Θερμοπληξία συμπτώματα – πρώτες βοήθειες: Τι κάνουμε, όσα πρέπει να γνωρίζουμε

Η θερμοπληξία είναι μια βαριά και επείγουσα κλινική κατάσταση που εμφανίζεται συνήθως (φυσικά) σε περιόδους καύσωνα και προσβάλλει τους πάντες, αλλά είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη κυρίως για ηλικιωμένα και εξασθενημένα άτομα. Εάν ανήκετε σε ομάδα υψηλού κινδύνου, να συμβουλεύεστε το γιατρό σας για τη φαρμακευτική αγωγή και οποιοδήποτε πρόβλημα υγείας κατά τη διάρκεια του καύσωνα. Η θερμοπληξία χαρακτηρίζεται από υπερθέρμανση (υπερθερμία) με θερμοκρασία του σώματος πάνω από τους 40 βαθμούς Κελσίου και είναι μια βαριά και επείγουσα κατάσταση απειλητική για τη ζωή (θνησιμότητα 10-20%). Τα συμπτώματα της θερμοπληξίας μπορεί να μοιάζουν με αυτά της καρδιακής προσβολής ή του εγκεφαλικού επεισοδίου. Η αντιμετώπιση της θερμοπληξίας απαιτεί γρήγορο δρόσισμα του σώματος για να χαμηλώσει η υψηλή θερμοκρασία του. Ο πάσχων πρέπει να μεταφερθεί σε δροσερό μέρος και να του ριχθεί άφθονο νερό ή να δροσιστεί με ένα πανί βουτηγμένο σε κρύο νερό.

Σωτήριες οι πρώτες βοήθειες

Όταν υπάρχει υποψία θερμοπληξίας σε άτομο με παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο και αφυδάτωση – ηλίαση – ή έντονη σωματική δραστηριότητα σε υψηλές θερμοκρασίες, οι πρώτες βοήθειες μπορεί να είναι σωτήριες ακόμη και εάν προσφερθούν από μη εξειδικευμένο πρόσωπο:

Είναι ζωτικής σημασίας να μειωθεί η θερμοκρασία του ατόμου που έχει πάθει θερμοπληξία και έτσι πρέπει να του κάνουμε αέρα με και να του βάλουμε κρύες κομπρέσες. Κάνοντας μασάζ στα χέρια, τα πόδια και τοποθετώντας, παράλληλα, θήκες με πάγο στο λαιμό, τη βουβωνική χώρα και τις μασχάλες, επιταχύνουμε την απώλεια θερμότητας από το σώμα.

Όταν υποψιάζεστε ότι κάποιο άτομο εμφανίζει συμπτώματα θερμοπληξίας πρέπει να:

• Μεταφέρετε τον ασθενή, άμεσα, σε μέρος δροσερό, ευάερο και σκιερό ή αν είναι δυνατό σε αεριζόμενο χώρο.

• Τοποθετείτε τον ασθενή σε ύπτια θέση

• Αφαιρείτε τα βαριά ρούχα, για να αερίζεται το σώμα του

• Αερίζετε τον ασθενή με ότι πρόχειρο μέσο διαθέτετε (βεντάλιες, χαρτόνια κ.α)

• Βρέχετε το πρόσωπο του, το λαιμό, το στήθος και γενικά το σώμα του με κρύο ή παγωμένο νερό

• Τοποθετείτε ψυχρά επιθέματα στο πρόσωπο και το κεφάλι του

• Τοποθετείτε, παράλληλα, θήκες με πάγο στο λαιμό, τη βουβωνική χώρα και τις μασχάλες, επιταχύνοντας με αυτόν τον τρόπο την απώλεια θερμότητας από το σώμα του

• Ελέγχετε διαρκώς τη θερμοκρασία του σώματός του και συνεχίζετε τις προσπάθειες ψύξης μέχρι η θερμοκρασία του σώματός του να πέσει στους 38 βαθμούς Κελσίου. Αντιπυρετικά (π.χ., Acetaminophen, ασπιρίνη και άλλα στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα) δεν έχουν κανένα ρόλο στη θεραπεία της υπερθερμίας

• Κάνετε εντριβές στα άκρα του με κατεύθυνση από κάτω προς τα πάνω

• Αν είναι εφικτό, χορηγείτε άφθονα υγρά με μικρές ποσότητες αλατιού για να αναπληρώσει αυτά που έχασε ο οργανισμός του εξαιτίας της μεγάλης εφίδρωσης

• Σε περιπτώσεις σπασμών προστατέψετε τον από πιθανό αυτοτραυματισμό, χωρίς ωστόσο να τοποθετήσετε κάτι στο στόμα του και να του δώσετε υγρά

