Ρέντσο Πιάνο Ελλάδα: Ο άνθρωπος που ομορφαίνει τα νοσοκομεία

Ένα… παιδί γεμάτο ενθουσιασμό και μεράκι, ηλικίας 85 ετών. Τι κι αν είναι ένας απο τους κορυφαίους αρχιτέκτονες που έχει γεμίσει τον κόσμο με μουσεία, θέατρα, σχολεία και άλλα πολλά εξαιρετικά αρχιτεκτονήματα; «Η νέα πρόκληση είναι τα νοσοκομεία. Βρισκόμαστε ενώπιον μιας καμπής. Πρέπει να ξέρουμε πώς να συμβαδίζουμε με το πνεύμα των καιρών», ανέφερε ο εξαιρετικός Ρέντσο Πιάνο στην Ραφαέλα ντε Σάντις της La Repubblica, συνομιλώντας μαζί της στην Αθήνα, όπου βρέθηκαν αμφότεροι το καλοκαίρι.

«Ενδέχεται να είναι αυτό το μυστικό, τα μάτια που λάμπουν. Ισως μόνο όσοι έχουν αυτό το φως μπορούν να συλλάβουν έργα με όραμα. Χαμογελάει, θυμίζει έναν Δον Κιχώτη που έχει μάθει να μετράει τα όνειρα», γράφει η Ιταλίδα δημοσιογράφος στην ανταπόκρισή της από την ελληνική πρωτεύουσα. Με τον Ρέντσο Πιάνο συναντήθηκαν στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος το οποίο συγκαταλέγεται μεταξύ των κορυφαίων αρχιτεκτονημάτων του. «Ας ξεκινήσουμε πάλι από εδώ, από όπου άρχισαν όλα, από την καρδιά του ευρωπαϊκού πολιτισμού», επισήμανε αρχικά ο Ιταλός αρχιτέκτονας.

Η νέα.. μανία

Η συζήτησή τους εστιάστηκε κυρίως στη νέα μανία του, τα νοσοκομεία. Στην Ελλάδα, χάρη στο Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, πρόκειται να ανεγερθούν τρία: ένα στην Κομοτηνή, ένα στη Θεσσαλονίκη και ένα στη Σπάρτη. Το πρώτο του ήταν εκείνο της οργάνωσης Emergency στην Ουγκάντα. «Σχεδιάζουμε άλλο ένα στο Παλέρμο ενώ στη Μπολόνια ολοκληρώνουμε έναν παιδιατρικό ξενώνα και μετά έχει σειρά το μεγάλο νοσοκομείο του Παρισιού», είπε. Ο Πιάνο άρχισε να σχεδιάζει νοσοκομεία πριν από την πανδημία, έχοντας αντιληφθεί πως αυτή θα είναι η νέα πρόκληση για την αρχιτεκτονική, μιας τέχνης σημείο αναφοράς της οποίας πρέπει να είναι ο άνθρωπος. «Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια ιστορική αλλαγή, έγινε κατανοητό ότι η ανθρωπιά έπρεπε να ξαναμπεί στον πυρήνα της περίθαλψης. Τα τελευταία εβδομήντα χρόνια τα νοσοκομεία έχασαν την επαφή με τους ανθρώπους, έχουν καταστεί ψυχρές μηχανές θεραπείας, ακόμα και όταν είναι κέντρα αριστείας», εξήγησε.

“Σε αυτή τη μικρή χώρα βρίσκονται οι ρίζες της δημοκρατίας”

Σχετικά με την απόφαση του να σχεδιάσει τρία νοσοκομεία στην Ελλάδα, ανέφερε πως «σε αυτή τη μικρή χώρα βρίσκονται οι ρίζες της δημοκρατίας, όπως ξέρουμε η πολιτική προέρχεται από την πόλιν. Σκεφτείτε την ομιλία του Περικλή προς τους Αθηναίους: “Η κυβέρνησή μας ευνοεί τους πολλούς αντί για τους λίγους. Εδώ στην Αθήνα αυτό κάνουμε…”. Στην αρχαιότητα, εξάλλου, οι πολιτικοί ορκίζονταν στους πολίτες να επιστρέψουν την πόλη της Αθήνας πιο όμορφη από όσο την είχαν παραλάβει. Κάλλος ήταν η λέξη και παρέπεμπε σε ηθική διάσταση”», σημείωσε ο σοφός αρχιτέκτονας. Διερωτώμενη η Ιταλίδα δημοσιογράφος εάν η λέξη «ομορφιά» μπορεί να είναι παραπλανητική ο Πιάνο εξήγησε πως «στην πραγματικότητα, τη χρησιμοποιώ με φειδώ, σχεδόν σεμνά, και κάνοντάς το, σίγουρα δεν αναφέρομαι σε κάτι επιπόλαιο αλλά σε μια βαθιά ομορφιά. Στην αρχαία Ελλάδα, όπως ανέφερα, η ομορφιά και το καλό ήταν στενά συνδεδεμένα. Ετσι συμβαίνει επίσης στην Αφρική, στη γλώσσα σουαχίλι.

