Ποιες αλλαγές πρέπει να κάνουμε στην καθημερινότητά μας για να προστατευθούμε από τον κίνδυνο Αλτσχάιμερ;
Την επίδραση του τρόπου ζωής μας στον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας σε μεγαλύτερη ηλικία αποκαλύπτει νέα μελέτη, η οποία επισημαίνει τους κορυφαίους παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν τη νόσο Αλτσχάιμερ: την παχυσαρκία, τη σωματική αδράνεια και το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο. Τα νέα ευρήματα, που δημοσιεύτηκαν στο JAMA Neurology, βασίζονται σε περισσότερους από 378.000 ενήλικες στις ΗΠΑ που συμμετείχαν σε μια ετήσια εθνική έρευνα για την υγεία. Οι ερευνητές που πραγματοποίησαν τη μελέτη διαπίστωσαν ότι την τελευταία δεκαετία παρατηρείται μία αλλαγή στους κύριους παράγοντες του τρόπου ζωής μας που επηρεάζουν τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας. Πιο συγκεκριμένα, το 2011 οι κυρίαρχες «απειλές» ήταν η σωματική αδράνεια, η κατάθλιψη και το κάπνισμα.
Όπως παρατηρούμε, η σωματική αδράνεια παραμένει σταθερά ένας από τους κυρίαρχους παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν σε άνοια, ωστόσο οι άλλες δύο θέσεις έχουν αντικατασταθεί ανά τα χρόνια από την παχυσαρκία και το χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο. «Τα αποτελέσματά μας καταδεικνύουν ότι οι άνθρωποι είναι σε θέση να μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης Αλτσχάιμερ και άλλων τύπων άνοιας ακολουθώντας έναν υγιεινό τρόπο ζωής», δήλωσε η ερευνήτρια Deborah Barnes, καθηγήτρια ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο.
Γήρανση η κύρια αιτία
Ο κυριότερος παράγοντας κινδύνου εμφάνισης άνοιας είναι η γήρανση, για την οποία προφανώς δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα. Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που φαίνεται να επιδρά αρνητικά είναι η γενετική ευαισθησία. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι που φέρουν μία παραλλαγή του γονιδίου APOE4 έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να αναπτύξουν Αλτσχάιμερ από τους υπολοίπους.
Ωστόσο, εκτιμάται ότι περίπου το 40% των περιπτώσεων άνοιας παγκοσμίως οφείλεται σε τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου, σύμφωνα με την Δρ Rebecca Edelmayer, διευθύντρια επιστημονικής ενασχόλησης για την Ένωση Αλτσχάιμερ. Στις περιπτώσεις αυτές, ως κύριες αιτίες θεωρήθηκαν οι προαναφερθέντες παράγοντες, καθώς και άλλοι, όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση, ο διαβήτης, η μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ, αλλά και η απώλεια ακοής.
Η καρδιαγγειακή υγεία
Σύμφωνα με την Δρ Edelmayer, οι λόγοι που οι παράγοντες αυτοί σχετίζονται με την άνοια δεν είναι προς το παρόν σαφείς. Ωστόσο, μία πιθανή εξήγηση μπορεί να «κρύβεται» στην καρδιαγγειακή υγεία. Αναλυτικότερα, η παχυσαρκία, η υψηλή αρτηριακή πίεση, ο διαβήτης, το κάπνισμα και ο καθιστικός τρόπος ζωής είναι παράγοντες που μπορούν να βλάψουν τα αιμοφόρα αγγεία που τρέφουν όχι μόνο την καρδιά, αλλά και τον εγκέφαλο. «Τα ισχυρότερα δεδομένα που έχουμε υποδηλώνουν πως ό,τι είναι καλό για την καρδιά σας είναι καλό και για τον εγκέφαλό σας», δήλωσε η Edelmayer. Σε ό,τι αφορά στο μορφωτικό επίπεδο, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι μπορεί να βοηθήσει μέσω της αποκαλούμενης υπόθεσης του «γνωστικού αποθέματος»: Τα άτομα με υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο θεωρούνται καλύτερα «εξοπλισμένα» για να αντέξουν τις παθολογικές εγκεφαλικές αλλαγές που προκαλεί η άνοια και να διατηρήσουν τη μνήμη και τις ικανότητες σκέψης τους για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα των ερευνητών, το 37% των περιπτώσεων άνοιας συνδέεται με οποιονδήποτε από τους οκτώ τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου:
- παχυσαρκία στη μέση ηλικία,
- αδράνεια,
- χαμηλό μορφωτικό επίπεδο,
- κατάθλιψη,
- υψηλή αρτηριακή πίεση,
- διαβήτης,
- κάπνισμα και
- απώλεια ακοής.
