έναν τεχνοκράτη ανίκανο να κατανοήσει τις δυσκολίες των βρετανικών νοικοκυριών.
Χθες, Κυριακή, η Τρας διαβεβαίωσε μιλώντας στο BBC ότι, αν εκλεγεί πρωθυπουργός, θα δράσει «ήδη από την πρώτη εβδομάδα» για να βοηθήσει τους Βρετανούς να αντιμετωπίσουν το κόστος της ενέργειας, αρνούμενη ωστόσο να διευκρινίσει ακριβώς ποια μέτρα σκοπεύει να λάβει. Υπογράμμισε επίσης πως «μέσα σε έναν μήνα» θα παρουσιάσει ένα σχέδιο οικονομικής μεταρρύθμισης για την αντιμετώπιση της κρίσης.
Αν και κατάφερε να προσελκύσει τη βάση του Συντηρητικού Κόμματος, το οποίο κυβερνά τη Βρετανία εδώ και 12 χρόνια, το 52% των Βρετανών εκτιμά ότι θα είναι μια μέτρια ή ακόμη και μια φρικτή πρωθυπουργός, σύμφωνα με δημοσκόπηση του YouGov. Κατά συνέπεια, δεν είναι βέβαιο ότι οι ασαφείς υποσχέσεις της θα αρκέσουν για να κατευνάσουν την αγανάκτηση των Βρετανών, με πολλούς κλάδους -από τους εργαζομένους στα μέσα μεταφοράς, τους γιατρούς, τους δικηγόρους και άλλους- να έχουν προχωρήσει ή να ετοιμάζονται να προχωρήσουν σε κινητοποιήσεις.
Τζόνσον: «Να στηρίξουμε τον νέο ηγέτη»
Κι αυτό σε μια περίοδο που ουσιαστικά υπήρχε κενό εξουσίας, με έναν πρωθυπουργό που είχε παραιτηθεί και αρνούνταν να λάβει μέτρα για να ανακουφίσει τους Βρετανούς, που απείχε από σημαντικές συνεδριάσεις και έκανε δύο ταξίδια στο εξωτερικό με την οικογένειά του. Αν και οι Τρας και Σούνακ υπόσχονταν να φέρουν την «αλλαγή» μετά την εποχή Τζόνσον που σημαδεύτηκε από σκάνδαλα, ήδη ο πρώην πρωθυπουργός λείπει σε ένα μέρος των ψηφοφόρων των Συντηρητικών, κυρίως στους ηλικιωμένους, λευκούς άνδρες.
Αν και προτιμούσε την Τρας στην Ντάουνινγκ Στριτ, ο Τζόνσον δεν στήριξε δημοσίως κανέναν από τους δύο υποψήφιους και εκτίμησε χθες σε αποχαιρετιστήριο μήνυμά του, που δημοσιεύτηκε στη Sunday Express, ότι έχει έρθει η ώρα «να στηρίξουμε τον νέο ηγέτη με όλη μας την καρδιά», σχολιάζοντας ότι τόσο η Τρας όσο και ο Σούνακ είναι «περισσότερο από ικανοί» να αναλάβουν τη θέση.
Δεν απέκλεισε εξάλλου να επιστρέψει και ο ίδιος στην πολιτική. Αύριο, Τρίτη, ο Τζόνσον θα πάει στην καλοκαιρινή οικία της βασίλισσας Ελισάβετ Β’ στο Μπαλμόραλ της Σκωτίας για να της υποβάλει την παραίτησή του. Θα ακολουθήσει ο διάδοχός του, ο 15ος πρωθυπουργός που θα δει η Ελισάβετ στη διάρκεια της βασιλείας της. Η νέα πρωθυπουργός θα επιστρέψει στη συνέχεια στο Λονδίνο για να εκφωνήσει ομιλία έξω από τον αριθμό 10 της Ντάουνινγκ Στριτ και να ανακοινώσει τα μέλη της κυβέρνησής του.
Ποια είναι η Λιζ Τρας
Το πολιτικό ταξίδι της Λιζ Τρας ξεκίνησε από την αντιμοναρχική Αριστερά, για να καταλήξει τελικά σκληροπυρηνική δεξιά, υπέρμαχος του Brexit, που θεωρεί εαυτήν διάδοχος της «Σιδηράς Κυρίας» της Βρετανίας, Μάργκαρετ Θάτσερ. Έξι υπουργικά πόστα υπό τρεις πρωθυπουργούς -ανάμεσά τους και 11 μήνες στο Φόριν Όφις- περιλαμβάνει η θητεία της στην κυβέρνηση, αλλά πολλοί Βρετανοί ομολογούν ότι γνωρίζουν ελάχιστα για την Τρας, σε αντίθεση με τον Μπόρις Τζόνσον, που από αρθρογράφος, δεινός ομιλητής και δήμαρχος του Λονδίνου είχε καταφέρει να αλώσει την Ντάουνινγκ Στριτ.