• Σε περίπτωση εμετού σιγουρευτείτε ότι η αεροφόρος οδός παραμένει ανοιχτή γυρίζοντας τον στο πλάι

• Καλείτε το ΕΚΑΒ για την μεταφορά του σε νοσοκομείο και περαιτέρω αντιμετώπιση. Ο θερμόπληκτος πολλές φορές χρειάζεται νοσηλεία σε εντατική μονάδα. Η έγκαιρη παρέμβαση ελαττώνει την θνητότητα

Ομάδες υψηλού κινδύνου

Ο κίνδυνος θερμοπληξίας είναι αυξημένος σε ηλικιωμένους, μικρά παιδιά, παχύσαρκους υπερτασικούς, καρδιοπαθείς (ειδικότερα εάν παίρνουν αγγειοδιασταλτικά και διουρητικά φάρμακα), διαβητικούς υπό ινσουλίνη, ασθενείς σε αγωγή με νευρολογικά φάρμακα (αντικαταθλιπτικά, φαινοθειαζίνες και αντιπαρκινσονικά). Άλλες ομάδες όπως αλκοολικοί και άτομα με χρόνιες σοβαρές παθήσεις (νεφροπάθεια, πνευμονοπάθεια, άνοια).

Μέτρα πρόληψης

Καλό είναι να μην ξεχνάτε τα μέτρα πρόληψης της θερμικής εξάντλησης, που πρέπει να παίρνετε ακόμη και όταν είστε υγιείς όπως να φοράτε άνετα ανοιχτόχρωμα ρούχα και καπέλο, προτιμάτε σκιερά και δροσερά μέρη, αποφεύγετε τους κλειστούς χώρους με συνωστισμό,κάνετε συχνά και χλιαρά ντους, πίνετε άφθονα υγρά, αποφεύγετε τα οινοπνευματώδη, καταναλώνετε μικρά γεύματα με έμφαση στα λαχανικά και φρούτα, κάνετε διαλείμματα ανάπαυσης, σε έντονη σωματική δραστηριότητα, μην βγαίνετε έξω τις θερμές ώρες, μεταβείτε σε κλιματιζόμενο χώρο, αποφύγετε να κάνετε χειρωνακτική εργασία και άσκηση.

Ηλίαση, θερμική εξάντληση και θερμοπληξία: Οι διαφορές

Ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ ηλίασης, θερμικής εξάντλησης και θερμοπληξίας, ώστε οι πολίτες να είναι σε θέση να τις αναγνωρίζουν και να πράττουν τα δέοντα για αντιμετώπισή τους.

Η ηλίαση, δεν είναι τόσο σοβαρό πρόβλημα, ωστόσο χρειάζεται προσοχή. Τα πιο συνήθη συμπτώματα είναι οι πονοκέφαλοι, η ζάλη, η αδυναμία και η κακουχία.

Η θερμική εξάντληση προκαλεί τη μείωση των ηλεκτρολυτών και του νερού στο σώμα και είναι πιο σοβαρής μορφής. Πέραν από τα συμπτώματα της ηλίασης, η θερμική εξάντληση μπορεί να προκαλέσει γαστρεντερικές διαταραχές, όπως εμετούς και διάρροιες, ενώ στις πολύ σοβαρές μορφές μπορεί να οδηγήσει μέχρι και στη συγκοπή.

Η θερμική εξάντληση αντιμετωπίζεται με άμεση ενυδάτωση, μεταφορά σε δροσερό περιβάλλον, αφαίρεση ρούχων ή/και μεταφορά στο νοσοκομείο για ενυδάτωση.

Η θερμοπληξία συμβαίνει όταν η θερμοκρασία του σώματος υπερβαίνει τους 40 βαθμούς. Όταν αυτό συνδυάζεται με υγρασία 50%, μπορεί να οδηγήσει σε ανιδρωσία, που προκαλεί παραλήρημα, σύγχυση, κώμα, ακόμα και θάνατο.

Μία πρώτη αντιμετώπιση της θερμοπληξίας θα ήταν η “βάπτιση” σε μπανιέρα ή εναλλακτικά η χρήση πετσετών, κρύου νερού ή πάγου.

Τα θηλαστικά (άνθρωπος, σκύλος, γάτα κλπ) έχουν ένα θερμορυθμιστικό μηχανισμό που τους επιτρέπει να ζουν σε μεγάλες διακυμάνσεις της εξωτερικής θερμοκρασίας διατηρώντας τη θερμοκρασία του σώματός τους σταθερή. Μπορεί το εξωτερικό περιβάλλον να είναι στους +40 ή -40 βαθμούς Κελσίου και το ανθρώπινο δέρμα να παίρνει την θερμοκρασία του περιβάλλοντος αλλά οι εσωτερικοί ιστοί του σώματος διατηρούνται στον άνθρωπο σε θερμοκρασία 36,6-37,1 βαθμών.