Οι περίοδοι κρίσης είναι οι πιο κατάλληλες για πειραματισμούς

Η ομορφιά είναι μια εξερεύνηση της αλήθειας, όπως δείχνουν τα αρχαία ασκληπιεία, που ήταν θεραπευτικοί ναοί. Τα νοσοκομεία πρέπει να παραπέμπουν σε εκείνα τα μέρη αυτής της αυθεντικής ομορφιάς που προηγείται της ιατρικής επιστήμης, σεβόμενά τη». Ετσι θα είναι το παιδιατρικό νοσοκομείο στη Μπολόνια της Ιταλίας Υπενθυμίζοντας η Ιταλίδα απεσταλμένη στην Αθήνα πως η περίοδος που διανύουμε ορίζεται από την πανδημία και τον πόλεμο στην Ουκρανία, ο Πιάνο υπογράμμισε πως «οι περίοδοι κρίσης είναι οι πιο κατάλληλες για πειραματισμούς. Οι αλλαγές συμβαίνουν πάντα σε μεταβατικές περιόδους, στις οποίες καλούμαστε να επιλέξουμε, και αυτή είναι η ελληνική ετυμολογία της λέξης κρίση. Προσπαθούμε να το κάνουμε, κατασκευάζοντας κτίρια βυθισμένα στο πράσινο.

Το να βλέπεις δέντρα έξω από ένα παράθυρο, όταν νοσηλεύεσαι, μπορεί να κάνει τη διαφορά. Τα νοσοκομεία είναι μέρη παθών και άγχους, βρίσκονται σε μια μετέωρη  διάσταση ενώ και ο χρόνος αναστέλλεται. Αλλά, όπως η φύση, είναι επίσης τόποι αναγέννησης. Για αυτό έχουν ιδιαίτερη σημασία οι κοινόχρηστοι χώροι, η διαφάνεια, το φως: όλα τα στοιχεία που δημιουργούν την αίσθηση της κοινότητας».

Ερωτηθείς για τη συνήθειά του να επισκέπτεται τους τόπους και να εξοικειώνεται μαζί τους πριν από κάθε έργο του, ο Πιάνο εξήγησε πως «κάθε μέρος έχει το δικό του πνεύμα (genius loci), αλλά για να μάθετε ποιο είναι πρέπει να ξέρετε πώς να ακούτε. Η Ελλάδα είναι μια χώρα με ανέμους. Και με δυνατό φως. Το μέρος είναι σημαντικό: Θυμάμαι μια μέρα με τον Τζίνο Στράντα (γιατρό, ακτιβιστή για τα ανθρώπινα δικαιώματα και ιδρυτή της οργάνωσης Emergency, ΣτΜ) στην Ουγκάντα, στη λίμνη Βικτόρια. Κάποια στιγμή ο Τζίνο πήρε μια χούφτα χώμα από το αργιλώδες έδαφος. Εάν δεν είχαμε πάει εκεί, αν δεν είχαμε δει και αγγίξει, το νοσοκομείο μπορεί να ήταν διαφορετικό. Σκεφτείτε το κινηματογράφο.

“Είμαι Γενοβέζος, μεγάλωσα στη Μεσόγειο, η Ελλάδα είναι μια γη που μου ανήκει”

Οι μεγάλοι νεορεαλιστές σκηνοθέτες κατείχαν την τέχνη του να κοιτάζουν την πραγματικότητα. Χωρίς αυτή την ικανότητα πέφτεις στην παγίδα του ακαδημαϊσμού. χάνεις την επαφή με τις διαθέσεις, τους ήχους, τις φωνές. Στη Νουμέα της Νέας Καληδονίας πέρασα ώρες καθισμένος σε κούτσουρα, ακούγοντας τους ανέμους», αφηγήθηκε ο πολυταξιδεμένος δημιουργός. Ειδικά για τα τρία νοσοκομεία στην ελληνική επικράτεια εξήγησε πως «είμαι Γενοβέζος, μεγάλωσα στη Μεσόγειο, η Ελλάδα είναι μια γη που μου ανήκει. Τα τρία νοσοκομεία σε Κομοτηνή, Θεσσαλονίκη και Σπάρτη θα είναι κατασκευασμένα από ξύλο, ένα όμορφο υλικό κατάλληλο για σεισμογόνες περιοχές. Το παίρνουμε από δάση της Βουλγαρίας, όπου στη συνέχεια φυτεύουμε νέα δέντρα. Η πρόκληση είναι να χτίσουμε κτίρια με μηδενικές εκπομπές ρύπων, που δεν καταναλώνουν ενέργεια και σέβονται τη γη που τα φιλοξενεί. Είμαι ενθουσιασμένος όπως πριν από πενήντα χρόνια», είπε ο Ρέντσο Πιάνο.