Ο Barnes θεωρεί ότι μία είναι η αιτία που επικρατεί κυρίαρχα στην απειλή της άνοιας: Η παχυσαρκία. Την τελευταία δεκαετία, η παχυσαρκία έχει αναχθεί σε ένα πολύ συχνό φαινόμενο, επομένως είναι πλέον περισσότερες οι περιπτώσεις που συμβάλλει στα περιστατικά εμφάνισης άνοιας. Ο ίδιος προσθέτει ότι, σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, η σχέση μεταξύ του χαμηλού μορφωτικού επιπέδου και της άνοιας αποδεικνύεται ισχυρότερη από ό,τι πιστευόταν μέχρι τώρα. Πλέον, οι ερευνητές εκτιμούν ότι αυτό αποτελεί αρκετά συχνή αιτία πρόκλησης άνοιας.
Οι παράγοντες ποικίλλουν
Ταυτόχρονα, η μελέτη αποκάλυψε ότι οι κυρίαρχοι παραγόντες κινδύνου δεν είναι οι ίδιοι για όλους, αλλά ποικίλλουν ανάλογα με τη φυλή και την εθνικότητα των ανθρώπων. Ειδικότερα, η παχυσαρκία αποτέλεσε κορυφαίο παράγοντα μεταξύ των λευκών και των μαύρων γηγενών Αμερικανών ενηλίκων, ενώ η έλλειψη άσκησης ήταν η κορυφαία απειλή για τους Ασιάτες Αμερικανούς. Ταυτόχρονα, το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο φαίνεται πως επηρεάζει περισσότερο απ’ όλα τους Ισπανοαμερικανούς. Επιπροσθέτως, εκτός από τις διαφορές που παρατηρήθηκαν μεταξύ των φυλετικών και εθνοτικών ομάδων, διακύμανση παρατηρήθηκε και σε ό,τι αφορά στο φύλο. Ειδικότερα, οι τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου έπαιξαν μεγαλύτερο ρόλο στις περιπτώσεις ανδρών, με το 36% των περιπτώσεων να συνδέονται με αυτούς τους παράγοντες, έναντι του 30% που ισχύει για τις γυναίκες.
Από την άλλη, περισσότερο φαίνεται ότι συνέβαλε στις γυναίκες ο παράγοντας της κατάθλιψης. Τα στοιχεία δείχνουν ότι σχεδόν το 11% των περιπτώσεων άνοιας στο γυναικείο πληθυσμό συνδέεται με ιστορικό κατάθλιψης, σύμφωνα με τον συνεργάτη ερευνητή Δρ Roch Nianogo, της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, στο Λος Άντζελες. Σημειώνεται ότι σχεδόν το ένα τέταρτο των γυναικών που συμμετείχαν στη μελέτη δήλωσαν ότι είχαν διαγνωστεί με κατάθλιψη κάποια στιγμή στη ζωή τους. «Πιστεύουμε ότι η υιοθέτηση ενός συνδυασμού υγιεινών συμπεριφορών μπορεί να είναι αποτελεσματική», δήλωσε χαρακτηριστικά η Edelmayer. Σημειώνεται ότι η Ένωση Αλτσχάιμερ χρηματοδοτεί ένα πρόγραμμα που ονομάζεται U.S. POINTER και δοκιμάζει αυτή τη συνδυαστική προσέγγιση σε ηλικιωμένους με αυξημένο κίνδυνο άνοιας. Τα μέτρα που εφαρμόζονται στο πρόγραμμα περιλαμβάνουν σωματική άσκηση, δραστηριότητες πνευματικής τόνωσης, αλλά και καλύτερο έλεγχο της υψηλής αρτηριακής πίεσης και του διαβήτη.