Όταν το περιβάλλον είναι κρύο, το σώμα παράγει θερμότητα για να παραμένει ζεστό ενώ όταν το περιβάλλον είναι θερμό το σώμα αποβάλει θερμότητα για να μην ανέβει η θερμοκρασία του (το σώμα αποβάλλει θερμότητα περιορίζοντας τις καύσεις του, διευρύνοντας τα μικρά αγγεία, αυξάνοντας την εφίδρωση (ιδρώτα) και επιταχύνοντας την αναπνοή.

Ο θερμορυθμιστικός μηχανισμός έχει έδρα τον εγκέφαλο και μερικές φορές αποκαλείται απλά “θερμοστάτης”. Κάποιες φορές όμως αυτός ο ομοιοστατικός μηχανισμός μπορεί να μπλοκάρει και να υπάρξει υπερθερμία (ή υποθερμία). Ένας τρόπος που μπορεί να συμβεί αυτό είναι η παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο (ηλίαση).
Το τρίπτυχο υψηλή θερμοκρασία (καύσωνας), υψηλή ατμοσφαιρική υγρασία και άπνοια συνιστά την προϋπόθεση της θερμοπληξίας. Η άπνοια και η υψηλή υγρασία (πάνω από 70%) παρεμποδίζουν την εξάτμιση του ιδρώτα, η οποία είναι υπεύθυνη για την πτώση της θερμοκρασίας στο δέρμα και στο σώμα.

Πώς προκαλείται

H θερμοπληξία προκαλείται μετά από παρατεταμένη έκθεση ή σωματική δραστηριότητα σε υψηλές θερμοκρασίες (καύσωνα), που συνδυάζονται με υψηλή ατμοσφαιρική υγρασία και άπνοια.
Στις συνθήκες αυτές ο μηχανισμός αποβολής θερμότητας (εφίδρωση) και ο θερμορυθμιστικός μηχανισμός στον εγκέφαλο παύουν να λειτουργούν. Έτσι διαφοροποιείται από την υπερπυρεξία (πυρετός πάνω από 41 βαθμούς), που προκαλείται ως απάντηση της θερμικής ομοιοστασίας του οργανισμού σε αίτια όπως βακτηριακές λοιμώξεις, υπερθυρεοειδισμός και παρενέργειες νευροληπτικών φαρμάκων.

Tα πρώιμα συμπτώματα

Τα πρώιμα συμπτώματα της θερμοπληξίας μπορεί να είναι δυνατός πονοκέφαλος, ζάλη, τάση για λιποθυμία, ταχυπαλμία, δυσκολία στην αναπνοή, υγρό δέρμα (λόγω της έντονης εφίδρωσης που όμως θα σταματήσει καθώς η υπερθερμία επιδεινώνεται), κράμπες στην κοιλιά και τα πόδια και ναυτία.

Σε σοβαρότερες περιπτώσεις διαπιστώνονται υψηλός πυρετός (πάνω από 40 βαθμούς Κελσίου), κόκκινο και ζεστό δέρμα, απουσία εφίδρωσης (ξηρό δέρμα), έμετοι και διάρροιες, υπόταση, γρήγορος αλλά αδύναμος σφυγμός, γρήγορη αναπνοή, ψευδαισθήσεις, σύγχυση έως και απώλεια συνείδησης.

Η κατάσταση μπορεί να εξελιχθεί γρήγορα και μερικές φορές χωρίς προειδοποιητικά συμπτώματα σε πολυοργανική ανεπάρκεια (σοκ), έμφραγμα του μυοκαρδίου, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, νεφρική και ηπατική ανεπάρκεια, σπασμούς ακόμη και κώμα και θάνατο, εάν δεν αντιμετωπισθεί έγκαιρα.

Προδιαθεσικοί παράγοντες

• Ηλικία άνω των 65 ετών.

• Καρδιακή ανεπάρκεια, χρόνια ασθένεια των νεφρών ή του ήπατος.

• Χρήση αλκοόλ και άλλων κατασταλτικών φαρμάκων.

• Χρήση αντικαταθλιπτικών φαρμάκων, φαινοθειαζινών, αντιπαρκινσονικών. ορισμένων αντιαλλεργικών κ.λ.π.

• Ιστορικό παλαιότερης θερμοπληξίας.

• Εξασθενημένα άτομα.

• Υπέρβαρα άτομα.

• Απροπόνητοι αθλητές σε κοπιώδεις αθλητικές δραστηριότητες (π.χ. σε μαραθώνιο).

• Εργασία κάτω από πολύ υψηλή θερμοκρασία περιβάλλοντος.

 Με πληροφορίες από το hygeia.gr, mamatsio.gr