Ολοκληρώνοντας τη συνομιλία του με τη Ραφαέλα ντε Σάντις ο καταξιωμένος αρχιτέκτονας αναφέρθηκε σε ένα από τα πιο εμβληματικά δημιουργήματά του, το περίφημο Μπομπούρ, όπως είναι γνωστό το Κέντρο Ζορζ Πομπιντού στο Παρίσι. «Τότε ζούσα στο Λονδίνο. Ηταν τα χρόνια των Beatles, των συναυλιών στους δρόμους. Υπήρχε ένας μεταδοτικός αναβρασμός. Ημασταν ελεύθεροι, ίσως ασυναίσθητοι. Με τον Ρίτσαρντ Ρότζερς σχεδιάσαμε ένα ανοιχτό μουσείο, το αντίθετο από ένα μαυσωλείο. Τώρα αισθάνομαι όπως τότε. Μπορούμε πάλι να σπάσουμε ένα ταμπού. Ετσι αλλάζει ο κόσμος», υπενθύμισε.

Και τα τρία νοσοκομεία αναμένεται να ολοκληρωθούν το 2025

Και τα τρία νοσοκομεία αναμένεται να ολοκληρωθούν το 2025 και οι εγκαταστάσεις που θα γίνουν αφορούν το Πανεπιστημιακό Παιδιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης, το Γενικό Νοσοκομείο Σπάρτης και το Γενικό Νοσοκομείο Κομοτηνής. «Στη Σπάρτη, όπως και για τα νοσοκομεία της Κομοτηνής και της Θεσσαλονίκης, τα δέντρα θα αποτελέσουν ένα σημαντικό σχεδιαστικό χαρακτηριστικό που θα καθορίσει το νοσοκομείο, καθιστώντας το ένα ιδιαίτερο μέρος μέσα στο αγροτικό περιβάλλον», δήλωσε στο περιοδικό Dezeen εκπρόσωπος του RPBW Architects..

Το Γενικό Νοσοκομείο Σπάρτης

Στη νότια Ελλάδα, το Γενικό Νοσοκομείο Σπάρτης θα αντικαταστήσει ένα υφιστάμενο κτίριο που φέρει το ίδιο όνομα και πρόκειται να συγχωνευθεί με μια άλλη μονάδα υγειονομικής περίθαλψης σε κοντινή απόσταση. Σχεδιασμένο ως μια ενιαία τριώροφη κατασκευή που μοιάζει να αναδύεται από τις κορυφές των δέντρων, θα περιλαμβάνει 22.436 τετραγωνικά μέτρα και θα έχει μήκος 115 μέτρα. Οι τρεις όροφοι θα περιλαμβάνουν μονάδες νοσηλείας και εξωτερικών ιατρείων, ενώ τρία υπόγεια επίπεδα θα περιέχουν υποστηρικτικές λειτουργίες για το νοσοκομείο.

Το Γενικό Νοσοκομείο Σπάρτης θα έχει τρεις ορόφους. Το σχέδιο θα ολοκληρωθεί με ένα πάρκο γεμάτο δέντρα, με χώρους παιχνιδιού και ιδιωτικούς χώρους για τους ασθενείς, συμπεριλαμβανομένων «θεραπευτικών κήπων», διαμορφωμένων ειδικά για άτομα με αισθητηριακές αναπηρίες.

Το νοσοκομείο της Σπάρτης όπως το σχεδίασε ο Ρέντσο Πιάνο

Πανεπιστημιακό Παιδιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης

Στη βόρεια Ελλάδα, το Πανεπιστημιακό Παιδιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης θα έχει τη μορφή μιας πανεπιστημιούπολης 80.345 τ.μ. Ο σχεδιασμός του θα παρέχει ένα μείγμα παιδιατρικών υπηρεσιών και υπηρεσιών ψυχικής υγείας για παιδιά και εφήβους και ελπίζεται ότι θα συμβάλει στην προώθηση της περίθαλψης των παιδιών στην Ελλάδα. Όπως υποδηλώνει και το όνομά του, το κτίριο θα περιλαμβάνει επίσης χώρους εκπαίδευσης και έρευνας για την εκπαίδευση του ιατρικού προσωπικού και των φοιτητών που εδρεύουν στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Μόλις ολοκληρωθεί, το κύριο νοσοκομείο και οι εγκαταστάσεις διδασκαλίας θα μοιραστούν στην περιοχή, σχηματίζοντας δύο άξονες για την πανεπιστημιούπολη. Μαζί, τα κτίρια θα περιλαμβάνουν 48.751 τ.μ.

