Λίγο ακόμη, από την Ευτυχία Παπούλια

Μη φοβάστε τον θάνατο. Του δίνετε υπερβολική αξία, Γκράχαμ Γκρην

“Όποιος ορέγεται να ζήσει κι άλλο, κι άλλο, και δεν του φτάνει η μετρημένη του ζωή, αυτόν εγώ, μα την αλήθεια, τον έχω για πολύ μωρό. Γιατί οι πολλές ημέρες που μακραίνουν φέρνουν τις λύπες πιο κοντά· χαρές δεν πρόκειται να δεις όπου η ζωή τραβάει σε μάκρος, πέρα από το θεμιτό της μέτρο. Λυτρωτικός, με όλους ισότιμος, όταν σημάνει η ώρα του Άδη, προβάλλει ο θάνατος, και γράφει τέλος σε γάμους, μουσικές, χορούς”. Τα λόγια αυτά ηταν προγραμματισμένα να ακουστούν στο Θέατρο της Επιδαύρου απ’ τον αείμνηστο Μίμη Κουγιουμτζή, σε μια παράσταση πριν είκοσι χρόνια αλλά οι καιρικές συνθήκες δεν στάθηκαν ευνοϊκές και η παράσταση αναβλήθηκε για την επόμενη χρονιά…

Τραγική ειρωνεία, ομως, λες και εισακούστηκε ο μονόλογος κι’ ‘ο θάνατος, λυτρωτικός για ολους’ του στέρησε την ‘μετρημένη του ζωή κι έτσι δεν πρόλαβε να δει την παράσταση του Οιδίποδος επι Κολωνώ, που με αντιξοότητες έστησε αυτήν την ‘τραγωδία των γηρατειών’ οπως την χαρακτήρισε ο ίδιος σε μία συνέντευξή του. Ο Μίμης Κουγιουμτζής ‘έφυγε’ απ’ την ζωή στις 1 Μαρτίου του 2003.

Μα είναι δυνατόν;

Μια συνθήκη ειναι η ζωή που μας παραχωρείται, με την επισήμανση πως είναι ‘μετρημένη’ και πως κάποια στιγμή πρέπει να ‘αποχωρήσουμε’ χωρίς διαμαρτυρία, κυρίως ομως χωρίς να προσπαθήσουμε ‘να ζήσουμε κι’ άλλο κι’ άλλο, εκλιπαρώντας και την επιστήμη και τον Θεό για λίγες ακόμη μέρες, μήνες ή και παραπάνω ζωής η οποία είναι αμφίβολο αν θα έχει κάποιου είδους ποιότητα. Μια παράταση ζωής πέραν της ‘μετρημένης μας’ που δεν ειναι βέβαιο πως θα δοθεί.

Είναι ομως βέβαιο πως θα επιφέρει ανυπολόγιστη, ωστόσο, ψυχολογική και οικονομική βλάβη στους οικείους του αλλά και στον ιδιο που την διεκδικεί. Μα είναι δυνατόν, μπροστά στην ανθρώπινη ζωή να υπολογίζει κάποιος τα χρήματα; Ασφαλώς και όχι. όταν τα χρήματα είναι του ασθενούς και των οικείων του. Όταν ομως τα χρήματα είναι του ΕΣΥ; Ποιος και τι θα απαντήσει σε έναν φτωχό, για τον οποίο η επιστήμη ‘τραβάει μια γραμμή’ λέγοντάς του πως δεν μπορεί πλέον να του προσφέρει κάτι παραπάνω; Εκείνος όμως θέλει να ζήσει κι’ άλλο κι’ άλλο και να παρατείνει αυτήν την μετρημένη του ζωή, μεταθέτοντας έστω για λίγο το αναπόδραστο τέλος της;

Γραμμές

Ο υποψήφιος βουλευτής της ΝΔ στην Εύβοια, γιατρός το επάγγελμα, απάντησε, σε αυτό το ερώτημα με μια αφοπλιστική και ομολογουμένως κυνική ειλικρίνεια, όπως άλλωστε επιβάλλει το λειτούργημά του: “Για εναν καρκινοπαθή, τελικού σταδίου, πρέπει κάποια στιγμή να τραβήξουμε μια γραμμή, γιατί είναι πάρα πολύ δύσκολο να μπορούμε να ανταπεξέλθουμε στα έξοδα που χρειάζονται”.

