Από την Ευτυχία Παπούλια
Κοινωνιολόγος
Ποτέ δεν θα φτάσεις στον προορισμό σου αν σταματάς και ρίχνεις πέτρες σε κάθε σκυλί που σου γαβγίζει
Ουίνστον Τσώρτσιλ
Υπάρχει στον κόσμο τούτον ένας μυστικός νόμος —αν δεν υπήρχε, ο κόσμος θα ‘ταν από χιλιάδες χρόνια χαμένος— σκληρός κι απαραβίαστος: το κακό πάντα στην αρχή θριαμβεύει και πάντα στο τέλος νικάται. Λόγια του σπουδαίου Καζαντζάκη, που αν και συχνά χρησιμοποιούμε ως παρηγοριά, δεν πιάνουν τόπο. Το κακό επιτίθεται χωρίς σκοπό απλά και μόνο για να δώσει διέξοδο στο μοναδικό συναίσθημα απ’ το οποίο διακατέχεται: την επιθετικότητα, είτε λεκτική είτε με τα oπλα. Aλλά οι δυνατότητές του ειναι πάντα περιορισμένες και το καλό, η ειρήνη, στο τέλος θα θριαμβεύσει, όπως και στην Ουκρανία και νομοτελειακά και σε άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής.
Ως εκείνη τη στιγμή όμως, πολύ πιθανό η ψυχή μας να φθαρεί, ο φόβος και η οργή να κυριεύσει ώσπου να δηλώσουμε… παραίτηση. Παραίτηση από κάθε προσπάθεια, κάθε ελπίδα για καλύτερες μέρες. Ας ταξιδέψουμε για λίγο νοητά στο πιο ειδυλλιακό μέρος. Το υπέροχο γραφικό σπίτι δίπλα στο κύμα, τη μεθυστική μυρωδιά από το αγιόκλημα, τον ήλιο, αυτή την ποιότητα ζωής που όλοι ονειρευτήκαμε να αποκτήσουμε κάποια στιγμή.
Πόσο εύκολο θα ήταν να συμβιβαστούμε με την ιδέα ενός ενοχλητικού γείτονα που μέρα – μεσημέρι κάνει εργασίες στην αυλή, καβγαδίζει με τη σύζυγο, πετάει τα σκουπίδια του στον δρόμο και δηλώνει με κάθε δυνατό τρόπο πως οποιοσδήποτε “ξένος” είναι ανεπιθύμητος; Η απάντηση είναι γνωστή. Ένας γείτονας σαν κι’ αυτόν είναι ικανός να πετάξει τ’ απόβλητά του στην θάλασσα και να μεταβάλλει το γαλάζιο του Αιγαίου σε έναν απέραντο σκουπιδότοπο μόνο και μόνο για να μετατρέψει την ομορφιά σε ασχήμια και να σε κάνει να δεις την ζωή μέσα απ’ τα δικά του μάτια, της μιζέριας και της απαισιοδοξίας.
Μα πού ήταν όλοι αυτοί;
Απέχει ο γείτονας της ιστορίας μας με τη μερίδα της κοινωνίας μας που είχε πείσει τη χώρα πως η κυβέρνηση θα χάσει τις εκλογές, πως είναι η χειρότερη της Μεταπολίτευσης, πως παιδιά λιποθυμούν στο σχολείο από την πείνα και μικρές Μαρίες πεθαίνουν στον Έβρο; Καθόλου! Τι συνέβη και ενώ ήταν σχεδόν δεδομένο πως η Νέα Δημοκρατία θα προηγείται χιλιοστά από το καταθλιπτικό κόμμα της Αριστεράς, ήρθε ο θρίαμβος Μητσοτάκη; Πολιτικοί και κοινωνικοί επιστήμονες, υποστήριξαν πως μεταξύ άλλων οι δηλώσεις των αριστερών στελεχών που έδιναν άφθονο υλικό στη νεολαία του Twitter και τρόμαζε τους μεγαλύτερους, αντέστρεψαν το αρνητικό κλίμα μια ανάσα πριν από τις κάλπες. Μα υπήρχε πράγματι αυτό το αρνητικό κλίμα που κάμποσοι ανιστόρητοι και θρασείς χαρακτήριζαν “χούντα”;
Φυσικά και όχι. Μέσα στον πληροφοριακό ορυμαγδό και την κενή πραγματικότητα των 140 χαρακτήρων, η μειοψηφία με τα πλακάτ του εκμοντερνισμένου Αδόλφου και τα σημαιάκια έκανε ομολογουμένως τεράστιο κρότο. Πώς κατάφεραν όμως να παραπλανήσουν τους ψηφοφόρους που σοκαρίστηκαν από το 40%; Η μέθοδός τους, θα μπορούσε αν άξιζε, να ερευνηθεί κοινωνιολογικά.
