Λύτρωση ή εκδίκηση;
Από την Ευτυχία Παπούλια
Κοινωνιολόγος
Όλα τέλειωσαν, το σημείωμα, να το
σύντομο, απλό, βαθύ καθώς ταιριάζει
αδιαφορία, συγχώρεση γεμάτο
για ‘κείνον που θα κλαίει και θα διαβάζει…
Καρυωτάκης, ‘Ιδανικοί αυτόχειρες’
Ο Δημήτρης Λιαντίνης ήταν ένα πρόσωπο που απασχόλησε την κοινωνία πριν είκοσι πέντε χρόνια για τον τρόπο που επέλεξε να αναχωρήσει απ’ αυτήν τη ζωή, αν και στην πραγματικότητα, δεν ξεχάστηκε ποτέ. Πανεπιστημιακός, φιλόσοφος, ποιητής, συγγραφέας βιβλίων με φιλοσοφικό και παιδαγωγικό περιεχόμενο που μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες, αρκετές διαλέξεις γύρω απ’ το αγαπημένο του θέμα, την ζωή και τον θάνατο… Έφυγε από την ζωή, σε ηλικία 56 ετών, δυσαρεστημένος και απογοητευμένος απ’ την ‘πτωτική πορεία του Δυτικού Πολιτισμού’ αφήνοντας πίσω του ως παρακαταθήκη, σε δικά του πρόσωπα, μια επιστολή, ένα σημείωμα για τις αξίες και τις αρχές που θα πρέπει να υπηρετήσουν στην ζωή τους, με την παράκληση να μην τον αναζητήσουν στο εξής. Όμως ο,τι ‘απέμεινε΄ από εκείνον βρέθηκε επτά χρόνια αργότερα, σε μια σπηλιά του Ταΰγετου, ένα βουνό που, όπως είχε εκμυστηρευτεί είχε συμβολική σημασία για τον ίδιο…
Μια ανάλογη υπόθεση απασχολεί τον τελευταίο καιρό την κοινωνία και συντηρεί την ειδησεογραφία, όχι άδικα, μιας και αγγίζει τις ψυχές πολλών που νιώθουν το σαράκι να τους τρώει. Πρόκειται για την εξαφάνιση μιας γυναίκας, η οποία άφησε και εκείνη ένα σημείωμα πίσω της, με κοινό στοιχείο συμπεριφοράς του ήρωα της προηγούμενης ιστορίας μας, την άρνησή της να την εντοπίσουν έτσι ή αλλιώς, είτε νεκρή είτε ζωντανή. Αμέσως, ολόκληρος ο κρατικός μηχανισμός κινητοποιήθηκε, μια πόλη βυθίστηκε στη θλίψη, στην αγωνία και πολλά ερωτηματικά πλανώνται ξανά πάνω από το πανελλήνιο που παρακολουθεί καθημερινά τις ειδησεογραφικές εκπομπές.
Γιατί
Τι είναι όμως που κάνει κάποιους να βάζουν με την θέλησή τους τέρμα στην ζωή τους την στιγμή που οι υπόλοιποι συνάνθρωποί τους αγωνίζονται κι αγωνιούν για να παρατείνουν την δική τους ζωή; Άνθρωποι μάλιστα που τυχαίνει να είναι προικισμένοι με ιδιαίτερες πνευματικές ικανότητες με φαντασία και οράματα εντεταλμένοι να δείξουν τον δρόμο σκέψης και στους άλλους; Μήπως η ζωή εχει χάσει κάθε ενδιαφέρον και γι’ αυτούς;
Επειδή οι στόχοι και οι αξίες που έχουν οι ίδιοι στην ζωή τους υπερβαίνουν τ’ ανθρώπινα και δεν μπορούν να εκπληρωθούν; Οσους λόγους κι αν προσπαθήσουμε να ανακαλύψουμε πισω απ’ την απόφαση ενός αυτόχειρα, είναι άραγε τόσο ισχυροί ώστε να δικαιολογήσει την πράξη του; Ακόμη κι αν κάποιος είναι πεπεισμένος για την απελπισία του, πρέπει να δρα σαν να ελπίζει έλεγε ο Καμύ. Η αυτοκτονία δεν είναι τίποτε άλλο απο το έσχατο παράπονο, το πιο απαίσιο παράπονο, απέναντι στην ίδια την ζωή στην ίδια την ύπαρξή μας έλεγε ένας Ινδός γκουρού…
Ερχόμαστε σ’ αυτήν ζωή χωρίς να το επιλέξουμε… Είναι ο ερχομός μας σ’ αυτήν τη γη η θέληση της ίδιας της ζωής απλά να διαιωνίζεται και να υπάρχει. Τον σκοπό και τον προορισμό της ζωής γενικότερα, αλλά και της δικής μας, δεν τον γνωρίζουμε. Γνωρίζουμε όμως την σημασία της δικής μας ζωής ως μέλη μιας οργανωμένης κοινωνίας. Γνωρίζουμε τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματά μας απέναντι στ’ αλλα μέλη της ίδιας κοινωνίας, κυρίως όμως στους κοντινούς μας ανθρώπους, με τους οποίους μας συνδέουν ιδιαίτεροι δεσμοί οπου κάθε μας πράξη εχει επιπτώσεις και σ’ αυτούς. Ιδιαίτερα μια αυτοκτονία.
