«Όχι πια ένας ειλικρινής μεσολαβητής: Οι ΗΠΑ ανάμεσα στην Τουρκία και στην Ελλάδα»
Όσο μαίνεται ο πόλεμος στην Ουκρανία, η Δύση ίσως αναγκαστεί να «καταπιεί», για χάρη του ΝΑΤΟ, μια τουρκική επίθεση στην Ελλάδα, εκτιμά ο Ράιαν Τζίντζερας σε ένα μακροσκελές άρθρο του στο «War on the Rocks», με τίτλο «Όχι πια ένας ειλικρινής μεσολαβητής: Οι ΗΠΑ ανάμεσα στην Τουρκία και στην Ελλάδα». Ο Τζίντζερας είναι καθηγητής στο Τμήμα Εθνικής Ασφάλειας στην Ναυτική Μεταπτυχιακή Σχολή στην Καλιφόρνια και θεωρείται ένας από τους εγκυρότερους αναλυτές της Τουρκίας, καθώς έζησε και δίδαξε εκεί για αρκετά χρόνια.
Οι προβλέψεις του δεν είναι δυσοίωνες μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για τις ΗΠΑ, οι οποίες θεωρεί ότι θα χρειαστεί να αναθεωρήσουν σε βάθος τους γεωστρατηγικούς τους σχεδιασμούς, αν δεν αναγνωρίσουν εγκαίρως τις τουρκικές προκλήσεις ως έναν αποσταθεροποιητικό παράγοντα για τον κόσμο.
Οι προκλητικοί ισχυρισμοί του Ερντογάν
«Οι προκλητικοί ισχυρισμοί του Ερντογάν», γράφει μεταξύ άλλων στο άρθρο του ο Τζίντζερας, «δεν αποτελούν προϊόν μόνο της αγωνίας του για τα εσωτερικά μέτωπα ή της προσωπικής του παράνοιας. Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι αντιπροσωπεύουν μια κοινώς αποδεκτή άποψη στην χώρα του για τις σχέσεις της Αμερικής με την Τουρκία. Υπάρχει η αντίληψη, ακόμα και μεταξύ των εχθρών του Ερντογάν, ότι οι ΗΠΑ επιχειρούν συνεχώς να χαλιναγωγήσουν ή να ταπεινώσουν την Τουρκία από τα πρώτα κιόλας στάδια του Ψυχρού Πολέμου. Όταν η κυβέρνηση Τραμπ απείλησε να αποκλείσει την Τουρκία από το πρόγραμμα για τα F -16, Τούρκοι ειδήμονες συνέδεσαν αυτό το τελεσίγραφο με την ντροπή που τους έφερε η επιστολή Τζόνσον το 1964, με την οποία προειδοποιούσε την Τουρκία να μην εισβάλλει στην Κύπρο».
Επιπλέον, προσθέτει, η διαδεδομένη καχυποψία για την ανάμειξη των ΗΠΑ στο πραξικόπημα του 2016, απηχεί την ιδέα οι Αμερικανοί ήταν πίσω από τη στρατιωτική δικτατορία το 1980. Δεν είναι ασυνήθιστο, ειδικοί και πρώην αξιωματούχοι, να θεωρούν ότι η καταστροφή της Τουρκίας αποτελούσε πάντα ένα, υποκινούμενο από την Αμερική, σχέδιο της Δύσης. Αυτή η υπόθεση είναι κεντρική και στο πως ο ίδιος ο Ερντογάν βλέπει το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον των σχέσεων ΗΠΑ – Τουρκίας.
Η «νέα Τουρκία»
Η «νέα Τουρκία» του, όπως συχνά την ονομάζει, διαφέρει από την παλαιά ακριβώς διότι κατάφερε να την αποσυνδέσει επιτυχώς από οποιονδήποτε κηδεμόνα ή διαμεσολαβητή. «Η Τουρκία δεν είναι η παλιά Τουρκία», διακήρυξε ο επικεφαλής της επικοινωνίας του. «Σήμερα υπάρχει μια Τουρκία, η οποία προστατεύει τα συμφέροντά της με κάθε κόστος και απαιτεί μια ισότιμη σχέση με όλους τους συνομιλητές της σε όλα τα επίπεδα».
Ο Άαρον Στάιν, έγραψε πρόσφατα, συνεχίζει στο άρθρο του ο Τζίντζερας, ότι «δεν κυοφορείται καμία ευρεία επαναπροσέγγιση Τουρκίας – Δύσης». Με την Άγκυρα να προσπαθεί να επεκτείνει τη συνεργασία της με τη Ρωσία, και ενδεχομένως να αυξήσει το αποτύπωμά της στη βόρεια Συρία, υπάρχουν ελάχιστα που μπορούν να γίνουν προκειμένου να καταστούν διαχειρίσιμες οι απαιτήσεις της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής.
Ο Ερντογάν δείχνει να αρνείται στην Ουάσιγκτον τον ρόλο του διαμεσολαβητή
Αν είναι πραγματικά αυτή η κατάσταση, εκτιμά ο Τζίντζερας, η θέση της Αμερικής ανάμεσα στην Τουρκία και στην Ελλάδα μοιάζει ιδιαίτερα δυσχερής. Ανεξαρτήτως του παρελθόντος, η στάση του Ερντογάν δείχνει να αρνείται στην Ουάσιγκτον τον ρόλο του διαμεσολαβητή ανάμεσα στους δύο γείτονες. Και παρότι φαίνεται ότι οι Βρυξέλλες μπορεί να πετύχουν περισσότερα αναλαμβάνοντας αυτόν τον ρόλο προκειμένου να επιλυθούν οι διαφορές, υπάρχει η πιθανότητα ακόμα και μια ευρωπαϊκή μεσολάβηση να έχει πενιχρά αποτελέσματα.