Καλούν τους… ακόλουθους σε συσπείρωση απέναντι στη “χούντα” και στο “καθεστώς”, ζητούν το follow ώστε σαν μια “γροθιά” να αλλάξουν τη σάπια κοινωνία, δίνουν την ψευδαίσθηση της ένταξης… Οι πιο έξυπνοι, δεν έχουν προσδώσει στις σελίδες τους κάποια πολιτική ταυτότητα, αυτό κάνει ευκολότερη τη διαχείριση και την κατεύθυνση της σκέψης του κοινού, το οποίο δεν αντιλαμβάνεται ότι του διαμορφώνουν την πολιτική του ταυτότητα. Ο ακόλουθος, αισθάνεται επαναστάτης, ενταγμένος αλλά… ανένταχτος και σχεδόν παντοδύναμος.
Εcho chambers
Στα echo chambers, ομάδες στις οποίες κινούνται κατά βάσιν όσοι συμφωνούν μεταξύ τους, δημιουργείται η αίσθηση πως ναι, όλοι θέλουν να απαλλαγούν από τη φρικτή πραγματικότητα που ανταγωνίζεται – στην καλύτερη περίπτωση το Ιράν και την Ουγγαρία. Ενώνονται όλοι στον ναρκισσισμό της ομαδούλας και υπηρετούν τον “αρχηγό”, που ίσως δεν έχουν δει και ποτέ. Έχει όμως τόσους followers που… δεν μπορεί, θα είναι σπουδαίος. Αυτός γνωρίζει το καλό τους, καλλιεργεί τις προσδοκίες επόμενης ημέρας τους, τους προστατεύει από τη “χούντα”. Αρκούν λίγοι χρήστες για να αμαυρώσουν την εικόνα ενός βουλευτή. Αρκούσε που μια… ένδειξη έπαιρνε τις διαστάσεις “σκανδάλου μεγατόνων” πριν συρρικνωθεί και τελικά εξαφανιστεί από τις σελίδες των social όπου φιγουράριζε το χυδαίο – πώς αλλιώς θα ήταν – σύνθημα με το επίθετο του Πρωθυπουργού.
Σύμφωνα με τη θεωρία του «σπιράλ της σιωπής», όρος της Elisabeth Noelle Neumann, οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν μία έμφυτη επιθυμία να γίνουν αποδεκτοί φοβούμενοι την κοινωνική απομόνωση και τείνουν να σιωπούν όταν αισθάνονται μειονότητα. Έτσι, η θέση τους γίνεται λιγότερο ορατή στο δημόσιο χώρο – οπότε ο αριθμός των υποστηρικτών της φαίνεται μικρότερος, από όσος είναι στην πραγματικότητα.
Η σιωπηλή πλειοψηφία
Ίσως όμως κι αν είχαν το θάρρος να αποκαλύψουν την κομματική τους ταυτότητα πριν το αποτέλεσμα της κάλπης – κι όχι τώρα που ανακάλυψαν ότι είναι τόσοι πολλοί – να μην το έκαναν. Γιατί αυτή η σιωπηλή πλειοψηφία σπάνια εκφράζεται δημοσίως – το κάνει μόνο σε εκλογές και σε δημοσκοπήσεις. Αλλά και τότε, είτε κλείνει το τηλέφωνο είτε δεν… απαντά ή δεν ξέρει! Δε μιλά, όταν χρειάζεται δείχνει το ανάστημά της, όπως τώρα. Ειναι ο κόσμος της Νέας Δημοκρατίας.
Η σιωπηλή πλειοψηφία δεν έχει καιρό για χάσιμο για πορείες, για διαδηλώσεις, για… μάχες – έτσι σε δουλειά να βρίσκεται… Ο θετικός άνθρωπος, ο υπεύθυνος, δεν νιώθει να απειλείται παρά μόνο από εξωτερικούς κινδύνους, από εσωτερική αστάθεια και κοινωνική αναστάτωση που σκόπιμα καλλιεργείται ακριβώς γιατί μια τέτοια κατάσταση ”εξυπηρετεί την Αριστερά” όπως ειχε δηλώσει κάποτε αξιόλογο στέλεχος και νυν μνηστήρας της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ…
