Καταπιεσμένα συναισθήματα φρίκης, τρόμου
Από την Ευτυχία Παπούλια
Κοινωνιολόγος
Βρίσκω την τηλεόραση πολύ διαπαιδαγωγική. Όποτε κάποιος την ανοίγει, πάω στο άλλο δωμάτιο και διαβάζω ένα βιβλίο.
Groucho Marx
Αμερικανός κωμικός
Μετά την δεκαετία του ’50, όταν η τηλεόραση και πολύ περισσότερο το Διαδίκτυο δεν είχαν εισβάλει στην ζωή μας, να μας καθηλώσουν στον καναπέ και στο πληκτρολόγιο, ο κινηματογράφος ή αλλιώς το σινεμά, όπως το πρόφεραν και οι… ξενόγλωσσσοι – ήταν σχεδόν το μοναδικό είδος διασκέδασης για την έξοδο του Σαββάτου, εκείνης της ανέμελης εποχής. Μια διασκέδαση που, εκτός των άλλων, ήταν μια ευκαιρία για κοινωνικές σχέσεις που η σημερινή εξάρτηση από τα ηλεκτρονικά μέσα δεν προσφέρει.
Στην είσοδο λοιπόν του… σινεμά σε ένα μεγάλο πλαίσιο ήταν αναρτημένες κάποιες φωτογραφίες, κατάλληλες να προσελκύσουν τον θεατή κι ανάμεσά τους υπήρχε και η πληροφόρηση για την… ηθική αξία του έργου. Κάτι αντίστοιχο δηλαδή με την πληροφόρηση για την … διατροφική αξία των τροφών σε θερμίδες, λιπαρά για να προφυλάξουμε την υγεία του σώματός μας, σήμερα, του πνεύματός μας, τότε, από τυχόν επιβλαβείς επιδράσεις που θα μπορούσαν να επιφέρουν στα χρηστά ήθη των νέων κάποιες ερωτικές περιπτύξεις ή κάποιες σκηνές βίας.
Καταπιεσμένα συναισθήματα
Ανάλογα λοιπόν με το περιεχόμενό τους τα έργα χαρακτηρίζονταν ως κατάλληλα, ακατάλληλα αλλά και ως… αυστηρώς ακατάλληλα για ανήλικους. Απέτρεπε όμως αυτή η τελευταία επισήμανση τον νέο να μπει στην αίθουσα αφού κανένας έλεγχος δεν υπήρχε; Προφανώς όχι! Γιατί ο σκοπός της συγκεκριμένης πληροφόρησης ήταν ακριβώς για το αντίθετο: να εξάψει την φαντασία των νέων. Λειτουργούσε δηλαδή όπως και οι επισημάνσεις πολλών εκφωνητών ειδήσεων στις μέρες μας, ‘πως οι σκηνές που θα ακολουθήσουν είναι σοκαριστικές και… να απομακρύνουμε τα παιδιά’. Κι αυτές οι προτροπές λέγονται γνωρίζοντας, όπως όλοι μας άλλωστε, πως η ανθρώπινη ψυχή έχει, ανάμεσα στα άλλα, την ανάγκη να δώσει διέξοδο στα καταπιεσμένα συναισθήματα φρίκης, τρόμου, που όλοι μας κρύβουμε σε λανθάνουσα κατάσταση, ως θεατές πλέον κι όχι ως πρωταγωνιστές στην καθημερινή μας ζωή που θα μπορούσαν να έχουν απρόβλεπτες συνέπειες.
Δεν έχουν όμως την ίδια δυνατότητα εκτόνωσης παρόμοιων συναισθημάτων τα περισσότερα παιδιά, ιδίως προβληματικών οικογενειών, που δεν τους αρκεί μια τέτοια διέξοδος αλλά θέλουν να βιώσουν αυτά τα έντονα συναισθήματα και στην πραγματική τους ζωή με πρωταγωνιστές τους ίδιους.