O πολιτικός χαμαιλέοντας που ακούει στο όνομα Τρας
Η πολιτικός, που θυμίζει χαμαιλέοντα, έδωσε μάχες για την παραμονή της Βρετανίας στην ΕΕ προτού μεταπηδήσει στο αντίπαλο στρατόπεδο του Brexit, αποδεχόμενη το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος του Ιουνίου του 2016 και οσφραινόμενη την αλλαγή του καιρού, όπως την κατηγορούν οι επικριτές της. Οι ίδιοι τη χαρακτηρίζουν καιροσκόπο και απύθμενα φιλόδοξη, αλλά η Τρας επιμένει ότι έτσι αποκαλούν πάντα τις γυναίκες που καταφέρνουν να διακριθούν.
Ελάχιστα δημοφιλής στη Μόσχα και στις Βρυξέλλες
Η Τρας είναι ένθερμη οπαδός του ΝΑΤΟ και της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας και δριμεία επικριτής της Ρωσίας του Βλαντίμιρ Πούτιν, έχοντας μεταξύ άλλων ηγηθεί των προσπαθειών για την επιβολή κυρώσεων σε Ρώσους ολιγάρχες, πολλοί εκ των οποίων είχαν αράξει στο Λονδίνο. Στη Μόσχα αποτελεί κόκκινο πανί, άλλωστε ο επικεφαλής της ρωσικής διπλωματίας, Σεργκέι Λαβρόφ, υποστήριξε ότι η Τρας είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα της άγνοιας της Δύσης για τη γεωγραφία της σύγκρουσης στην Ουκρανία, όταν η διάδοχος του Τζόνσον φάνηκε σε μια κεκλεισμένων των θυρών συνάντηση να αγνοεί κατά πόσον το Ροστόφ και το Βορονέζ ανήκουν στη Ρωσία ή στην Ουκρανία, με τους συνεργάτες της να κάνουν λόγο για προπαγάνδα του Κρεμλίνου εις βάρος της.
Όχι ότι οι Βρυξέλλες θα υποδεχθούν με ανοικτές αγκάλες την Τρας, την οποία πολλοί τη θεωρούν οπορτουνίστρια που υιοθετεί αντιευρωπαϊκές θέσεις και πιθανώς θα ωθήσει σε ακόμη πιο επικίνδυνα ύδατα τις σχέσεις της χώρας της με την ΕΕ. Προ ημερών, μάλιστα, η Τρας αρνήθηκε να απαντήσει κατά πόσον θεωρεί «φίλο ή εχθρό» τον Εμανουέλ Μακρόν, προκαλώντας την πληρωμένη απάντηση του Γάλλου προέδρου. Οι ελπίδες στην Ευρώπη ότι θα αποδεικνυόταν μια σταθερή εταίρος όταν ανέλαβε το Φόριν Όφις διαψεύστηκαν, όταν προώθησε σχέδια για τη μονομερή αναθεώρηση της συμφωνίας με την ΕΕ για τη μετα-Βrexit εποχή, αναφορικά με το Πρωτόκολλο για τη Βόρεια Ιρλανδία.
Αλλά ούτε στην Ουάσιγκτον υπάρχει ιδιαίτερος ενθουσιασμός για την άφιξη της Τρας στην Ντάουνινγκ Στριτ, οι κινήσεις της οποίας αναφορικά με τη Βόρεια Ιρλανδία προκαλούν ανησυχία στην κυβέρνηση Μπάιντεν.
Από φιλελεύθερη, συντηρητική, από υπέρμαχος του Remain, θιασώτιδα του Brexit
Στα υπέρ της Τρας στην κόντρα με το «πλουσιόπαιδο» Ρίσι Σούνακ για την ηγεσία των Τόρηδων και την πρωθυπουργία μέτρησε και η πιο ταπεινή της καταγωγή. Η Τρας πέταξε μπηχτές για τη φοίτηση του αντιπάλου της σε πανάκριβα ιδιωτικά σχολεία, όταν εκείνη φοιτούσε σε λύκειο στο Λιντς, όπου τα παιδιά «αφήνονταν στη μοίρα τους» με «χαμηλές προσδοκίες, εκπαιδευτικά στάνταρ και έλλειψη ευκαιριών». Κι ήταν αυτή η εμπειρία, λέει η ίδια, που την ώθησε προς τη Δεξιά, «ο λόγος που είμαι Συντηρητική».
Η ίδια περιέγραψε ως «αριστερούς ακτιβιστές» τους γονείς της – ο πατέρας της καθηγητής Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Λιντς και η νοσηλεύτρια μητέρα της ηγετικό στέλεχος της εκστρατείας για τον Πυρηνικό Αφοπλισμό. Μετά το λύκειο η Τρας σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες, Φιλοσοφία και Οικονομικά στην Οξφόρδη, όπως και άλλοι πολλοί πρωθυπουργοί πριν απ’ αυτήν.