Μια προκαθορισμένη διαδρομή
Το γεγονός οτι ερχόμαστε στην ζωή, χωρίς την θέλησή μας, ως μια αναγκαιότητά της να διαιωνίζεται, δεν σημαίνει πως η ζωή δεσμεύεται από κάποια υποχρέωση απέναντί μας για την ευτυχία μας ή και την δυστυχία μας… Αλλά και η οικογένεια και η κοινωνία, ακόμη και το ίδιο το κράτος, δεν μπορούν να θεωρηθούν απέναντί μας ως θεσμοί υπεύθυνοι για την προσωπική μας ψυχική κατάσταση. Βαδίζουμε στην ζωή μας, οι περισσότεροι τουλάχιστον, πάνω σε μια προκαθορισμένη διαδρομή: Βασική εκπαίδευση, επαγγελματικός προσανατολισμός, Οικογένεια, σταδιακή απόσυρση στο περιθώριο…
Ωστόσο σχεδόν οι περισσότεροι, μέσα σ’ αυτά τα ορια, βρίσκουν σε πολύ απλά πράγματα, όπως και τα μικρά παιδιά την ευτυχία τους η τουλάχιστον πολλές στιγμές ευτυχίας. Αρκετοί όμως σπάνε αυτά τα όρια της διαδρομής τους…τα βρίσκουν ασφυκτικά για τις προσδοκίες και τα οράματά τους. Αναζητούν περισσότερη πνευματική μόρφωση που θα τους επιτρέψει να ατενίζουν την ζωή από ένα υψηλότερο κοινωνικό επίπεδο πιστεύοντας πως η ζωή θα φανεί σ’ αυτούς πιο γενναιόδωρη σε συγκινήσεις, που οι άνθρωποι των χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτων δεν μπορούν να βιώσουν.
Πραγματικότητα
Όμως η ιδια η πραγματικότητα, όπως την ζούμε καθημερινά, δεν είναι ούτε σκληρή ούτε ευχάριστη από μόνη της, δεν είναι ούτε ανθρώπινη ούτε απάνθρωπη. Είναι αυτή που είναι άσχετα με τις ετικέτες που βάζουμε εμείς, δεν μας προσφέρει τις συγκινήσεις οπως τις καλλιεργούμε στην φαντασία μας. Αλλωστε άτομα με ιδιαίτερες ευαισθησίες, υψηλή νοημοσύνη και φαντασία, δεν ανήκουν αποκλειστικά στα ανώτερα, οσον αφορά στην παιδεία, κοινωνικά στρώματα. Ανώτερες πνευματικές ιδιότητες χαρακτηρίζουν και ανθρώπους χωρίς ιδιαίτερη μόρφωση. Και δεν είναι τυχαίο που οι περισσότεροι άνθρωποι που αποφασίζουν να δώσουν τέλος στην ζωή τους αυτοκτονώντας ανήκουν στον χώρο της Τέχνης κυρίως της Λογοτεχνίας: Ερνεστ Χεμινγουέι, Στέφαν Τσβάιχ, Πηνελόπη Δέλτα, Νικόλας Ασιμος, Λαπαθιώτης, Παύλος Σιδηρόπουλος, Μαρία Πολυδούρη, Κώστας Καρυωτάκης…
Ολοι αυτοί, αφού εκτόνωσαν την ανάγκη τους να βιώσουν συγκινήσεις, απ’ τις ανθρώπινες σχέσεις μεσα απ’ το έργο τους που η πραγματική ζωή αδυνατεί να προσφέρει… δεν άντεξαν να ελπίζουν, να περιμένουν. Και έφυγαν αφήνοντας κάποιοι πίσω τους ενα σημείωμα ‘σύντομο, απλο, βαθύ, γεμάτο συγχώρεση για κείνον που θα κλαίει κα θα διαβάζει’. Γιατί όσοι ‘φεύγουν’ δεν τους αρκεί να λυτρωθούν οι ίδιοι απ’ το βάρος μιας ζωής που τους είναι πλέον αδιάφορη από δω και πέρα.
Λύτρωση;
Αφήνουν πίσω τους ένα σημείωμα που θα κάνει κάποιους να κλαίνε. Ισως αν ανατρέξει κάποιος δεινός ψυχαναλυτής στο βάθος της ψυχής των αυτοχείρων, ανακαλύψει μια διάθεση εκδίκησης, μιας επιθυμίας να φορτώσει με ενοχές έναν κόσμο, μια κοινωνία που προχωράει ερήμην τους, που τους αγνοεί, δεν ακούει τις φωνές τους, τις ιδέες τους. Οράματα και ιδέες που υπερβαίνουν όμως τ’ ανθρώπινα, αλλά όμως και οι ίδιοι αρνούνται να προσαρμόσουν τους στόχους και τις προσδοκίες σε οσα η πραγματικότητα μπορεί να προσφέρει…
Η αυτοκτονία δεν είναι δεν είναι ηρωική πράξη, δεν είναι λύτρωση για τους αυτόχειρες. Είναι μια πράξη εκδίκησης, σε οσους τους πλήγωσαν για όσους δεν τους άκουγαν, όταν τους μιλούσαν. Μια εκδίκηση που την απολαμβάνει κάποιος πριν την πραγματοποιήσει. Κι’ αυτός είναι ίσως ο μεγαλύτερος παραλογισμός…