Κι έτσι ο κινηματογράφος, τότε, η τηλεόραση, αργότερα και το διαδίκτυο σήμερα, από μέσο ψυχαγωγίας και πληροφόρησης, όπως άλλωστε και όλα τα ΜΜΕ, όχι μόνο δεν αποτρέπουν την αντικοινωνική συμπεριφορά, αλλά μάλλον ενθαρρύνουν και αναπαράγουν την παραβατικότητα και την εγκληματικότητα με τον τρόπο που προβάλλουν πράξεις βίας κάθε μορφής, εμφανίζοντας τους δράστες ως ήρωες τηλεοπτικών ταινιών.
Αντίλογος
Ο αντίλογος πάντα ήταν ο ίδιος, πως δηλαδή στο τέλος ο κακός, ο παραβατικός, ο κακοποιός τιμωρείται, το καλό επικρατεί και το αίσθημα δικαιοσύνης ικανοποιείται. Όμως η δράση που προηγήθηκε και κάλυπτε το μεγαλύτερο μέρος της εξιστόρησης, είναι αυτή που άφησε το αποτύπωμά της στην ψυχή ενός νέου, εθισμένου σε τέτοιες ιστορίες, και αυτή καθορίζει την μετέπειτα κοινωνική συμπεριφορά του κι όχι η δικαίωση. Η “χαλαρή” είδηση πως συνελήφθη ένας εμπρηστής δεν ικανοποιεί το αίσθημα των πολλών για δικαίωση όσο το αίσθημα των ελάχιστων εμπρηστών που δίνουν διέξοδο στα καταστροφικά τους ένστικτα, ψυχολογικά ή πολιτικά παρακολουθώντας το θέαμα που προκάλεσαν ως πρωταγωνιστές οι ίδιοι πλέον.
Με τον ίδιο τρόπο παράγεται και αναπαράγεται πλέον από τα ΜΜΕ το πρωτοφανές φαινόμενο της παιδικής εγκληματικότητας, μιας και των ενηλίκων φαίνεται να μην συγκινεί πλέον, όπου δεκατετράχρονα παιδιά συγκροτούν συμμορίες και διαπράττουν όσα αδικήματα τους επιτρέπει η ηλικία τους. Τα παιδιά αυτά δεν θα έκαναν ίσως αυτές τις πράξεις αν γνώριζαν ότι όχι μόνο δεν θα προβληθούν από τα ΜΜΕ αλλά ότι θα περάσουν κάποιες μέρες σε κάποιο ίδρυμα κι ότι θα τιμωρηθούν και οι γονείς τους.
Εμμονή
Οι εγκληματικές οργανώσεις πολιτικού χαρακτήρα που ταλαιπώρησαν πριν δεκαετίες και την δική μας χώρα έδρασαν στην βάση πως θα είχαν την προβολή τους απ’ τα ΜΜΕ. Και την είχαν, παρ’ όλες τις επισημάνσεις απο κάποιους πολιτικούς, θύματα οι ίδιοι, να μην δημοσιοποιούν την δράση τους και τις απόψεις τους.
Βέβαια τα ΜΜΕ δεν παύουν να είναι αμιγώς εμπορικές επιχειρήσεις και να επιδιώκουν θεαματικότητα για μεγαλύτερη συμμετοχή στην διαφημιστική πίτα. Όμως η εμμονή ορισμένων απ’ αυτά τα ΜΜΕ να προβάλλουν πλάνα που κατακαίουν τα δάση μας για μέρες όπως στον Έβρο, δημιουργεί ένα αίσθημα αβεβαιότητος στους πολίτες με επιπτώσεις κάποια στιγμή και στα δικά τους συμφέροντα αφού η καταστροφολογία ως τρόπος να καθηλώνεται ο τηλεθεατής μπροστά στην οθόνη της τηλεόρασης, θα πάψει να συγκινεί. Και οι μόνοι τηλεθεατές που θα ικανοποιούνται θα είναι οι ίδιοι οι εμπρηστές, που θα απολαμβάνουν το έργο τους και θα ενθαρρύνονται να το επαναλάβουν.
