Τα ξημερώματα της Κυριακής άλλαξε η ώρα και γυρίσαμε τα ρολόγια μας πίσω. Μία φαινομενικά «αθώα» διαδικασία. Πώς όμως επηρεάζει την ποιότητα του ύπνου μας και κατά συνέπεια την οδήγησή μας; Σε μια ιδιαίτερη προσέγγιση για την αλλαγή της θερινής ώρας σε χειμερινή προχωράει το Ινστιτούτο Οδικής Ασφάλειας «Πάνος Μυλωνάς», εφιστόντας την προσοχή σε γεγονότα που πρέπει να προσέχουμε κατά την οδήγηση. Η αλλαγή τόσο στο θερινό όσο και στο χειμερινό ωράριο έχουν κατά καιρούς συσχετιστεί με μια πληθώρα από συνέπειες, σημαντικές εκ των οποίων είναι οι δυσχέρειες στον ύπνο, καθώς και οι τροχαίες συγκρούσεις. Οι αλλαγές στον κιρκάδιο ρυθμό (κύκλος της ύπνου και αφύπνισης) επιφέρουν δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία, καθώς επηρεάζουν την ποιότητα και την ποσότητα του ύπνου, ενώ είναι δυνατόν να εμφανιστούν κόπωση, πονοκέφαλος, απώλεια προσοχής και συγκέντρωσης. Ακόμη και ανεπαίσθητες αλλαγές στο ωρολόγιο πρόγραμμα εντείνουν το σωματικό στρες (Harrison, 2012).
Παρότι η αλλαγή κατά μια ώρα ενδέχεται να φαίνεται μια μικρή «διατάραξη» του κιρκάδιου ρυθμού, αποδεικνύεται ότι οι αλλαγές που επιφέρει στον ύπνο επιμένουν έως και πέντε ημέρες έπειτα από την ημέρα αλλαγής της ώρας (Monk & Folkard, 1976).
Συχνά, επίσης, η αλλαγή σε χειμερινή ώρα συνδέεται με «κέρδος» μιας ώρας ύπνου. Ωστόσο, η αθροιστική επίδραση των επόμενων της αλλαγής ημερών κατά τις οποίες ξυπνάμε νωρίτερα συνιστά μια καθαρή απώλεια ύπνου κατά μήκος της εβδομάδας. Επιπλέον, έρευνες που έχουν χρησιμοποιήσει φυσιολογικές μετρήσεις όπως η θερμοκρασία του σώματος, αναδεικνύουν τις δυσκολίες της σωματικής προσαρμογής στην αλλαγή της ώρας (Monk & Folkard, 1976). Οι δυσχέρειες είναι ακόμη πιο έντονες για άτομα που αντιμετωπίζουν ήδη διαταραχές ύπνου (Meyer, 2004) ή κάποια συναισθηματική διαταραχή (Nysten, Haukka, Sulander & Partonen, 2010).
Ποιες είναι οι επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική υγεία
Η αλλαγή της ώρας έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο για μια σειρά από δυσμενείς επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική υγεία.
Ενδεικτικά κάποιες από αυτές είναι: αυξημένος κίνδυνος καρδιαγγειακού επεισοδίου (κατά 5 έως 15%), αυξημένος κίνδυνος για επισκέψεις σε τμήματα επειγόντων, αυξημένος κίνδυνος για εμφάνιση κατάθλιψης και αυτό-τραυματισμών, καθώς και αυξημένες τροχαίες συγκρούσεις.
Περισσότερα τροχαία -Ποιες μέρες αυξάνεται ο κίνδυνος
Τα ερευνητικά δεδομένα παρουσιάζουν μια ετερογενή εικόνα σε σχέση με το μέγεθος της επίδρασης της χειμερινής σε σύγκριση με τη θερινή ώρα ως προς τις τροχαίες συγκρούσεις. Κάποιες έρευνες υποστηρίζουν ότι περισσότερα ατυχήματα εμφανίζονται στην αλλαγή της ώρας κατά τον Μάρτιο, ενώ κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει με την αλλαγή ώρας τον Οκτώβριο (Poteser & Moshammer, 2020; Coren, 1996). Σύμφωνα με άλλες πηγές, τα θανάσιμα ατυχήματα αυξάνονται τη Δευτέρα όταν η ώρα αλλάζει σε θερινή (τον Μάρτιο) ενώ παρόμοια αύξηση σημειώνεται την Κυριακή, όταν η ώρα αλλάζει σε χειμερινή (τον Οκτώβριο) (Varughese, 2001).
Άλλα ευρήματα, ωστόσο, καταδεικνύουν την αύξηση των τροχαίων συγκρούσεων και στις δύο αλλαγές ώρας και ιδιαίτερα την αύξηση συγκρούσεων που σχετίζονται με την κατανάλωση αλκοόλ (Hicks, Davis, and Hicks, 1998). Άλλα δεδομένα υποστηρίζουν ότι η αύξηση σε τροχαίες συγκρούσεις διαρκεί έως και μια εβδομάδα μετά την αλλαγή της ώρας (Harrison, 2013).
Γιατί μας επηρεάζει η αλλαγή ώρας
Οι περισσότερες έρευνες, ωστόσο, προτείνουν ότι η στέρηση ύπνου και η αύξηση συγκεκριμένων νευροδιαβιβαστών είναι δυνατόν να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τη συμπεριφορά, με δυσμενή τρόπο (Popoli & Curry, 2020). Ιδιαίτερα σημαντική κρίνεται η επίδραση της αλλαγής της ώρας σε σχέση με το ωράριο εργασίας των επαγγελματιών οδηγών που εκτελούν δρομολόγια. Συστήνεται οι εν λόγω επαγγελματίες να προσαρμόσουν το ωράριό τους κατάλληλα, καθώς η προσθήκη μιας ώρας λόγω της αλλαγής ενδέχεται να επιφέρει κόπωση.
Τι πρέπει να προσέξουμε
Τα σημάδια κόπωσης που θα κρούσουν το «καμπανάκι» του κινδύνου είναι:
δυσκολία εστίασης
συχνό άνοιγμα-κλείσιμο των ματιών
προσωρινή απώλεια μνήμης
επαναλαμβανόμενο χασμουρητό
το κεφάλι έχει την τάση να πέσει προς τα κάτω
αλλαγή λωρίδας και διόρθωση την τελευταία στιγμή
Εάν αντιληφθείτε ότι κάτι από τα παραπάνω συμβαίνει την ώρα που οδηγείτε σταματήστε αμέσως σε ασφαλές σημείο.
Τι πρέπει να κάνουμε αν αισθανθούμε κόπωση
Ο καφές, το μάσημα τσίχλας, το φαγητό ή το ανοιχτό παράθυρο δεν είναι αποτελεσματικά ή έχουν περιορισμένη διάρκεια δράσης. Η καλύτερη λύση είναι ένας σύντομος ύπνος 15-20 λεπτών σε συνδυασμό με ένα δυνατό καφέ, αφού αυτός θα αρχίσει να επενεργεί μετά τα πρώτα 30 λεπτά από την κατανάλωσή του. Η κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να επιφέρει δυσάρεστες συνέπειες σε συνδυασμό με την κόπωση και την υπνηλία. Δεν οδηγούμε όταν καταναλώνουμε αλκοόλ. Τέλος, οι άνθρωποι που ακολουθούν φαρμακευτική αγωγή θα πρέπει να είναι σίγουροι ότι δεν δημιουργεί παρενέργειες κατά την οδήγηση.