Σιγουρα ο καταξιωμένος επιστήμονας δεν ήξερε κι’ αυτός πως ‘λεφτά υπάρχουν’ και τα οποία θα μπορούν να ξοδεύονται ιδίως σε…προεκλογικές περιόδους. Γι’ αυτό προτίμησε  την γλώσσα της αλήθειας για να προστατέψει την προσωπική του αξιοπρέπεια αλλά και της παράταξης που μπορεί να πληγεί από προεκλογικές υποσχέσεις που δεν μπορούν να εκπληρωθούν. Ωστόσο η ομολογία αυτή παρά την αδιαμφισβήτητη αλήθεια που αναδεικνύει για το δυσβάστακτο κόστος μιας ανώφελης φροντίδας θεωρήθηκε απάνθρωπη. Πράγματι, η στιγμή δεν ήταν η κατάλληλη για να διατυπωθεί, ίσως δεν έπρεπε και ποτέ να διατυπώνονται αλήθειες που αν και κατά βάθος γνωρίζουμε, αν και συζητούμε πίσω από τις κλειστές πόρτες, δεν αντέχουμε να ακούμε.

Επιλογή

Υπάρχουν ομως και χειρότερα από την ανάγκη κάποιων γιατρών να τραβήξουν μια γραμμή στην βοήθεια που μπορούν να προσφέρουν. Ειναι κάποιες στιγμές που πρέπει να επιλέξουν ποιοι πρέπει να ζήσουν και ποιοι… να πεθάνουν! Μπροστά σε τέτοια διλήμματα βρέθηκαν οι γιατροί πολλών χωρών με το ξέσπασμα της επιδημίας, ανάμεσα σ’ αυτές και η γειτονική μας Ιταλία. Όπως είχε δηλώσει τότε στον ΣΚΑΙ ο χειρούργος Γιώργος Γιούργος απ’ το Νοσοκομείο του Μπέργκαμο: “Ειναι πόλεμος! Αποφασίζουμε ποιος θα ζήσει και ποιος θα πεθάνει!”. Θα αποδοθεί κάποτε δικαιοσύνη γι’ αυτους που επιλέχτηκαν να πεθάνουν;

Ακόμη όμως κι αν ο κάθε πολίτης είχε στην διάθεσή του ολόκληρο το ΕΣΥ, δεν είναι βέβαιο ότι θα μπορούσε να κερδίσει έστω μια μικρή παράταση ζωής. Η άποψη ότι αν το ασθενοφόρο ερχόταν πέντε λεπτά νωρίτερα ή αν κάποιος έχει χρήματα για καλύτερη περίθαλψη, τις περισσότερες φορές είναι ένας μύθος που συντηρείται για μικροπολιτικές σκοπιμότητες. Ο τομέας της Υγείας δεν προσφέρεται για πολιτικές αντιπαραθέσεις ιδίως σε προεκλογική περίοδο.

Ανομολόγητα

Και σαν επιμύθιο: Ο άνθρωπος, θεωρητικά, εχει την δυνατότητα να αναχωρήσει απ’ αυτήν την ζωή σε μεγάλη ηλικία απόλυτα υγιής. Και ειναι στο χέρι του να προστατεύει την υγεία του σωματική και ψυχική σε πολύ μεγάλο βαθμό… και το στρες της καθημερινής ζωής  δεν μπορεί να ειναι το άλλοθι για την αδιαφορία του. Να ειναι ευχαριστημένος για όσα έζησε ως την ωρα της αναχώρησής του, να ‘φεύγει’ μ’ αξιοπρέπεια και να μην εκλιπαρεί για παράταση ζωής χωρίς ζωή. Η άρνηση του ανθρώπου να αποδεχτεί την νομοτέλεια του θανάτου ως μια συμβατική υποχρέωσή του απέναντι στην ζωή που πρέπει κάποια στιγμή να την εκπληρώσει αδιαμαρτύρητα χωρίς να ζητά ‘κι’ αλλο κι’ αλλο’ παράταση, δημιουργεί τεράστια ηθικά, συναισθηματικά και πρακτικά προβλήματα στους οικείους στην κοινωνία αλλά και στον ίδιο, που δεν ομολογούνται ποτέ…