Διετέλεσε πρόεδρος των κεντροαριστερών Ελεύθερων Δημοκρατών στο φημισμένο βρετανικό πανεπιστήμιο και σε συνέδριο του ίδιου κόμματος το 1994 στο Μπράιτον τάχθηκε υπέρ της κατάργησης της μοναρχίας. Η ίδια, βέβαια, κατέταξε εδώ και καιρό ως «νεανικό αμάρτημα» τις πολιτικές της θέσεις πριν την ένταξή της στους Τόρηδες το 1996. «Ο κόσμος ίσως γνωρίζει για μένα ότι είχα λίγο αμφίβολο παρελθόν… Όλοι μας κάνουμε λάθη (…). Κάποιοι είχαν το σεξ, στα ναρκωτικά και στο ροκ-εν-ρολ, εγώ ήμουν στους Ελεύθερους Δημοκράτες. Λυπάμαι», δήλωσε στο BBC.
To εξωσυζυγικό παραστράτημα της Τρας
Η Λιζ Τρας είναι παντρεμένη από το 2000 με τον ορκωτό λογιστή Χιου Ο’ Λίρι, τον οποίο γνώρισε σε συνέδριο του Συντηρητικού Κόμματος το 1997 και έχουν αποκτήσει δύο παιδιά. Ωστόσο, το 2006 η Τρας βρέθηκε στη δίνη ενός σκανδάλου όταν διέρρευσε η εξωσυζυγική σχέση της με τον πρώην βουλευτή των Τόρηδων Μαρκ Φιλντ. Όταν ήταν 25 ετών η Τρας έκανε την πρώτη είσοδό της στην πολιτική κονίστρα της Βρετανίας, διεκδικώντας την έδρα του Χέμσγουερθ στο Δυτικό Γιόρκσαϊρ, όπου κατάφερε να μειώσει την πλειοψηφία των Εργατικών από τις 24.000 ψήφους σε λιγότερες από 16.000. Στο κόμμα της εντυπωσιάστηκαν και προκειμένου να βελτιώσουν τις πιθανότητες εκλογής της στο μέλλον, ανέθεσαν στον Φιλντ, που ήταν τότε σκιώδης υπουργός για το Λονδίνο, να αναλάβει πολιτικός μέντοράς της. Ο δεσμός τους κράτησε ενάμιση χρόνο, μέχρι τον Ιούνιο του 2005.
Το σκάνδαλο έβγαλε στη φόρα τον επόμενο χρόνο η εφημερίδα Daily Mail όταν κατέρρευσε ο γάμος του Φιλντ μετά από 12 χρόνια. Όταν ρωτήθηκε τότε ο Ο’ Λίρι για την απιστία της γυναίκας του απάντησε: «δεν θέλω να το συζητήσω». Το 2019, σε συνέντευξή της στο περιοδικό You Magazine, η Τρας ρωτήθηκε για την περίοδο που είχε βγει το σκάνδαλο στη φόρα και απάντησε: «είμαι πραγματικά ευτυχισμένη στο γάμο μου». Την ίδια χρονιά ανήρτησε σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης της φωτογραφία της με τον άνδρα της και τη λεζάντα: «ο έρωτας της ζωής μου». Η Τρας ζει με την οικογένειά της στο Ντάουνχαμ Μάρκετ του Νόρφολκ, αλλά κατά περιόδους και στο Λονδίνο.
Τι λογής πρωθυπουργός θα είναι η Τρας;
Τα τελευταία χρόνια η βρετανική πολιτική σκηνή κάθε άλλο παρά από σταθερότητα χαρακτηρίστηκε με το Brexit, τα κορωνοπάρτι και τα σκάνδαλα, τους πρωθυπουργούς να ανεβοκατεβαίνουν, ένα «ψυχόδραμα των Τόρηδων», όπως λέει η Washington Post επικαλούμενοι μέλη των Συντηρητικών. Θα κρατήσει σταθερά στα χέρια της το τιμόνι του σκάφους η Τρας; Οι εκτιμήσεις ποικίλλουν. Ο υπουργός Άμυνας της Βρετανίας, Μπεν Γουάλας, είπε ότι στηρίζει την Τρας «επειδή είναι αυθεντική κι όχι πειστική πωλήτρια».
Από την πλευρά του ο πρώην κορυφαίος σύμβουλος και νυν ορκισμένος εχθρός του Μπόρις Τζόνσον, Ντόμινικ Κάμινγκς τη χαρακτήρισε «ανθρώπινη χειροβομβίδα» και «τρελό κουτί γεμάτο φίδια», που θα είναι «ακόμη χειρότερη» πρωθυπουργός κι από τον Τζόνσον. Η φήμη της στην Ευρώπη είναι τέτοια που το Politico διερωτήθηκε πρόσφατα σε άρθρο του «μήπως μισεί όλος ο κόσμος τη Λιζ Τρας;». Το σίγουρο είναι ότι πολύ σύντομα θα ανοίξει τα χαρτιά της και θα δώσει μια γεύση της κατεύθυνσης στην οποία οραματίζεται να οδηγήσει τη Βρετανία.
