Από την Ευτυχία Παπούλια
Κοινωνιολόγος
Είναι παράξενο πώς σε στιγμές μεγάλης κρίσης, το μυαλό τρέχει πίσω στην παιδική ηλικία
Δάφνη Ντι Μωριέ
‘”Ήρθα εδώ ν’ αποχαιρετήσω ένα κομμάτι της ζωής μου. Αλλά κι ένα κομμάτι της ιστορίας μας, που πιστεύω πλέον οτι, απο δω και πέρα, ανήκει στο παρελθόν”. Αυτά είπε μια γυναίκα όταν ένας δημοσιογράφος την ρώτησε τι είναι αυτό που κάνει ακόμα και νέους Βρετανούς, νέα παιδιά να στήνονται δεκάδες ώρες στην ουρά, με δάκρυα στα μάτια, για να αποχαιρετήσουν την Βασίλισσά τους, την Ελισσάβετ, ισως όπως διαισθάνονται αρκετοί, κι εναν ολόκληρο θεσμό που οι Βρετανοί σεβάστηκαν και συντήρησαν, παρά την ‘εισβολή’ και… μη γαλαζοαίματων στους κόλπους του. Έναν θεσμό που φαίνεται να μην έχει πλέον θέση σε χώρες της Δύσης…
Κατά σύμπτωση, τις ίδιες αυτές μέρες, αποχαιρετήσαμε κι’ εμείς, ιδίως η περασμένη γενιά, ένα κομμάτι της δικής μας ζωής, της δικής μας ιστορίας, οχι της πολιτικής αλλά της καλλιτεχνικής… Ενα κομμάτι της ζωής μας που ταυτίστηκε με την ζωή και την δραστηριότητα ανθρώπων της Τέχνης. Μιας Τέχνης που εξέφραζε περισσότερο τις γενιές της μεταπολεμικής κοινωνίας, ωστόσο ο απόηχός της έφτασε και στις μέρες της δικής μας γενιάς.
Το τέλος μιας εποχής
Γελάσαμε, διασκεδάσαμε και εμείς οι νεότεροι, βλέποντας και ξαναβλέποντας το έργο που άφησε πίσω του αυτό το εξαίρετο τημ των ηθοποιών, όπως εύστοχα το χαρακτήρισε, σε μια τελευταία του συνέντευξη, ο παλαίμαχος ηθοποιός του θεάτρου και του κινηματογράφου, Γιάννης Βογιατζής, μιλώντας για τις επιθεωρήσεις του Γιάννη Δαλιανίδη, και άλλων αξιόλογων σκηνοθετών, μέσα απ’ τις οποίες ανέδειξε το ταλέντο και την αξία της η Μάρθα Καραγιάννη, που εφυγε πρόσφατα απ’ την ζωή ‘παίρνοντας’ κι’ αυτή ‘ενα κομμάτι απ’ την ζωή’ μιας γενιάς που ταυτίστηκε μαζί της, σηματοδοτώντας και το τέλος μιας εποχής.
Σε παράλληλους με την επιθεώρηση, αλλά διαφορετικούς δρόμους, πορεύτηκαν οι άλλοι δύο σπουδαίοι καλλιτέχνες που έφυγαν κι αυτοί αυτές τις μέρες, η Ειρήνη Παππά και ο Κώστας Καζάκος. Δυο καλλιτέχνες που υπηρέτησαν ένα διαφορετικό είδος θεάματος, όπως είναι η τραγωδία, η οποία όπως και στην αρχαιότητα είχε περισσότερο εκπαιδευτικό και ελάχιστα ψυχαγωγικό χαρακτήρα. Χωρίς ωστόσο αυτό να μειώνει την καλλιτεχνική αξία και την σημασία του λεγόμενου ελαφρού θεάματος, όπως η επιθεώρηση, ενας χώρος στον οποίο διακρίθηκε περισσότερο η Μάρθα Καραγιάννη.
‘Ορφάνια’
Όταν εκπρόσωποι ή είδωλα μιας γενιάς ‘φεύγουν’ απ’ την ζωή, τότε ολόκληρη αυτή η γενιά νιώθει σαν να έχει ‘ορφανέψει’ απ’ αυτούς που την εξέφραζαν, κυρίως στον χώρο της Τέχνης. Πολλές φορές όμως και στον χώρο της πολιτικής, οπου περιστασιακοί ‘ηγέτες’ που προκύπτουν απο βίαιη ανατροπή πολιτεύματος, ταυτίζονται με κάποιες ευαίσθητες ηλικίες χωρίς ορθή κρίση. Οι άνθρωποι αυτής της ηλικίας νοσταλγούν την εποχή αυτών των ‘ηγετών’ χωρίς κατ’ ανάγκη να έχουν υιοθετήσει και την ιδεολογία τους.