Η απειλή μιας τουρκικής επίθεσης στην Ελλάδα
Μολονότι, συνεχίζει, ορισμένοι πιστεύουν ότι η στάση του Ερντογάν δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα προεκλογικό παιχνίδι, φαίνεται ότι δεν αφήνει χώρο για συμβιβασμό ανάμεσα στα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας και τους στρατηγικούς σχεδιασμούς της Άγκυρας. Επιπλέον, όπως είπε πρόσφατα ένας Τούρκος ειδικός, ο αέρας τώρα μπορεί να φυσά στην πλάτη της Τουρκίας.
«Όσο μαίνεται ο πόλεμος στην Ουκρανία, η Δύση ίσως αναγκαστεί να «καταπιεί» μια τουρκική επίθεση, για χάρη του ΝΑΤΟ, όπως συνέβη με την εισβολή στην Κύπρο το 1974. Αυτές οι συνθήκες μπορεί να ωθήσουν την Άκυρα σε πόλεμο με την Αθήνα, στο προβλεπτό μέλλον», γράφει ο Αμερικανός ειδικός.
«Ποια θα είναι η θέση των ΗΠΑ;»
«Ποια θα είναι τότε η θέση των ΗΠΑ;», ερωτά. Η απειλή μιας τουρκικής επίθεσης στην Ελλάδα, εκτιμά, θα υποχρεώσει την Ουάσιγκτον να αποδεχθεί διάφορα ανεπιθύμητα σενάρια. Αν πράγματι ο Ερντογάν σκοπεύει να ξεκινήσει πόλεμο, τότε θα είναι αδύνατον για τις ΗΠΑ να παίξουν ρόλο ισορροπιστή ανάμεσα στην Αθήνα και στην Άγκυρα. Σε ότι αφορά την Ουάσιγκτον, η διατήρηση της ειρήνης ίσως τελικά να καταλήξει σε δύο δυσάρεστες επιλογές.
Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι να πιέσουν την Αθήνα να αποστεί από πτυχές της εθνικής κυριαρχίας της και ακόμα περισσότερο, η κυβέρνηση Μπάιντεν να εγκαταλείψει αιφνιδιαστικά τη συμφωνία της αμυντικής συνεργασίας με την Ελλάδα. Διαφορετικά, οι ΗΠΑ δεν θα έχουν άλλη εναλλακτική από το να δράσουν ως ντε φάκτο υπερασπιστής της εδαφικής κυριότητας της Ελλάδας. Αν αποδεχθούν αυτόν τον ρόλο, θα αποτρέψουν την Άγκυρα για λίγο καιρό, όμως οι αμερικανοί αξιωματούχοι θα βρεθούν στην αντιφατική θέση να σχεδιάζουν μια στρατιωτική σύγκρουση με ένα συμμαχικό τους κράτος.
“Θα επαναξιολογήσουν την Τουρκία ως ένα άμεσο ανταγωνιστή ή και εχθρό;”
Ακόμα και η υποψία ότι οι ΗΠΑ βρίσκονται εν αναμονή μιας στρατιωτικής σύγκρουσης με την Τουρκία, θα έθετε αυτομάτως ερωτήματα για την συνοχή του ΝΑΤΟ αλλά και για το μέλλον της Τουρκίας ως εταίρου της Αμερικής, θεωρεί ο Τζίντζερας. «Αν οι ΗΠΑ υποχρεωθούν να υπερασπιστούν την Ελλάδα, οι αξιωματούχοι στην Ουάσιγκτον θα χρειαστεί να κάνουν κάτι ακόμα πιο σοβαρό: Να επαναξιολογήσουν την Τουρκία ως ένα άμεσο ανταγωνιστή ή και εχθρό. Η προσαρμογή σε μια τέτοια πραγματικότητα θα είναι μεγάλη πρόκληση για την αμερικανική πολιτική. Ο σχεδιασμός ασφάλειας των ΗΠΑ, όπως η αμυντική στρατηγική του ΝΑΤΟ συνολικά, εξαρτώνται από την υποστήριξη της Τουρκίας ως συμμάχου τόσο στην Ευρώπη όσο και στη Μέση Ανατολή.
Το να εκλάβουν την Τουρκία ως ανταγωνιστικό παράγοντα σημαίνει ότι η Αμερική θα πρέπει να αναθεωρήσει την ευρύτερη γεωστρατηγική της προσέγγιση. Γιατί όπως μια επιθετική Ρωσία, έτσι και μια εχθρική Τουρκία δυνητικά θα δυσχεράνει την ελεύθερη διακίνηση μέσω της Μαύρης Θάλασσας και της Μεσογείου. Η απάντηση σε αυτή την πιθανή απειλή θα μπορούσε να είναι καινούργιες αμυντικές δεσμεύσεις, όπως είναι η ισχυροποίηση των δεσμών ασφάλειας με την Ελλάδα, την Κύπρο και την Αίγυπτο. «Αν και στις ΗΠΑ ελάχιστοι θα εύχονταν να συμβούν τέτοιες αλλαγές, οι περιστάσεις ίσως απαιτήσουν να αναγνωρίσει η Ουάσιγκτον τις τουρκικές προκλήσεις ως έναν αποσταθεροποιητικό παράγοντα για τον κόσμο», καταλήγει στο άρθρο του ο Ράιν Τζίντζερας.