Τα κτίρια θα συνδέονται με δύο χώρους κυκλοφορίας – έναν για το κοινό και έναν για το προσωπικό. Στο εσωτερικό του νοσοκομείου οι χώροι θεραπείας θα είναι σχεδιασμένοι έτσι ώστε οι γονείς ή οι φροντιστές να μπορούν να υποστηρίζουν τα παιδιά τους και να συνεργάζονται με το προσωπικό. Για παράδειγμα, ένα επιπλέον κρεβάτι στα δωμάτια του νοσοκομείου θα τους επιτρέπει να διανυκτερεύουν. «Οι χώροι για τους γονείς και τους φροντιστές έχουν σχεδιαστεί σύμφωνα με την ανάγκη για εγγύτητα και αλληλεπίδραση με το παιδί τους», εξηγεί το αρχιτεκτονικό γραφείο.

Μακέτα της νέας παιδιατρικής κλινικής στη Θεσσαλονίκη

To Νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης θα περιλαμβάνει χώρους διδασκαλίας καθώς και ιατρικές εγκαταστάσεις

«Ένας ειδικός οικογενειακός χώρος που βρίσκεται στο επίπεδο της εισόδου συνδέεται οπτικά με το πάρκο και παρέχει χώρους για τα παιδιά και τις οικογένειές τους να συναντηθούν και να μιλήσουν με τους γιατρούς τους, για να ενθαρρύνει τον διάλογο και την υποστήριξη των ασθενών και των οικογενειών». Οι κήποι θα αποτελέσουν, επίσης, βασικό τμήμα της πανεπιστημιούπολης, με ένα μείγμα χώρων πρασίνου και χώρων παιχνιδιού για τις οικογένειες, αλλά και για το προσωπικό. Οι εσωτερικοί χώροι θα είναι επενδυμένοι με μεγάλα παράθυρα, ώστε να διασφαλίζεται η οπτική σύνδεση με αυτές τις περιοχές. Σε κοντινή απόσταση θα βρίσκεται το τρίτο σχέδιο, το Γενικό Νοσοκομείο Κομοτηνής, το οποίο θα αντικαταστήσει ένα από τα παλαιότερα νοσοκομεία της Ελλάδας – το Σισμανόγλειο Νοσοκομείο Κομοτηνής.

Το κτίριο της Κομοτηνής θα έχει μαζική ξύλινη ανωδομή

Ομοίως με το Νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης, το νοσοκομείο των 30.200 τ.μ. θα αναπτύσσεται σε τρεις ορόφους, ενώ στο υπόγειό του θα φιλοξενεί όλες τις τεχνικές λειτουργίες. Θα περιβάλλεται από 70.000 τ.μ. κεκλιμένου πάρκου, κάτι που σημαίνει ότι μόνο δύο όροφοι του κτιρίου θα είναι ορατοί από μακριά. «Το κτίριο του νοσοκομείου θα φαίνεται χαμηλότερο, πιο οικείο σε κλίμακα, αιωρούμενο στο ίδιο ύψος με τα στέγαστρα των δέντρων», σημειώνει το στούντιο.

Τα βασικά στοιχεία του σχεδιασμού για αυτό το νοσοκομείο περιλαμβάνουν μια υπερκατασκευή από μαζική ξυλεία, με υλικά που περιλαμβάνουν πλαστικοποιημένο ξύλο και ξυλόφυλλο. Θα διαθέτει, επίσης, πρόσοψη με ξύλινη επένδυση και στέγαστρο που θα υποστηρίζει φωτοβολταϊκά πάνελ, τα οποία θα παρέχουν ανανεώσιμη ενέργεια και ηλιακή σκίαση για το κτίριο.

Το Γενικό Νοσοκομείο Κομοτηνής θα αντικαταστήσει ένα από τα παλαιότερα νοσοκομεία της Ελλάδας. Η RPBW Architects ιδρύθηκε το 1981 από τον βραβευμένο με το Βραβείο Αρχιτεκτονικής Pritzker αρχιτέκτονα Renzo Piano. Σήμερα το στούντιο διαθέτει γραφεία στη Γένοβα και στο Παρίσι. Το τρίο των ελληνικών νοσοκομείων αποτελεί την τελευταία συνεργασία του 84χρονου Renzo Piano με το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Ο ξεχωριστός Ιταλός αρχιτέκτονας έχει, άλλωστε, συνδέσει το όνομά του με το Ίδρυμα, καθώς το Πολιτιστικό Κέντρο του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος» στο Δέλτα Φαλήρου έχει την υπογραφή του.

Πηγή πληροφοριών: Iefimerida, Protagon, La Repubblica