Γιατί εκείνο που στην πραγματικότητα αναπολούν οσοι βλέπουν σιγά σιγά τα πρόσωπα της εποχής των να αποχωρούν απ’ την ζωη, δεν είναι ακριβώς οι ίδιοι οι άνθρωποι σαν φυσικά πρόσωπα, με τα οποία άλλωστε δεν είχανε και προσωπική σχέση μαζί τους. Είναι η δική μας νεότητα, είναι ένα κομμάτι απ’ την δική μας ζωή, που ταυτίστηκε με την δική τους, και παίρνουν μαζί τους φεύγοντας. Ειναι η δική μας αγωνία η και ο φόβος, πως είδωλα ή ηγέτες που μας χάρισαν συγκινήσεις, που κάποτε μας έκαναν να γελάσουμε, να κλάψουμε ή πολιτικούς που μας έκαναν να ελπίζουμε, πάψουν πλέον να υπάρχουν και να μας προσφέρουν…συγκινήσεις.
Η τέχνη του τρόμου
Η ανάγκη του ανθρώπου να βιώνει συναισθήματα με πρωταγωνιστή τον ίδιο, μέσα απο ένα θέαμα ή μυθιστόρημα, είναι βαθιά ψυχική, όπως και η ανάγκη για την φυσική του αυτοσυντήρηση.. Αυτη την ανάγκη ικανοποίησε η Λογοτεχνία, η δραματική Τέχνη αλλά και το τραγούδι. Σήμερα η μόνη συγκίνηση που μπορεί να προσφέρει η Τέχνη όπως εκφυλίστηκε με την συνενοχή και της ειδησεογραφίας, ειναι η τέχνη του τρόμου, οπως αποτυπώνεται μέσα απο κάποιες κρυφές κάμερες που μεταδίδουν ‘ζωντανές’ εικόνες ενός θανατηφόρου δυστυχήματος ή ενός εγκλήματος.
Κι αν κάποιος… θρασύς θέλει να γελάσει, η μόνη επιλογή είναι κάποια θεάματα στην τηλεόραση οπου η φτώχεια σεναρίου κι ο εκφυλισμός της σάτιρας και του διαλόγου σε χυδαιότητα κάνει ακόμη πιο ηχηρή την απουσία του Κώστα Βουτσά που μπορούσε ακόμα και αυτοσχεδιάζοντας μαζί με τον Αυλωνίτη να δώσουν… παράσταση και να μας προσφέρουν γέλια μέχρι δακρύων.
Διέξοδος
Μπορεί σήμερα η ‘αναχώρηση’ ολων οσων εξέφραζαν μια ‘η περισσότερες γενιές να σηματοδοτεί και το τέλος μιας εποχής, όπου ο κόσμος συνωστιζόταν στις εισόδους των σινεμά και των θεάτρων, μπορεί σήμερα οι νέοι και οι λιγότερο νέοι να μην διαβάζουν μυθιστορήματα μέσα απ’ τα οποία έδιναν οι προηγούμενες γενιές διέξοδο στις αισθηματικές τους φαντασιώσεις που η πραγματική ζωη προσφέρει μόνο σ’ αυτούς που είναι διατεθειμένοι να παίξουν μέχρι την πλήρη εξόντωσή τους ‘το παιχνίδι της Αγάπης και του Ερωτα’.
Ενα παιχνίδι που, οπως λέει και ο Ρίλκε σ’ ανεβάζει πολύ ψηλά κι’ ύστερα σ’ αφήνει να πέσεις με πάταγο, να κατακερματιστείς κι αφού εξαγνιστείς απ’ τα πάθη και τον ναρκισσισμό σου να ανασυνθέσεις τα κομμάτια σου. Γιατί αυτό είναι που αποζητάμε ως αναγνώστες μυθιστορήματος, ως θεατές μιας θεατρικής παράστασης ή μιας όπερας…
Τόσο όμως το δράμα ως προσφορά …κλάματος, οσο και η κωμωδία ως προσφορά γέλιου είναι τα δυο άκρα μιας συναισθηματικής κλίμακας που πρέπει να δονηθεί ολόκληρη για να νιώσει ο άνθρωπος ψυχική πληρότητα και ολοκλήρωση. Ολα αυτά που αναζητούσαμε μέσα απ’ τις σκοτεινές αίθουσες των σινεμά και των θεάτρων, ολα αυτά μεταφέρθηκαν στις μικρές οθόνες του σπιτιού μας. Και είναι πρόκληση για τους νέους καλλιτέχνες σεναριογράφους, σκηνοθέτες, ηθοποιούς να αναπληρώνουν επάξια το κενό αυτών που ‘φεύγουν’..
Οσο κι’ αν οι ρυθμοί της σύγχρονης ζωής αλλοτριώνουν τον άνθρωπο, πάντα αυτός θα έχει την ανάγκη για συναισθηματική διέξοδο είτε μέσα απο υποκατάστατα, είτε μέσα απ’ την ιδια την ζωη… Αρκεί να μην χάσουμε τις ευαισθησίες της νεανικότητάς μας και ‘να μείνουμε πάντα παιδιά’.
