Η εικόνα της Παναγίας της Τήνου, στην οποία αποδίδονται πολλά θαύματα, βρέθηκε στις 30 Ιανουαρίου του 1823, στο κτήμα Δοξαρά στην Τήνο έπειτα από σχετικά οράματα της μοναχής Αγίας Πελαγίας. Στη θέση αυτή χτίστηκε ναός, στον οποίο εναποτέθηκε η εικόνα. Ο Ναός της Ευαγγελίστριας στην Τήνο με το πέρασμα του χρόνου έγινε κέντρο πανελληνίου και πανορθοδόξου προσκυνήματος. Στη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Τήνου, η Μεγαλόχαρη απεικονίζεται σε στάση προσευχής να προφέρει τα λόγια από ένα ανοιχτό βιβλίο. Απέναντί της είναι ο Αρχάγγελος Γαβριήλ που κρατάει στα χέρια του έναν κρίνο, ο οποίος συμβολίζει την αγνότητα, ενώ το Άγιο Πνεύμα με τη μορφή περιστεριού κατεβαίνει από τον ουρανό.
Εντύπωση προκαλούν τα πετράδια, κοσμήματα και αφιερώματα (μέταλλο ή χρυσός που απεικονίζει μέλη του σώματος) που καλύπτουν την εικόνα και μαρτυρούν σε πολλές περιπτώσεις τις παρακλήσεις των πιστών για θέματα υγείας.
Το όραμα της μοναχής Πελαγίας – Γιατί η εικόνα θεωρείται θαυματουργή
Οι πιστοί που κάνουν τάματα στην Παναγία της Τήνου, προσβλέπουν σε ένα θαύμα, μια ανώτερη επέμβαση της Μεγαλόχαρης για να πραγματωθεί η ελπίδα τους. nΣε ένα θαύμα σαν αυτό που συνέβη το 1823 και εντοπίστηκε η σπάνια εικόνα, μόλις δύο χρόνια μετά το ξέσπασμα της Επανάστασης. Η παράδοση θέλει τον εντοπισμό της εικόνας να αποδίδεται στο όραμα μιας μοναχής. Το 1822 η αδελφή Πελαγία από την Ιερά Μονή Κεχροβουνίου είδε την Παναγία να της ζητά να βρει μια θαυματουργή εικόνα που ήταν χρόνια θαμμένη στη γη.
Λέγεται ότι είδε τρεις Κυριακές το ίδιο όνειρο και παρακίνησε τον Μητροπολίτη της Τήνου, Γαβριήλ, να οργανώσει ανασκαφές στον αγρό του Αντωνίου Δοξαρά, στη Χώρα. Οι πιστοί ανταποκρίθηκαν και στις αρχές Σεπτεμβρίου 1822 ξεκίνησαν οι ανασκαφές, κατά τις οποίες ήρθαν στο φως τα ερείπια παλαιού ναού του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου.
Η πανώλη και η ανακάλυψη της θαυματουργής εικόνας την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821
Ύστερα από λίγο ξέσπασε επιδημία πανώλης στην Τήνο και αποφασίστηκε να κτισθεί μικρός ναός στον αγρό του Δοξαρά. Κατά τη διάρκεια της τελετής του θεμελίου λίθου, με έκπληξη οι παριστάμενοι είδαν το άλλοτε ξεροπήγαδο να είναι γεμάτο με δροσερό νερό. Το θεώρησαν θαύμα και με μεγαλύτερη όρεξη συνέχισαν την αναζήτηση της εικόνας της Παναγίας. Εν τω μεταξύ, η πανώλη συνέχιζε το θανατηφόρο έργο της.
Στις 30 Ιανουαρίου 1823, ανήμερα της εορτής των Τριών Ιεραρχών κι ενώ οι εργασίες για την ανέγερση του ναού συνεχίζονταν με πυρετώδεις ρυθμούς, η αξίνα του εθελοντή οικοδόμου Εμμανουήλ Μάτσα ή Σπανού προσέκρουσε στην εικόνα και την έσπασε στα δύο. Μόλις το αντιλήφθηκε, μάζεψε τα σπασμένα κομμάτια της εικόνας κι ενώ επιχειρούσε να τα προσαρμόσει, αυτά κόλλησαν ως εκ θαύματος. nΤο γεγονός διαδόθηκε αστραπιαία σ’ όλο το νησί και πλήθη συνέρρευσαν στο σημείο για να προσκυνήσουν την εικόνα. Λίγες μέρες μετά εξαφανίστηκε και η πανώλη από το νησί. Η είδηση της εύρεσης της εικόνας, κατά την περίοδο της ελληνικής επανάστασης του 1821 θεωρήθηκε καλός οιωνός και το νησί επισκέφτηκαν γι’ αυτό το λόγο οι Κολοκοτρώνης, Μιαούλης, Νικηταράς και Μακρυγιάννης, για να προσκυνήσουν…